Chewel Buzgan
Chewel Buzgan (jid. חבל בוזגאן; ur. 24 października 1897 w Wilnie, zm. 26 kwietnia 1971 w Warszawie) – polski reżyser oraz aktor teatralny i filmowy żydowskiego pochodzenia, w latach 1969–1971 kierownik artystyczny Teatru Żydowskiego im. Ester Rachel Kamińskiej w Warszawie.
| Data i miejsce urodzenia |
24 października 1897 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
26 kwietnia 1971 |
| Zawód |
aktor, reżyser |
| Odznaczenia | |
   
| |
Życiorys
edytujUrodził się w Wilnie w rodzinie żydowskiej. Był starszym bratem Icchoka (ur. 1899), Sary (ur. 1901) i Michoela (ur. 1904). Ojciec Mejlech Ickowicz i matka Lea Mowszowna Rabinowicz trudnili się wytwarzaniem i sprzedażą rękawiczek. Krótko po urodzinach Chewela rodzina przeniosła się do Białegostoku, gdzie założyli własny sklep. W Białymstoku rozpoczął naukę w chederze metukan. Po pogromie w 1906 rodzina powróciła do Wilna, gdzie Chewel kontynuował naukę w szkole przy studium nauczycielskim oraz działał w kółku dramatycznym Molskiego, w którym grano w języku rosyjskim. W 1919 rozpoczął pracę jako sufler w rosyjskim teatrze „Miniatury”. W 1920 został zatrudniony do Trupy Wileńskiej, żydowskiego teatru działającego wówczas w Łodzi. W latach 1924–1926 występował w teatrach Warszawy i Wilna, a w latach 1926–1930 w Teatrze Żydowskim w Rydze. W latach 1932–1936 ponownie był aktorem Trupy Wileńskiej. W 1939, na krótko przed wybuchem II wojny światowej, otrzymał zaproszenie na gościnne występy w Argentynie, gdzie przebywał wraz z żoną Rywą Szyler do 1949. Był tam m.in. był kierownikiem artystycznym teatru żydowskiego, dawał liczne występy na scenach Argentyny, Brazylii, Urugwaju, Chile, Peru i Boliwii.
W 1949 powrócił do Polski i związał się z Teatrem Żydowskim w Łodzi i następnie z Teatrem Żydowskim w Warszawie, gdzie pracował aż do śmierci. Po wydarzeniach marca 1968, i wyjeździe Idy Kamińskiej z Polski przejął funkcję kierownika artystycznego Państwowego Teatru Żydowskiego, którą sprawował do końca życia.
Zmarł w Warszawie, pochowany w alei głównej cmentarza żydowskiego przy ulicy Okopowej w Warszawie (kwatera 39)[1][2], obok aktorki Ester Rachel Kamińskiej (1870–1925) i innych aktorów teatru żydowskiego. Jego nagrobek jest dziełem rzeźbiarza Andrzeja Wojciechowskiego.
Kariera
edytuj
Aktor teatralnyedytujTeatr Żydowski w Warszawie
Teatr Żydowski w Łodzi
Aktor filmowyedytuj
|
Reżyser teatralnyedytujTeatr Żydowski w Warszawie
Teatr Żydowski w Łodzi
|
Ordery i odznaczenia
edytuj- Order Sztandaru Pracy II klasy (1959)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 lipca 1955)[3]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1952)[4]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (23 maja 1955)[5]
Przypisy
edytuj- ↑ Grób Chewela Buzgana w bazie danych Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej w Warszawie.
- ↑ Cmentarze m. st. Warszawy. Cmentarze żydowskie. Warszawa: Rokart, 2003. ISBN 83-916419-3-7.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450 - Uchwała Rady Państwa z dnia 23 maja 1955 r. nr 0/808 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
Bibliografia
edytuj- Jan Jagielski: Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51. Z. 1, Kwatery przy Alei Głównej. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce, 1996, s. 60. ISBN 83-90-66296-5.
Linki zewnętrzne
edytuj- Chewel Buzgan w bazie IMDb (ang.)
- Chewel Buzgan w bazie filmpolski.pl
- Chewel Buzgan, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09].
- Chewel Buzgan w bazie Filmweb