Wikipedia

Bodryj (1902)

rosyjski niszczyciel
Zobacz też: inne jednostki pływające o tej nazwie.

Bodryj (ros. Бодрый) – rosyjski niszczyciel z początku XX wieku, jedna z 22 zbudowanych jednostek typu Bojkij(inne języki). Okręt został zwodowany 4 maja?/17 maja 1902 roku w krajowej stoczni Zakłady Newskie(inne języki) w Petersburgu, a do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego został wcielony we wrześniu 1902 roku, z przydziałem do Floty Bałtyckiej. Podczas wojny rosyjsko-japońskiej okręt został przerzucony na Daleki Wschód i wziął udział w bitwie pod Cuszimą, po której został w czerwcu 1905 roku internowany w chińskim porcie Szanghaj. W czasie I wojny światowej służył na Dalekim Wschodzie. Podczas wojny domowej został przejęty przez Japończyków, a następnie złomowany w 1922 roku.

Bodryj
Бодрый
Ilustracja
„Bodryj” po 1905 roku
Klasa

niszczyciel

Typ

Bojkij(inne języki)

Historia
Stocznia

Zakłady Newskie(inne języki), Petersburg

Położenie stępki

1901

Wodowanie

4 maja?/17 maja 1902

 Rosyjska Carska MW
Nazwa

„Pieskar” → „Bodryj” (od 1902)

Wejście do służby

wrzesień 1902

Wycofanie ze służby

czerwiec 1918

Los okrętu

złomowany w 1922

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność

350 ton

Długość

64 metry

Szerokość

6,4 metra

Zanurzenie

2,59 metra

Napęd
2 maszyny parowe potrójnego rozprężania
4 kotły, moc 5700 KM, 2 śruby
Prędkość

26 węzłów

Zasięg

1200 Mm przy prędkości 12 węzłów

Uzbrojenie
1 działo kal. 75 mm
5 dział kal. 47 mm (5 × I)
6 torped, 12–18 min
Wyrzutnie torpedowe

3 × 381 mm (3 × I)

Załoga

62–69

Multimedia w Wikimedia Commons

Projekt i budowa

edytuj

Okręt był jednym z 22 niszczycieli typu Bojkij(inne języki) zbudowanych w krajowych stoczniach, będących ulepszoną i powiększoną wersją zaprojektowanych w brytyjskiej stoczni Yarrow(inne języki) jednostek typu Sokoł[1][2]. Zbudowany został w Zakładach Newskich(inne języki) w Petersburgu[1][2]. Stępkę okrętu pod nazwą „Pieskar” („Пескарь”) położono w 1901 roku, a zwodowany został jako „Bodryj” 4 maja?/17 maja 1902 roku[2][3][a].

Dane taktyczno-techniczne

edytuj

„Bodryj” był niewielkim, czterokominowym niszczycielem[1][2]. Długość całkowita wynosiła 64 metry, szerokość 6,4 metra i maksymalne zanurzenie 2,59 metra[1][b]. Wyporność jednostki wynosiła 350 ton[1][4][c]. Okręt napędzany był przez dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania o łącznej mocy 5700 KM, do której parę dostarczały cztery kotły Yarrow[1][2]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 26 węzłów[1][2]. Okręt mógł zabrać zapas węgla o maksymalnej masie 80 ton, co zapewniało zasięg wynoszący 1200 Mm przy prędkości 12 węzłów[1][2].

Uzbrojenie artyleryjskie okrętu stanowiły: umieszczone na nadbudówce dziobowej pojedyncze działo kalibru 75 mm Canet L/48 oraz pięć pojedynczych dział trzyfuntowych kalibru 47 mm Hotchkiss M1885 L/40[1][2]. Jednostka wyposażona była w jedną dziobową stałą i dwie pojedyncze obracalne pokładowe wyrzutnie torped kalibru 381 mm, z łącznym zapasem sześciu torped[1][2]. Ponadto okręt mógł zabrać na pokład 12–18 min[1][2].

Załoga okrętu liczyła 62–69 oficerów, podoficerów i marynarzy[1][2].

Służba

edytuj

„Bodryj” został wcielony do służby w Marynarce Wojennej Imperium Rosyjskiego we wrześniu 1902 roku[2]. Jednostka weszła w skład Floty Bałtyckiej[5][6].

Od jesieni 1903 roku „Bodryj” znajdował się w drodze na Daleki Wschód, w składzie zespołu dowodzonego przez kadm. Andersa Wireniusa(inne języki) (pancernik „Oslabia”, krążowniki „Dmitrij Donskoj”(inne języki), „Ałmaz” i „Aurora”, niszczyciele „Bujnyj”, „Brawyj”, „Bystryj”, „Blestiaszczij”, „Biedowyj” i „Biezupriecznyj” oraz cztery torpedowce i trzy transportowce)[7][8]. W trzecim dniu wojny rosyjsko-japońskiej znajdujące się na Morzu Czerwonym okręty dotarły do Dżibuti, lecz wobec ogłoszenia przez Francję neutralności musiały opuścić port i rozpoczęły powrót do kraju, osiągając Libawę w dniach 5 kwietnia?/18 kwietnia–10 kwietnia?/23 kwietnia, gdzie zespół kadm. Wireniusa został rozformowany (okręty przeszły do Kronsztadu)[9][d].

Już 17 kwietnia?/30 kwietnia 1904 roku rozpoczęto formowanie nowego zespołu okrętów przeznaczonego do wysłania na Daleki Wschód, który otrzymał nazwę II Eskadry Oceanu Spokojnego (jego dowódcą został mianowany kadm. Zinowij Rożestwienski)[10]. Mimo różnicy zdań odnośnie celowości wysłania większości okrętów Floty Bałtyckiej w tak daleki rejs, 2 października?/15 października port w Libawie opuściło 28 jednostek – siedem pancerników, sześć krążowników (dwa pancerne i cztery pancernopokładowe), osiem niszczycieli i siedem okrętów pomocniczych (w późniejszym czasie Eskadrę miało dogonić jeszcze sześć–siedem niegotowych w tym momencie okrętów)[11]. Niszczyciele „Bodryj” i „Biezupriecznyj” wraz z krążownikiem „Aurora” weszły w skład zespołu jednostek pomocniczych, który tworzyły transportowce „Anadyr” i „Małaja”, okręt warsztatowy „Kamczatka” oraz – na czas rejsu po Bałtyku – lodołamacz „Jermak”[12][13]. Po dotarciu na przełomie października i listopada do Tangeru Eskadra została podzielona: zespół wadm. Rożestwienskiego[e] udał się w dalszy rejs drogą wokół Afryki, a zespół kadm. Felkerzama(inne języki) popłynął przez Kanał Sueski[15]. Niszczyciele „Blestiaszczij”, „Bystryj”, „Brawyj”, „Bujnyj”, „Biedowyj”, „Bodryj” i „Biezupriecznyj” opuściły Tanger 16 października?/29 października i 17 października?/30 października, docierając po dwóch dniach do Algieru, a 23 października?/5 listopada–24 października?/6 listopada do Bizerty, skąd wraz z krążownikiem „Swietłana” udały się do Zatoki Suda, dopływając tam 27 października?/9 listopada[16]. Po długotrwałym postoju, wykorzystanym na uzupełnienie zapasów i bunkrowanie węgla, 8 listopada?/21 listopada zespół kadm. Felkerzama udał się w stronę Port Saidu, docierając do portu 11 listopada?/24 listopada[16]. Niszczyciele jako pierwsze pokonały Kanał, dopływając do Suezu 13 listopada?/26 listopada; nazajutrz całość zespołu udała się w dalszy rejs, docierając 20 listopada?/3 grudnia do Dżibuti[17]. Po uzupełnieniu zapasów paliwa i żywności 1 grudnia?/14 grudnia okręty opuściły Dżibuti i skierowały się w kierunku wyspy Nossi-bé, przeprowadzając po drodze w rejonie Komorów ćwiczenia artyleryjskie; zespół dotarł do portu 15 grudnia?/28 grudnia[17]. Oprócz bunkrowania konieczne były naprawy i przeglądy maszyn i mechanizmów niszczycieli, gdyż w wyniku długiej, liczącej ponad 10 000 km podróży tylko stan techniczny „Biedowyja” i „Bodryja” umożliwiał samodzielne pływanie[17]. 28 grudnia 1904?/10 stycznia 1905 roku Nossi-bé osiągnął zespół wadm. Rożestwienskiego i nastąpiło połączenie sił II Eskadry Oceanu Spokojnego[18]. Wobec upadku Port Artur okręty rosyjskie rozpoczęły długotrwały postój na redzie Nossi-bé, przeprowadzając co jakiś czas ćwiczenia w strzelaniu i manewrowaniu[19]. W dalszy rejs Eskadra wyszła dopiero 3 marca?/16 marca, obierając kurs na Cieśninę Malakka, wielokrotnie bunkrując węgiel na pełnym oceanie i docierając do jej wejścia 23 marca?/5 kwietnia[20]. Podczas rejsu przez Ocean Indyjski na niszczycielach występowały liczne awarie maszyn i mechanizmów, które spowodowały konieczność wzięcia ich na hol przez transportowce[21]. 26 marca?/8 kwietnia okręty rosyjskie minęły Singapur i dotarły 1 kwietnia?/14 kwietnia do Zatoki Cam Ranh(inne języki)[22]. Stamtąd, po przeprowadzeniu wielu ćwiczeń oraz uzupełnieniu zapasów węgla i pożywienia na pokładach okrętów, między 9 kwietnia?/22 kwietnia a 13 kwietnia?/26 kwietnia Eskadra przepłynęła do Zatoki Wan Fong, gdzie dalej odbywały się ćwiczenia i zaopatrywanie jednostek[23]. 26 kwietnia?/9 maja do Zatoki Wan Fong dopłynęła III Eskadra Oceanu Spokojnego pod dowództwem kadm. Nikołaja Niebogatowa(inne języki), łącząc się z siłami Rożestwienskiego[24]. 1 maja?/14 maja rosyjskie okręty wyruszyły w stronę Tajwanu, początkowo z niszczycielami na holu, jednak od 5 maja?/18 maja z powodu możliwego kontaktu z siłami japońskimi niszczyciele rozpoczęły rejs o własnych siłach, oznaczone na kominach zmieniającymi się co dobę znakami rozpoznawczymi[25].

Bitwa pod Cuszimą

edytuj

12 maja?/25 maja składająca się z 38 okrętów Eskadra skierowała się w stronę Cieśniny Koreańskiej[26]. „Blestiaszczij” wchodził w skład 2. dywizjonu niszczycieli (wraz z „Bodrym”, „Biezupriecznym”, „Gromkim” i „Groznym”), płynąc po prawej stronie krążowników kadm. Enkwista[27]. Według wydanego przez Rożestwienskiego jeszcze 26 kwietnia?/9 maja rozkazu nr 244, niszczyciele w nadchodzącym starciu miały pełnić funkcję ratowniczą wobec pancerników, gotowe do przyjęcia na swe pokłady ich dowódców i sztaby w obliczu uszkodzeń odniesionych podczas wymiany ognia artyleryjskiego z siłami głównymi przeciwnika[28]. Rankiem 14 maja?/27 maja rosyjskie okręty zostały wykryte przez Japończyków, którzy rozpoczęli przygotowania do bitwy[29]. Około 10:00 główne siły Eskadry przyjęły szyk torowy, a krążowniki i niszczyciele miały osłaniać je przed spodziewanymi atakami torpedowców i niszczycieli wroga[30]. Około godziny 13:00 rosyjskie siły główne przyjęły z powrotem szyk dwukolumnowy, a niszczyciele 2. dywizjonu zostały skierowane wraz z dwoma zespołami krążowników do osłony transportowców, które poruszały się z tyłu lewej kolumny sił głównych[31][32]. O 13:30 Rożestwienski nakazał zwrot w lewo i ponowne uformowanie sił głównych w jedną kolumnę, a osłaniane przez krążowniki i niszczyciele 2. dywizjonu transportowce przeszły na prawą stronę zespołu pancerników[33]. Na przedzie kolumny transportowców płynęły krążowniki „Oleg”(inne języki) i „Aurora”, po jej lewej stronie „Dmitrij Donskoj” z niszczycielami „Bodryj”, „Blestiaszczij”, „Biezupriecznyj”, „Gromkij” i „Groznyj”, po prawej „Władimir Monomach”(inne języki), a szyk zamykały „Swietłana”, „Ałmaz” i krążownik pomocniczy „Urał”(inne języki)[34][35]. Około 14:00 zespół transportowców został zaatakowany przez japońskie siły lekkie: 4 zespół bojowy wadm. Uryū(inne języki), 3 zespół wadm. Dewy, 5 zespół kadm. Taketomiego(inne języki) i 6 zespół kadm. Tōgō(inne języki), liczące łącznie jeden pancernik i 15 krążowników[36]. Podczas walki niszczyciele płynęły w bezpośredniej ochronie transportowców, a krążowniki usiłowały odciągnąć wrogie okręty od ochranianych jednostek[37]. „Bodryj” uratował sternika ze staranowanego przez transportowiec „Anadyr” holownika „Ruś”, a wkrótce po tym otrzymał trafienie w pancerną maskę działa kalibru 47 mm, co spowodowało, prócz zniszczenia podajnika i pożaru amunicji, śmierć jednego i rany pięciu członków załogi[38].

Po zakończeniu dziennego boju rosyjska eskadra wykonała zwrot na południowy zachód, chcąc uniknąć japońskich nocnych ataków torpedowych[39]. Większość z jej dziewięciu niszczycieli była uszkodzona (w tym „Bodryj”); podobnie uszkodzone były krążowniki[39]. W nocy okręty Eskadry zostały rozproszone – okręt flagowy kadm. Enkwista „Oleg” przyspieszył do prędkości 18 węzłów i pociągnął za sobą pozostałe krążowniki i niszczyciele, które opuściły siły główne; większość okrętów nie mogła jednak utrzymać tej prędkości i zaczęły one w różnych miejscach zawracać, a kursem wyznaczonym przez „Olega” podążały jedynie krążowniki „Aurora” i „Żemczug”, transportowce „Anadyr” i „Korieja”, holownik „Swir” oraz dwa niszczyciele: ciężko uszkodzony „Blestiaszczij” oraz lekko „Bodryj”[40][41]. Około godziny 23:00 „Bodryj” dopłynął do rozwijającego z trudnością prędkość 14 węzłów „Blestiaszczija”, zrezygnował z planów przejścia do Władywostoku i zawrócił w kierunku Szanghaju[42]. Rankiem 15 maja?/28 maja znajdujący się w odległości 55 km na południowy zachód od Shimono-shimy(inne języki) „Blestiaszczij” zaczął tonąć, więc rozpoczęto przeładunek węgla i ewakuację załogi na siostrzany „Bodryj”[43][44]. Po dostrzeżeniu na horyzoncie dymów przeładunek wstrzymano (zdołano przenieść zaledwie 300 kg węgla), po czym po otwarciu zaworów dennych około godziny 6:00 „Blestiaszczij” zatonął[44][45]. Od tego momentu poprzez Morze Wschodniochińskie „Bodryj” samotnie zmierzał w kierunku Szanghaju[46]. 16 maja?/29 maja maja okręt wpłynął w strefę tajfunu, a następnego dnia skończył się węgiel; najpierw w kotłach spalono wszystkie drewniane elementy (łącznie z dwoma szalupami), a następnie załoga uszyła prowizoryczne żagle i z pomocą ich oraz przypływu powoli zbliżała się do chińskiego wybrzeża[47][48]. Na okręcie kończyły się zapasy słodkiej wody i żywności, które zaczęto racjonować; zmarło też dwóch ciężko rannych marynarzy[47]. 20 maja?/2 czerwca niszczyciel został wzięty na hol przez przepływający obok brytyjski statek „Kwei Lin”, dzięki któremu „Bodryj” dotarł 22 maja?/4 czerwca do Szanghaju, gdzie został internowany[47][49]. W listopadzie 1905 roku, po zakończeniu działań wojennych, niszczyciel został zwrócony Rosji[2].

Dalsza służba

edytuj

W 1909 roku dokonano modernizacji uzbrojenia jednostki: zdemontowano wszystkie wyrzutnie torped kalibru 381 mm i wszystkie działka kalibru 47 mm, instalując w zamian dwie pojedyncze wyrzutnie torped kalibru 450 mm oraz drugą armatę kalibru 75 mm Canet i sześć pojedynczych karabinów maszynowych kalibru 7,62 mm[1][2]. Podczas I wojny światowej bazował we Władywostoku[1]. Podczas wojny domowej okręt został 30 czerwca 1918 roku zdobyty we Władywostoku przez Japończyków, a następnie zdewastowany przez wycofujących się Białych w 1922 roku[2]. Przejęty przez Armię Czerwoną niszczyciel nie został nigdy naprawiony i złomowano go w tym samym roku[2][3][f].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207 podaje, że stępkę okrętu położono w 1900 roku.
  2. ↑ Niemal identyczne wartości podaje Gogin 2023 ↓. Natomiast Olender 2021 ↓, s. 620 podaje, że długość wynosiła 60,2 metra, szerokość 6,4 metra i zanurzenie 1,8 metra.
  3. ↑ Identycznie podają Miramar 2023 ↓ i Brassey 1904 ↓, s. 319. Natomiast Gogin 2023 ↓ podaje wyporność normalną 427–445 ton i pełną 520–530 ton.
  4. ↑ Olender 2021 ↓, s. 456 podaje, że rosyjskie okręty dotarły do Cherbourga 8 marca?/21 marca, a do Libawy 23 marca?/5 kwietnia i 28 marca?/10 kwietnia.
  5. ↑ Awans na stopień wiceadmirała Rożestwienski otrzymał 4 października?/17 października[14][13].
  6. ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 297 podaje, że okręt został złomowany w 1923 roku.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Gardiner, Chesneau i Kolesnik 1979 ↓, s. 207.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Gogin 2023 ↓.
  3. ↑ a b Miramar 2023 ↓.
  4. ↑ Olender 2021 ↓, s. 620.
  5. ↑ Brassey 1902 ↓, s. 286.
  6. ↑ Brassey 1904 ↓, s. 318.
  7. ↑ Olender 2021 ↓, s. 111, 451.
  8. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 25, 94.
  9. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 94.
  10. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 95, 252.
  11. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 253–254, 264.
  12. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 264.
  13. ↑ a b Olender 2021 ↓, s. 472.
  14. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 266.
  15. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 273.
  16. ↑ a b Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 277.
  17. ↑ a b c Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 279.
  18. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 288.
  19. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 297–299.
  20. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 300–302.
  21. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 301.
  22. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 303–304.
  23. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 306–307.
  24. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 313.
  25. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 322.
  26. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 324.
  27. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 326.
  28. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 332.
  29. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 330.
  30. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 334.
  31. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 336.
  32. ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1985 ↓, s. 401.
  33. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 339–340.
  34. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 340.
  35. ↑ Olender 2021 ↓, s. 512.
  36. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 351.
  37. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 352.
  38. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 366.
  39. ↑ a b Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 388.
  40. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 390–391.
  41. ↑ Olender 2021 ↓, s. 537.
  42. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 396.
  43. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 400.
  44. ↑ a b Olender 2021 ↓, s. 546.
  45. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 400–401.
  46. ↑ Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 401.
  47. ↑ a b c Dyskant i Michałek 2005 ↓, s. 412.
  48. ↑ Olender 2021 ↓, s. 554.
  49. ↑ Olender 2021 ↓, s. 554, 620.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Bodryj_(1902)&oldid=74925354”