Bedri Pejani
Bedri Abdi Pejani, właśc. Bedri Abdi Thaçi (ur. 10 października 1885 w Peciu, zm. 6 lipca 1946 w Prizrenie[1]) – albański polityk i publicysta.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
10 października 1885 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
6 lipca 1946 |
| Przynależność polityczna |
Partia Ludowa |
.svg)
| |
| Odznaczenia | |
| |
Życiorys
edytujSyn Abdiego Thaçi (Pejaniego), który był właścicielem ziemskim z okolic Niszu. Ukończył amerykańską szkołę Robert College w Stambule, studiował na Uniwersytecie Stambulskim[1]. Naukę w zakresie nauk politycznych i prawa kontynuował w Niemczech. Po studiach pracował w Skopju, od 1908 został nauczycielem w szkole albańskiej w tym mieście[1]. Był przedstawicielem społeczności albańskiej w Skopju na Kongres w Monastirze w kwietniu 1910 r. W roku 1911 przyłączył się do powstania antyosmańskiego w Kosowie, współpracując z Hasanem Prishtiną i Isą Boletinim. W sierpniu 1912 r. został wybrany przedstawicielem Gjakovy i Peje na obrady Zgromadzenia Narodowego we Vlorze. B jednym z autorów listu wysłanego 12 listopada 1912 z Durrësu do władcy Austro-Węgier Franciszka Józefa I z prośbą o wsparcie dla niepodległościowych działań Albańczyków[2]. Był jednym z sygnatariuszy deklaracji niepodległości. W czerwcu 1914 r. uczestniczył w spotkaniu deputowanych Kosowa z Wilhelmem zu Wiedem.
Po zakończeniu I wojny światowej związał się z organizacją Inteligjenca e Kosoves, był także redaktorem naczelnym pisma Populli (Lud). Do parlamentu albańskiego dostał się jako przedstawiciel Partii Ludowej, jednej z dwóch głównych sił politycznych w tym okresie. Większość swojej aktywności parlamentarnej poświęcił obronie ludności albańskiej w Kosowie. W czerwcu 1924 r. wziął udział w zamachu stanu, opowiadając się po stronie Fana Noliego. Kiedy upadł rząd Noliego, Pejani wyjechał z kraju. Przebywał w Berlinie, Paryżu i Wiedniu. Był jednym z założycieli najbardziej wpływowej organizacji albańskiej emigracji Komitetu Narodowo-Rewolucyjnego KONARE. Współpracował także bezpośrednio z przedstawicielami Kominternu, w tym z Georgi Dimitrowem.
W 1930 powrócił do Albanii, skąd w 1937 wyjechał do Francji[1]. Był autorem memorandum skierowanego do mocarstw w 1939 r., aby poparły one aspiracje Albańczyków i pomogli im uwolnić się od dominacji włoskiej. W okresie włoskiej okupacji Albanii wrócił do kraju i został internowany w obozie w Porto Romano. 13 września 1943 uwolniony z obozu został jednym ze współorganizatorów i przewodniczącym Komitetu Centralnego Drugiej Ligi Prizreńskiej[1]. Od 1944 r. kierował strukturami Ligi w Peje. W marcu 1944 zaproponował Niemcom współpracę wojskową i powołanie pod broń 120–150 tys. Albańczyków, którzy mieli być uzbrojeni przez Niemców w nowoczesną broń[3]. W 1944 był autorem koncepcji państwa islamskiego na Bałkanach obejmującego terytoria Bośni, Kosowa, Sandżaku i Albanii. Projekt ten jednak nie został zaakceptowany przez Niemców[4].
W 1945 został ujęty w Szkodrze przez partyzantów albańskich i osadzony w więzieniu w Tiranie. Przekazany władzom jugosłowiańskim. 21 lutego 1946 Sąd Okręgowy w Prizrenie skazał go na karę śmierci[1]. Zmarł w szpitalu więziennym w Prizrenie.
Pamięć
edytujJego imię nosi gimnazjum w Peje, a także ulice w Prisztinie, Prizrenie i w Vučitrnie. W czerwcu 2012 został uhonorowany pośmiertnie orderem Nderi i Kombit (Honor Narodu) przez prezydenta Albanii. W 1994 ukazała się w Prisztinie biografia Bedri Pejaniego, pióra Hakifa Bajramiego.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Kastriot Dervishi: Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet. Anëtarët e Këshillit të Ministrave në vitet 1912-2012, jetëshkrimet e tyre dhe veprimtaria e ekzekutivit shqiptar. Tirana: Shtepia Botuese 55, 2012, s. 206.
- ↑ Krisztián Csaplár-Degovics. Lufta e Parë Ballkanike dhe shqiptarët. Një kontribut për historinë e shpalljes së pavarësisë së Shqipërisë (28 nëntor 1912). „Përpjekja”. 30–31, s. 81, 2013.
- ↑ Haxhi Ademi. ORGANIZIMI SHTETËROR NËN UDHËHEQJEN E REXHEP MITROVICËS (5 NËNTOR 1943 – 16 QERSHOR 1944). „Gjurmime Albanologjike - Seria e shkencave historike”. 51, s. 179–180, 2021.
- ↑ David Motadel: A Islam and Nazi Germany’s War. Harvard University Press, 2014, s. 210. ISBN 978-0-674-72460-0.
Bibliografia
edytuj- Bardhosh Gace: Ata qe shpallen pavaresine kombetare. Tirana: Toena, 2002. ISBN 99927-1-644-4. (alb.).
- Më 6 korrik 1946 u nda nga jeta Bedri Pejani, nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë, publicist, diplomat dhe atdhetar shqiptar. = 2018-07-16 [online], voal.ch (alb.).