Dialekt wschodnioczeski

Dialekt wschodnioczeski lub dialekt północno-wschodnioczeski^[2] (cz. severovýchodočeské nářečí, severovýchodočeská podskupina) – jeden z czterech dialektów czeskich właściwych obok dialektu środkowoczeskiego, zachodnioczeskiego i czesko-morawskiego. Zajmuje część obszaru północno-wschodnich Czech^[3]. W obrębie dialektu południowoczeskiego wyróżnia się peryferyjna gwara podkarkonoska. Do gwar wschodnioczeskich należy także używana w Kotlinie Kłodzkiej gwara kłodzka^[4].

Cechy językowe

Do cech fonetycznych gwar wschodnioczeskich należą:

wymowa v jak u̯ po samogłosce, a przed spółgłoską albo w wygłosie, np. prau̯da, kreu̯^[2]. W północnej części dialektu utrzymuje się także wymowa dwuwargowa w między samogłoskami typu kráwa, zdrawí^[2],
nagłosowe i-, í- zamiast ogólnoczeskich ji-, jí-, np. iskra, im, ídlo^[5],
na miejscu literackich czeskich sylabotwórczych r̥ i l̥ w północnej części dialektu spotyka się grupy er, ir, ar oraz el, il, al, np. Kerkonoše, pervní, velna zamiast lit. cz. Krkonoše, první, vlna^[6],
dyftongizacja í do ej po spółgłoskach s, z, c, np. cejtiť, vozejk, sejtko^[6],
zachowanie dźwięczności spółgłosek w wygłosie, np. hlad, teď^[6].

Charakterystycznymi cechami morfologii są:

narzędnik i miejscownik liczby pojedynczej rzeczowników żeńskich zakończony na -ej, np. ulicej, radosťej, rúžej^[2]^[6],
celownik (przypadek) i miejscownik liczby pojedynczej rzeczowników męskożywotnych zakończony na -oj (<-ovi), np. bratroj, k Petroj, vo tátoj^[2]^[6], rzadziej też wymowa typu jalojce (<jalovice)^[5],
końcówka -ej czasowników typu -ím, -íš, np. mluvjej^[5],
biernik liczby mnogiej typu vojáci^[5].

Zdzisław Stieber: Zarys dialektologii języków zachodniosłowiańskich. Warszawa: PWN, 1965.
Short D.: Czech // The Slavonic Languages / Edited by Comrie B., Corbett G. London, New York: Routledge, 1993, s. 455–532. ISBN 0-415-04755-2. (ang.).
Pavel Kosek: Česká nářečí. [dostęp 2022-07-25]. (cz.).
Naše řeč. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-13)]. (cz.).