Bitwa pod Mławą (8 VIII 1920)
Bitwa pod Mławą – walki polskiej grupy pułkownika Edwarda Habicha z oddziałami sowieckiego 3 Korpusu Kawalerii Gaja-Gaja w czasie II ofensywy Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego w okresie wojny polsko-bolszewickiej.
| Wojna polsko-bolszewicka | |||
| Czas |
8–10 sierpnia 1920 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce |
pod Mławą | ||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
ofensywa Frontu Zachodniego | ||
| Wynik |
zwycięstwo Sowietów | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
Sytuacja ogólna
edytujW pierwszej dekadzie lipca 1920 przełamany został front polski nad Autą, a wojska Frontu Północno-Wschodniego gen. Stanisława Szeptyckiego cofały się pod naporem ofensywy Michaiła Tuchaczewskiego[1]. Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego nakazało powstrzymanie wojsk sowieckiego Frontu Zachodniego na linii dawnych okopów niemieckich z okresu I wojny światowej[2]. Sytuacja operacyjna, a szczególnie upadek Wilna i obejście pozycji polskich od północy, wymusiła dalszy odwrót wojsk polskich[3]. 1 Armia gen. Gustawa Zygadłowicza cofała się nad Niemen, a 4 Armia nad Szczarę[4]. Obrona wojsk polskich na linii Niemna i Szczary również nie spełniła oczekiwań. W walce z przeciwnikiem oddziały polskie poniosły duże straty i zbyt wcześnie rozpoczęły wycofanie na linię Bugu[5][6].
Plan polskiego Naczelnego Dowództwa zakładał, że 1. i 4. Armia oraz Grupa Poleska powstrzymają bolszewików i umożliwią przygotowanie kontrofensywy z rejonu Brześcia. Rozstrzygającą operację na linii Bug, Ostrołęka, Omulew doradzał też gen. Maxime Weygand[7].
Utrata twierdzy brzeskiej spowodowała, że plan Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego uderzenia znad Bugu w skrzydło wojsk Frontu Zachodniego Michaiła Tuchaczewskiego i rozegrania tam decydującej bitwy przestał być realny[8]. Wojska polskie cofały się nadal, a kolejną naturalną przeszkodą terenową dogodną do powstrzymania sowieckiej ofensywy była Wisła[9].
Działania wojsk w rejonie Mławy
edytuj6 sierpnia 1920 grupa pułkownika Eugeniusza Habicha otrzymała rozkaz obrony Mławy. Dwa dni później, słabo wyszkolony batalion 265 pułku piechoty mjr. Zygmunta Krudowskiego, wzmocniony 6 baterią 16 pułku artylerii polowej obsadził pozycje na wschód i południowy wschód od Mławy. Oddziały strzelców granicznych stały w pobliskim Grudusku. 8 sierpnia wzdłuż szosy Przasnysz – Grudusk rozpoczęła natarcie sowiecka 10 Dywizja Kawalerii. Częścią sił dokonała obejścia Gruduska od południa i rozbiła polskie oddziały strzelców granicznych. Tylko nielicznym udało się wycofać do Mławy[10]. Wieczorem sowiecka zaatakowała Mławę od południowego wschodu i opanowała przedmieścia. Odrzucił ją przybyły właśnie koleją szwadron 3 pułku strzelców granicznych. Nocą do miasta przybyły kolejne dwa jego szwadrony, pluton 5 pułku strzelców konnych oraz pociąg pancerny „Wilk”[10]. W południe 9 sierpnia ruszyła do natarcia 4 kompania 265 pułku piechoty i 2 szwadron 3 pułku strzelców granicznych, uzyskały lokalne zaskoczenie i odrzuciły nieprzyjaciela do Łydyni. Tu ich działania zostały załamane. Natarcie szczupłych sił polskich, spowodowało odwrót do Gruduska 1 Brygady 10 Dywizji Kawalerii. Zdezorientowany Gaja-Gaj skierował na Mławę spod Ciechanowa całą 10 Dywizję Kawalerii oraz 3 Brygadę z 15 Dywizji Kawalerii. Ponadto od wschodu ruszyła w kierunku Mławy 34 Brygada Strzelców z 12 Dywizji Strzelców.
10 sierpnia sowieci ponowili atak na Mławę. Dwie brygady 10 Dywizji Kawalerii uderzyły od wschodu i południa. Oddziały grupy płk. Habicha podjęły walkę na terenie miasta, ale wobec przewagi liczebnej przeciwnika, wycofały się z miasta i zajęły stanowiska nad Mławką po obu stronach linii kolejowej do Działdowa[10].
Bilans walk
edytujPrzerwanie linii obronnych na Orzycu i szybki rajd 3 Korpusu Kawalerii na zachód spowodował, że jego oddziały zajęły Mławę zwijając tym samym polską ciągłą linię obronną biegnącą do granicy z Prusami Wschodnimi. W lukę tę stopniowo wchodziła sowiecka 4 Armia zagrażając oskrzydleniem grupującej się nad Wkrą polskiej 5 Armii gen. Władysława Sikorskiego[11].
Przypisy
edytuj- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 173.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 277.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 261.
- ↑ Cisek, Paduszek i Rawski 2010 ↓, s. 49.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 279.
- ↑ Wysocki (red.) 2005 ↓, s. 262.
- ↑ Sikorski 2015 ↓, s. 63.
- ↑ Piłsudski i Tuchaczewski 1989 ↓, s. 97.
- ↑ Odziemkowski 2004 ↓, s. 64.
- ↑ a b c Odziemkowski 2004 ↓, s. 261.
- ↑ Wyszczelski 1995 ↓, s. 106.
Bibliografia
edytuj- Janusz Cisek, Konrad Paduszek, Tadeusz Rawski: Wojna polsko-sowiecka 1919–1921. Warszawa: Wojskowe Centrum Edukacji Obywatelskiej, 2010.
- Janusz Odziemkowski: Leksykon wojny polsko-rosyjskiej 1919–1920. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Rytm”, 2004. ISBN 83-7399-096-8.
- Józef Piłsudski, Michaił Tuchaczewski: „Rok 1920”. „Pochód za Wisłę”. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1989. ISBN 83-218-0777-1.
- Władysław Sikorski: Nad Wisłą i Wkrą. Studium do polsko-rosyjskiej wojny 1920 roku. Lwów - Warszawa: Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Reprint: Wydawnictwo 2 Kolory. Sp. z oo, 2015. ISBN 978-83-64649-16-5.
- Wiesław Wysocki (red.): Szlakiem oręża polskiego; vademecum miejsc walk i budowli obronnych. T. 2, poza granicami współczesnej Polski. Warszawa: Wydawnictwo „Gamb”, 2005. ISBN 83-7399-050-X.
- Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1995. ISBN 83-11-08399-1.