Buton
Buton, także: Butung[1][2], Butuni[2] – wyspa w Indonezji na morzu Banda u południowo-wschodniego wybrzeża Celebes; powierzchnia 4408 km², ok. 448 tys. mieszkańców (2010)[1].
| |
| Kontynent | |
|---|---|
| Państwo | |
| Akwen | |
| Powierzchnia |
4408 km² |
| Populacja (2010) • liczba ludności |
|
Położenie na mapie Indonezji  | |
| 4,74510°S 122,93480°E/-4,745100 122,934800 | |
Na zachód od Buton leży wyspa Muna, na południowy wschód wyspy Tukangbesi, na północ wyspa Wowoni.
Powierzchnia górzysta, najwyższy szczyt Wani (1190 m n.p.m.). Uprawa ryżu, kukurydzy, trzciny cukrowej, kawowca, tytoniu szlachetnego; rybołówstwo; eksploatacja lasów (gł. drewno tekowe); wydobycie asfaltu.
Dawne terytorium przedislamskiego królestwa Butonu (od XIII/XIV w.)[3]. Od XVI w. sułtanat Butonu[4]. Pod koniec XVI w. wyspa przeszła pod kontrolę Sułtanatu Ternate[5][6]. Od zakończenia II wojny światowej należy do Indonezji. Historycznie był to znaczący ośrodek handlowy. Sama nazwa Buton ma pochodzić od słowa butu, które w języku ternate oznacza „targowisko”[5]; przy czym miejscowa tradycja wiąże to określenie z nazwą gatunku trującej rośliny (Barringtonia asiatica)[3].
W regionie przeważa islam[7][8]. Na wyspie Buton są używane języki wolio i cia-cia, muna (również język wyspy Muna) oraz szereg języków mniejszych społeczności: busoa, kamaru, kambowa, kioko, kulisusu, kumbewaha, lasalimu, liabuku, pancana i taluki[9][10][11]. Południowa część Butonu, pomimo stosunkowo niewielkich rozmiarów wyspy, cechuje się wysoce złożoną, a jednocześnie słabo poznaną sytuacją językową[9].
Administracyjnie należy do prowincji Celebes Południowo-Wschodni[1]; stanowi część dystryktu Buton. Główne miasto to Bau-Bau (159 tys. mieszkańców, 2020)[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Butung. [w:] Encyclopaedia Beliana [on-line]. Encyklopedický ústav Slovenskej akadémie vied. [dostęp 2023-03-18]. (słow.).
- ↑ a b Schoorl 1993 ↓, s. 66.
- ↑ a b Hasanuddin 2020 ↓, s. 190.
- ↑ Hasanuddin 2020 ↓, s. 187.
- ↑ a b Leontine E. Visser, Foreign Textiles in Sahu Culture, [w:] Mattiebelle Gittinger (red.), To Speak with Cloth: Studies in Indonesian Textiles, Los Angeles: Museum of Cultural History, University of California, 1989, s. 80–90, ISBN 978-0-930741-17-4, OCLC 20970370 [dostęp 2022-12-31], Cytat: [...] of Buton, the island southeast of Sulawesi which was conquered and became part of the Ternate sultanate in 1580. Because of its strategic geographical position, Buton served as a major stopping place for military and merchant vessels, whence it got the name of “market” after the Ternate word butu for marketplace. (s. 84) (ang.).
- ↑ David E. Mead, Proto-Bungku-Tolaki: reconstruction of its phonology and aspects of its morphosyntax, Ann Arbor: UMI Dissertation Services, 1998, s. 8, OCLC 222911641 [dostęp 2022-12-22] (ang.).
- ↑ Schoorl 1993 ↓, s. 68.
- ↑ Hasanuddin 2020 ↓.
- ↑ a b René van den Berg, Preliminary notes on the Cia-Cia language (South Buton), [w:] Harry A. Poeze, Johan Willem (Pim) Schoorl (red.), Excursies in Celebes, Leiden: KITLV Press, 1991 (Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 147), s. 305–324, DOI: 10.1163/9789004454224_019, ISBN 978-90-67-18032-0, ISBN 978-90-04-45422-4, OCLC 24794430 [dostęp 2023-05-23] (ang.).
- ↑ René van den Berg, Muna Dialects and Munic Languages: Towards a Reconstruction, [w:] Ray Harlow (red.), VICAL 2: Western Austronesian and contact languages, Parts 1–2: Papers from the Fifth International Conference on Austronesian Linguistics, Auckland: Linguistic Society of New Zealand, 1991, s. 21–51, ISBN 0-908928-00-9, OCLC 59606647 [dostęp 2024-08-19] (ang.).
- ↑ David Mead, Christina Truong, Survey of Cia-Cia and Closely Related Languages of Southern Buton Island, Indonesia, Sulawesi Language Alliance, 2021 (Sulang Language Data and Working Papers: Survey Reports 3) [dostęp 2023-06-13] (ang.).
Bibliografia
edytuj- Hasanuddin, Forts on Buton Island: Centres of settlement, government and security in Southeast Sulawesi, [w:] Sue O’Connor, Andrew McWilliam, Sally Brockwell (red.), Forts and Fortification in Wallacea: Archaeological and Ethnohistoric Investigations, Canberra: ANU Press, 2020 (Terra Australis 53), s. 187–210, DOI: 10.22459/TA53.2020.08, ISBN 978-1-76046-388-5, ISBN 978-1-7604-6389-2, OCLC 1191864602, JSTOR: j.ctv1bvnd1j.13 (ang.).
- Johan Willem (Pim) Schoorl, Butonese, [w:] David Levinson (red.), Encyclopedia of World Cultures, t. 5: East and Southeast Asia, Boston, MA: G.K. Hall, 1993, s. 66–69, ISBN 0-8168-8840-X, OCLC 22492614 [dostęp 2024-08-14] (ang.).