Barranquilla

miasto w Kolumbii

Barranquillagmina, miasto i stolica departamentu Atlántico, w północnej Kolumbii[2][3]. W 2018 roku miasto liczyło 1 274 250 mieszkańców (4. miejsce w Kolumbii po Bogocie, Medellínie i Cali), a gęstość zaludnienia wyniosła 8274,35 os./km²[4]. Miasto znajduje się na zachodnim brzegu rzeki Magdalena, około 7,5 km od jej ujścia do Morza Karaibskiego[5]. Gmina graniczy od południa z Galapą oraz Soledad, a od północy z Puerto Colombią. Barranquilla była gospodarzem igrzysk Ameryki Środkowej i Karaibów w 1946 roku oraz w 2018 roku[6] i ma być gospodarzem w 2027 roku[7].

Barranquilla
Ilustracja
Barranquilla (2001)
Herb Flaga
Herb Flaga
Przydomek: La Arenosa (Piaszczysta)
La Pórtico Dorado de la República
(Złota Brama Republiki)
Ciudad de los Brazos Abiertos
(Miasto otwartych ramion)
La Puerta de Oro de Colombia
(Złota Brama Kolumbii)
Państwo

 Kolumbia

Departament

 Atlántico

Data założenia

1629:

Burmistrz

Jaime Pumarejo Heins

Powierzchnia

154 km²

Wysokość

18 m n.p.m.

Populacja (2018:)
• liczba ludności
• gęstość


1 274 250
8274,35 os./km²

Nr kierunkowy

5

Kod pocztowy

08001[1]

Strefa czasowa

UTC-5

Położenie na mapie Atlántico
Mapa konturowa Atlántico, u góry po prawej znajduje się punkt z opisem „Barranquilla”
Położenie na mapie Kolumbii
Mapa konturowa Kolumbii, u góry znajduje się punkt z opisem „Barranquilla”
Ziemia10°57′50″N 74°47′47″W/10,963889 -74,796389
Strona internetowa

Etymologia

edytuj

Nazwa Barranquilla nawiązuje do wąwozów, które istniały na terenie przylegającym do rzeki Magdaleny, gdzie powstało miasto.

Przydomki

edytuj

W 1849 roku prezydent Nowej Granady Tomás Cipriano de Mosquera podczas odwiedzin, nadał miastu przydomek La Arenosa (Piaszczysta)[8]. W 1921 roku prezydent Kolumbii Marco Fidel Suárez nazwał miasto Złotą Bramą Republiki (La Pórtico Dorado de la República) w uznaniu jego znaczenia gospodarczego[9]. W 1946 roku, otwierając V Igrzyska Ameryki Środkowej i Karaibów, prezydent Luis Mariano Ospina Pérez nazwał miasto Złotą Bramą Kolumbii (La Puerta de Oro de Colombia)[9]. W drugiej połowie XX wieku Agustín Nieto Caballero nazwał Barranquilla Miastem otwartych ramion (Ciudad de los Brazos Abiertos)[10].

Symbole

edytuj
 
Flaga Barranquilla

W 1812 roku przyjęto na flagę Barranquilla, flagę Cartageny de Indias, składającą się z trzech prostokątów, z których najbardziej wysunięty na zewnątrz jest czerwony, zielony jest pośrodku flagi, a pomiędzy nimi znajduje się żółty prostokąt[11]. W samym środku flagi znajduje się ośmioramienna, biała gwiazda[11].

Hymn Barranquilla został wybrany w konkursie organizowanym przez Towarzystwo Ulepszeń Publicznych i oficjalnie przyjęty jako hymn przez Radę Miasta 19 października 1942 roku[11]. Autorem tekstu jest Amira de la Rosa, kolumbijska poetka, a autorem muzyki jest panamski muzyk Simón Urbina[11].

Historia

edytuj

Pierwsza wzmianka o Barranquilla pochodzi z 1533 roku, której autorem jest Gonzalo Fernandes Oviedo y Valdes. Opisuje w niej podróż Pedra de Heredia na kilka tygodni przed założeniem Cartageny de Indias i wspomina, że był to punkt postoju kajaków dla Indian z Santa Marta[12]. Około 1629 roku założono pierwszą osadę w okolicach dzisiejszego Barranquilla[13].

Okres wojny o niepodległość

edytuj
 
Dawny budynek administracji celnej w Barranquilla

W 1812 roku mieszkańcy Barranquilla dołączyli się do ruchu niepodległościowego. W tym samym roku wioska została zaatakowana przez francuskiego generała Pierre Labatuta. 7 kwietnia 1813 roku prezydent Cartageny de Indias Manuel Rodríguez Torices przyznał Barranquilli tytuł miasta w nagrodę za pomoc w obronie Cartageny przed wojskami Santa Marty[14]. 25 kwietnia 1815 roku Barranquilla zostało zaatakowane i zajęte przez wojska hiszpańskie pod dowództwem pułkownika Valentína Capmaniego[15]. W 1821 roku wygnano Hiszpan z Barranquilla, a 10 października padła ich ostatnia twierdza, Cartagena de Indias[15]. W tym samym roku wybrano pierwszego burmistrza Barranquilli, Agustína Del Valla.

Okres republiki

edytuj

XIX wiek

edytuj
 
Pomnik postawiony ku czci Juana Bernarda Elbersa

Miasto nabrało znaczenia w pierwszej połowie XIX wieku. Dzięki wynalezieniu parowców, 10 listopada otwarto trasę handlową, na rzece Magdalena, która zapoczątkowała wymianę towarów z miastami w środku Kolumbii. Barranquilla stała się głównym portem eksportu kawy[16]. Wraz z ustanowieniem nowego narodu, Republiki Nowej Granady w 1831 roku, w Barranquilla rozpoczęły się dwie rewolucje skierowane przeciwko dyktaturze Rafaela Urdanety. Pierwszą z nich kierowali Policarpo Martínez, Antonio Pantoja, Lorenzo Hernández, Crispín Luque, Esteban Márquez i Santosa de la Hoz, została stłumiona przez generała Ignacia Luqua. Drugą kierował generał Ignacio Luque, który stłumił pierwszą rewolucję[15]. Na początku czerwca 1849 roku w Barranquilla wybuchła epidemia cholery, którą przywieźli ze sobą marynarze na statku z Panamy[15]. 6 stycznia 1885 roku miasto zajęły siły rewolucyjne pod dowództwem generała Ricardo Gaitána Obeso[15]. 11 lutego szef rządu generał Vicente Carlos Urueta zaatakował wojska Obesa. Po początkowych sukcesach Urueta, Obeso ściągnął dodatkowe wojska i zwyciężył. W 1886 roku Barranquilla stała się jednym z 34 nowych departamentów, tworzących prowincję Barranquilla i Sabanalarga[17].

XX wiek

edytuj
 
Zamek Salgar w Barranquilla
 
Stacja Montoya na linii kolejowej Barranquilla-Sabanilla
 
Paseo de Colón, centrum handlowe iw Barranquilla, czynne w latach 1900–1937

W ramach restrukturyzacji państwa, którą generał Rafael Reyes podjął jako prezydent Republiki, Narodowe Zgromadzenie Ustawodawcze ustawą z 11 kwietnia 1905 roku utworzyło departament Atlántico składający się z prowincji Barranquilla i Sabanalarga, ze stolicą w Barranquilla[17]. W 1908 roku departament Atlántico został zniesiony, i utworzono dwa nowe departamenty Barranquilla i Sabanalarga. Po rezygnacji Reyesa z funkcji prezydenta, w 1909 rok departament Barranquilla został zniesiony, a Barranquilla stała się częścią departamentu Bolívar[17]. 14 lipca 1910 roku Narodowe Zgromadzenie Ustawodawcze ponownie utworzono departament Atlántico, którego stolicą ponownie została Barranquilla[17]. W związku z rozwojem miasta i jego boomem gospodarczym 28 czerwca 1905 roku utworzono Izbę Handlową Barranquilla. 5 grudnia 1919 roku powstała pierwsza komercyjna linia lotnicza na kontynencie amerykańskim i druga na świecie, Sociedad Colombo Alemana de Transportes Aéreos (SCADTA), która kilka lat później została przekształcona w Avianca[18]. 8 czerwca 1924 roku w okolicach Barranquilli, rozbił się samolot Tolima A–16, pilotowany przez niemieckiego lotnika Helmutha von Krohna[19]. W 1929 roku w mieście zbudowano akwedukt, doprowadzający wodę do około 80% wszystkich budynków[20]. W sierpniu 1925 roku SCADTA wykonała pierwszy międzynarodowy lot, między Barranquilla, a Key West[18]. 8 grudnia 1929 roku powstała pierwsza prywatna, komercyjna stacja radiowa w kraju (pierwszą stacją w Kolumbii był państwowy HJN z Bogoty). La Voz de Barranquilla. Od 1958 roku do lat 80. miasto podupadło ekonomicznie, głównie z powodu bankructwa zakładów przemysłowych. W 1958 roku w Barranquilla utworzono, pierwszą w Kolumbii, strefę wolnego handlu[21]. 18 sierpnia 1993 roku Kongres Republiki Kolumbii ustanowił Barranquilla specjalnym okręgiem przemysłowo-portowym[22].

XXI wiek

edytuj

W 2012 roku rozpoczęto budowę kanalizacji burzowej na ulicach najbardziej zalewanych podczas deszczu[23]. W sierpniu rozpoczęto pracę nad przebudową mostu Pumarejo, która zakończyła się w 2018 roku, a w 2019 roku oddano do użytku[24].

Barranquilla (2012)

Geografia

edytuj

Hydrologia

edytuj

Główną rzeką płynącą obok miasta jest rzeka Magdalena. Dodatkowo, przez miasto przepływają takie rzeki jak: Arriba, Los Tramposos, La Ahuyama, La Tablaza oraz Las Compañías[20]. Niedaleko miasta znajduje się bagno Mallorquín, które jest północną częścią równiny zalewowej rzeki Magdaleny. Bagno ma powierzchnię 6,5 km² oraz średnią głębokość 1 metra[25].

Klimat

edytuj

Barranquila leży w strefie klimatów zwrotnikowych (tropikalnych). Średnia dobowa temperatura wynosi 27 °C[26]. Najcieplejszym miesiącem jest maj (29 °C)[26], a najzimniejszym jest styczeń (24 °C)[26]. Średnia suma opadów wynosi 1148,7 milimetrów rocznie[27]. Najbardziej wilgotnym miesiącem jest październik (342 milimetry opadów)[27], a najbardziej suchym jest luty (0–1 milimetra opadów)[27]. Średnia suma deszczowych dni w ciągu roku wynosi 73 dni[28].

Średnia temperatura i opady dla Barranquilla
Miesiąc Sty Lut Mar Kwi Maj Cze Lip Sie Wrz Paź Lis Gru Roczna
Średnie temperatury w dzień [°C] 31.3 31.6 32.1 32.9 33.3 33.0 32.7 33.2 32.6 33.2 31.9 31.5 32,4
Średnie dobowe temperatury [°C] 26.5 26.7 27.0 27.5 28.1 28.1 27.9 27.9 27.6 27.2 27.4 26.9 27,7
Średnie temperatury w nocy [°C] 23.4 23.7 24.1 24.7 24.9 24.8 24.6 24.5 24.1 23.9 24.0 23.8 24,2
Opady [mm] 1 0 1 24 116 85 67 107 154 164 74 27 822
Źródło: Instituto de Hidrologia, Meteorologia y Estudios Ambientales[29]


 
Barranquilla (2008)

Charakterystyczne gatunki wpływające na krajobraz miasta to: kaktusy (opuncja, Acanthocereus), namorzyny, jadłoszyn baziowaty, brezylka garbarska, ketmia róża chińska, Cordia alba oraz wianowłostka królewska[20]. W równinie zalewowej rzeki Magdalena występują takie rośliny jak: Eichhornia azurea, eichornia gruboogonkowa, helikonia, Bactris guineensis i Anacardium excelsum[20]. Najbardziej rozpowszechnione drzewa na obszarze miasta to: Tabebuia rosea, Gliricidia sepium oraz gwajakowiec lekarski[20]. Wśród drzew owocowych wyróżnić można: mango, pigwicę, gujawę, kokkolobę gronową, flaszowca łuskowatego i miękkociernistego, śliwca purpurowego, nanercz zachodni oraz cytrynę[20].

 
Katedra w Barranquilla

W Barranquilla na obszarze miejskim występuje wiele gatunków ptaków m.in.: bentewi wielki, strzyżyk śpiewny, kleszczojad gładkodzioby, wilgowron meksykański, gołąbeczek cynamonowy oraz różne gatunki papug. W mieście można spotkać takie zwierzęta jak: wiewiórka, iguana, Ameiva, węże oraz żabuti czarny[20].

 
Zdjęcie satelitarne Barranquilla

Administracja

edytuj

Podział administracyjny gminy

edytuj
 
Siedziba burmistrza jednej z miejscowości
 
Pomnik w Barranquilla

W gminie Barranquilla znajduje się pięć miejscowości: Riomar, Norte-Centro Histórico, Sur Occidente, Metropolitana i Sur Oriente[30]. Z kolei miejscowości są podzielone na dzielnice, których w sumie jest 188[30]. Każda miejscowość jest zarządzana przez burmistrzów wybranych w wyborach powszechnych oraz przez burmistrzów lokalnych (po jednym na miejscowość) wyznaczonych przez burmistrza gminy[30].

Dzielnice

edytuj

Riomar

edytuj
  • Villa Santos
  • El Poblado
  • Altamira
  • San Vicente
  • Altos del Limón
  • Altos de Riomar
  • Santa Mónica
  • Riomar
  • Andalucía
  • Villa Campestre
  • Las Flores
  • La Floresta
  • San Salvador
  • Siape
  • Las Tres Avemarías
  • Villa del Este
  • El Castillo
  • Solaire
  • Parte de Paraíso
  • El Limoncito
  • Parte de Altos del Prado
  • La Castellana
  • Villa Carolina
  • Brinca y Pea

Norte-Centro Histórico

edytuj
  • La Campiña
  • El Tabor
  • Miramar
  • Granadillo
  • Los Alpes
  • Nuevo Horizonte
  • El Porvenir
  • Altos del Prado
  • El Golf
  • Ciudad Jardín
  • El Country
  • Paraíso
  • Los Nogales
  • La Concepción
  • San Francisco
  • Santa Ana
  • América
  • Colombia
  • El Prado
  • Bellavista
  • Modelo
  • Montecristo
  • Abajo
  • La Cumbre
  • Nuevo Horizonte
  • Campo Alegre
  • Las Colinas
  • Los Jobos
  • Las Mercedes
  • Betania
  • Las Delicias
  • El Recreo
  • Boston
  • El Rosario
  • Centro
  • Barlovento
  • Villanueva
  • El Boliche
 
Barranquilla (2014)

Metropolitana

edytuj
  • La Sierra
  • La Victoria
  • Los Continentes
  • Kennedy
  • La Sierrita
  • El Santuario
  • Las Américas
  • Carrizal
  • Buenos Aires
  • Santo Domingo de Guzmán
  • Villa San Pedro
  • San Luis
  • Veinte de Julio
  • Santa María
  • Villa Sevilla
  • Las Granjas
  • Siete de Abril
  • Los Girasoles
  • Ciudadela Veinte de Julio
  • Parte de La Victoria
  • Santa Helena
  • San Roque
  • Realengo
 
Siedziba Prokuratora Generalnego Kolumbii

Sur Occidente

edytuj
  • La Pradera
  • Los Olivos
  • El Pueblo
  • Las Estrellas
  • Pastoral Social
  • Villa del Rosario
  • Las Terrazas
  • Mercedes Sur
  • Por Fin
  • La Paz
  • Mequejo
  • La Manga
  • 7 de agosto
  • Evaristo Sourdis
  • Lipaya
  • Olaya
  • El Silencio
  • La Libertad
  • Nueva Granada
  • Santo Domingo
  • Lucero
  • Los Pinos
  • Loma Fresca
  • San Isidro
  • Alfonso López
  • Los Andes
  • San Felipe
  • Carlos Meisel
  • Nueva Colombia
  • Las Malvinas
  • Los Rosales
  • Pumarejo
  • Villate
  • El Carmen
  • Buena Esperanza
  • La Sierra
  • La Ceiba
  • La Esmeralda
  • El Bosque
  • Chiquinquirá
  • Parte de El Recreo
  • San Pedro Alejandrino
  • La Gloria
  • Villa Flor
  • El Romance
  • California
  • San Pedro
  • Cordialidad
  • Las Torres
  • Ciudad Modesto
  • Paloquemao
  • Cevillar
  • Atlántico
  • Parte de Villa Blanca
  • El Valle
 
Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP w Barranquilla

Sur Oriente

edytuj
  • Chiquinquirá
  • San Roque
  • Rebolo
  • Atlántico
  • Montes
  • San José
  • Boyacá
  • Los Trupillos
  • La Luz
  • La Chinita
  • Las Nieves
  • Santa Helena
  • La Unión
  • Parte de La Victoria
  • El Campito
  • Las Palmas
  • La Magdalena
  • El Limón
  • El Tayrona
  • Universal
  • Las Dunas
  • San Nicolás
  • José Antonio Galán (Cacho Solo)
  • Villa Blanca
  • El Milagro
  • Los Laureles
  • Bella Arena
  • Villa del Carmen
  • La Alboraya
  • Ciudad Cisneros
  • El Parque
  • Las Gaviotas
  • Parte de Buenos Aires
  • Simón Bolívar
 
Budynek Narodowego Banku w Barranquilli

Wojskowość

edytuj

Barranquilla jest siedzibą Pierwszej Dywizji Armii Narodowej Kolumbii, utworzonej z części Drugiej Brygady Zmechanizowanej, która składa się z czterech Batalionów Zmechanizowanych, Batalionu Piechoty oraz z dwóch Batalionów Żandarmerii Wojskowej[31].

 
Plac pokoju w Barranquilla

Demografia

edytuj

Według spisu powszechnego przeprowadzonego w 2005 roku populacja Barranquilli wyniosła 1 112 889 mieszkańców[32]. W 2018 roku miasto zamieszkiwało 1 274 250 mieszkańców (wzrost o ok. 9%)[4]. Około 47,5% (605 269) populacji to mężczyźni, a 52,5% (668 981) to kobiety[4]. Około 57,9% rodzin to rodziny 4. lub mniej osobowe. Około 26,7% ludności Barranquilli urodziło się w innej gminie, a 0,4% w innym kraju[4]. W 2007 roku w Barranquilla było 29 900 urodzeń, co stanowiło gwałtowny spadek w porównaniu z rokiem 2006, w którym odnotowano 32 108 urodzeń[33]. W 2007 roku liczba zgonów wyniosła 4 310 osób, co stanowiło spadek w porównaniu z rokiem 2006, kiedy to odnotowano 5938 zgonów[33].

Populacja Barranquilli w latach 1905–2018
Rok 1905 1938 1951 1964 1973 1985 1993 2005 2018
Ludność 38 555 150 395 279 627 498 301 703 488 899 781 1 026 370 1 112 889 1 274 250

Oświata

edytuj

W mieście działa dziewięć uniwersytetów, z czego jeden jest publiczny (Uniwersytet Atlántico), a pozostałych osiem jest prywatnych.

Prywatne uniwersytety

edytuj
  • Uniwersytet del Norte[34]
  • Uniwersytet Simón Bolívar
  • Uniwersytet Autónoma del Caribe[35]
  • Uniwersytet de la Costa CUC[36]
  • Uniwersytet Libre[37]
  • Uniwersytet Metropolitana[38]
  • Uniwersytet Antonio Nariño[39]
  • Uniwersytet San Martín[40]

Transport

edytuj
 
Wieża kontroli lotów na lotnisku Ernesto Cortissoz

Transport lotniczy

edytuj

W 1919 roku w Barranquilli został zbudowany międzynarodowy port lotniczy Ernesto Cortissoz, który w 2009 roku odnotował 1 292 012 pasażerów[41]. Lotnisko obsługuje 10 linii lotniczych pasażerskich oraz 6 linii lotniczych cargo.

Linie pasażerskie

edytuj

Linie cargo

edytuj

Transport morski

edytuj
 
Port w Barranquilli

Barranquilla posiada duży port morski i rzeczny, trzeci pod względem wielkości w kraju. Port jest zarządzany przez prywatną firmę Sociedad Portuaria Regional de Barranquilla[42]. Znajduje się tutaj 12 terminali pasażerskich publicznych oraz 9 terminali prywatnych[43].

Terminale publiczne

edytuj
  • Sociedad Portuaria La Loma
  • Sociedad Portuaria del Caribe
  • Sociedad Portuaria Bocas de Ceniza
  • Sociedad Portuaria Las Flores
  • Sociedad Portuaria Mallorquín
  • Sociedad Portuaria La Inmaculada
  • Sociedad Portuaria Pescamar
  • Sociedad Portuaria Michellmar
  • Sociedad Portuaria Atlantic Coal
  • Sociedad Portuaria River Port
  • Sociedad Portuaria Steckerl
  • Sociedad Portuaria Frigogán
 
Autobusy przegubowe wykorzystywane przez system transportu TransMetro

Terminale prywatne

edytuj
  • Monómeros Colombo-Venezolanos
  • Inmobiliaria Sredni
  • Cementos Argos
  • Pizano
  • Siderúrgica del Norte
  • Vopak
  • Muelles Aquamar
  • Quintal
  • Siduport

Transport publiczny

edytuj

W 2001 roku administracja okręgu rozpoczęła rozwój metropolitalnego systemu transportu zbiorowego TransMetro, wykorzystującego autobusy przegubowe[44]. W 2015 roku z systemu korzystało dziennie około 110 000 osób[44].

 
Stadion Estadio Metropolitano Roberto Meléndez

Miasto posiada rozwiniętą infrastrukturę sportową, która umożliwiła organizację imprez międzynarodowych takich jak igrzyska Ameryki Środkowej i Karaibów w 1946 roku i w 2018 roku[6], Copa América w 2001 roku[45] oraz igrzysk boliwaryjskich w 1961 roku[46].

Piłka nożna

edytuj

11 maja 1986 roku otwarto stadion Estadio Metropolitano Roberto Meléndez[47], który może pomieścić 46 692 widzów[48]. W Barranquilla siedzibę mają takie kluby piłkarskie jak: Barranquilla FC, Atlético Junior, Deportivo Unicosta, Uniautónoma FC, Deportivo Barranquilla oraz Sporting Club de Barranquilla[49].

Baseball

edytuj
 
Stadion Estadio Édgar Rentería

W 1946 roku ukończono budowę stadionu baseballowego Estadio Tomás Arrieta. 1 lipca 2016 roku rozpoczęto rozbiórkę stadionu[50], a na jego miejscu wybudowano nowy stadion Estadio Édgar Rentería, który otwarto 31 maja 2018 roku[51][52]. W Barranquilla siedzibę mają takie kluby baseballowe jak: Caimanes de Barranquilla, Gigantes de Barranquilla, Filtta de Barranquilla, Armco de Barranquilla, Cerveza Águila de Barranquilla, Hit de Barranquilla, Willard de Barranquilla oraz Eléctricos de Barranquilla[53].

Koszykówka

edytuj

W Barranquilla siedzibę ma drużyna koszykarska Titanes de Barranquilla[54]. Zespół został założony w 2018 roku i od tego czasu co rok wygrywa Kolumbijską Ligę Koszykówki. W Barranquilli znajduje się niewielki stadion koszykarski Coliseo Elías Chegwin, mogący pomieścić 3000 osób[55].

Przemysł

edytuj

W Barranquili rozwinął się przemysł[56]:

Ponadto dobrze rozwinięte jest hutnictwo metali nieżelaznych, rybołówstwo oraz turystyka[56]. Miasto jest punktem końcowym dla rurociągów gazu ziemnego z terenów północnej Kolumbii[13].

Urodzeni w Barranquilli

edytuj

Miasta partnerskie

edytuj

Miasto Barranquilla ma podpisane umowy międzynarodowe o współpracy z takimi miastami jak[78]:

Przypisy

edytuj
  1. WorldPostalCodes. www.worldpostalcodes.org. [dostęp 2022-01-06].
  2. Barranquilla, Atlántico, Kolumbia. GoogleMaps. [dostęp 2021-06-20]. (pol.).
  3. GeoNames.org [online], www.geonames.org [dostęp 2022-01-06] (ang.).
  4. a b c d Informacion capital [online], www.dane.gov.co [dostęp 2022-01-06] (hiszp.).
  5. J.D. Restrepo, B. Kjerfve, The Pacific and Caribbean Rivers of Colombia: Water Discharge, Sediment Transport and Dissolved Loads [online], geotest.tamu.edu [dostęp 2022-01-06] [zarchiwizowane z adresu 2012-03-25] (ang.).
  6. a b Los Juegos Regionales más antiguos [online], www.mayaguez2010.com, 27 marca 2012 [dostęp 2022-01-06] [zarchiwizowane z adresu 2013-11-11] (hiszp.).
  7. SKNVibes | Barranquilla will be the host city of the 2027 Pan American Games [online], www.sknvibes.com [dostęp 2022-01-06] (ang.).
  8. Colpas, Jaime (2004). «Los mitos culturales». En Universidad del Atlántico, ed. Mitos en la historia de Barranquilla: Análisis crítico de los problemas historiográficos de una ciudad del Caribe colombiano. Historia Caribe. No. 9. p. 79. (hiszp.)
  9. a b Bienvenidos - Museo Virtual de Estética - Universidad del Norte [online], museo.uninorte.edu.co, 22 sierpnia 2011 [dostęp 2022-01-06] [zarchiwizowane z adresu 2011-08-22] (hiszp.).
  10. Miguel Goenaga, Lecturas locales, 1953, s. 425-426, OCLC 818895788.
  11. a b c d Alcaldía Distrital de Barranquilla - Símbolos [online], www.alcaldiabarranquilla.gov.co, 11 maja 2008 [dostęp 2022-01-06] [zarchiwizowane z adresu 2008-05-11] (hiszp.).
  12. Ricardo Adrián Vergara, Renovación de centros históricos en grandes ciudades latinoamericanas: repercusiones socioeconómicas, urbanístico-estructurales y medioambientales-urbanas, Universidad del Norte, 2008, ISBN 978-958-8252-69-8 [dostęp 2022-01-06] (hiszp.).
  13. a b Barranquilla, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2019-10-23] (ang.).
  14. Lorraine Caputo, Paula Newton, Richard McColl, Viva Travel Guides Colombia, Viva Publishing Network, sierpień 2008, ISBN 978-0-9791264-4-4 [dostęp 2022-01-06] (ang.).
  15. a b c d e Jorge Villalón Donoso, Jesús Ferro Bayona, Historia de Barranquilla, 2000, ISBN 978-958-8133-02-7 [dostęp 2022-01-06].
  16. Decreto Que Concede a Juan Bernardo Elbers Privilegio Exclusivo para Establecer Buques de Vapor en el Río de Magdalena [online], www.lablaa.org, 26 czerwca 2007 [dostęp 2022-01-06] [zarchiwizowane z adresu 2007-06-26] (hiszp.).
  17. a b c d GOBERNACION DEL ATLANTICO [online], www.atlantico.gov.co, 5 września 2008 [dostęp 2022-01-06] [zarchiwizowane z adresu 2008-09-05] (hiszp.).
  18. a b ColombiaLink.com - NACIMIENTO DE SCADTA - AVIACION EN COLOMBIA - AVIANCA [online], www.colombialink.com/, 22 stycznia 2009 [dostęp 2022-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2009-01-22] (hiszp.).
  19. SCADTA. [online], www.palacio.org, 23 marca 2012 [dostęp 2022-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2012-03-23] (hiszp.).
  20. a b c d e f g Juan Pablo Llinás i inni, Historia general de Barranquilla, 1997, ISBN 958-96185-1-0 [dostęp 2022-01-08].
  21. Zona Franca de Barranquilla [online], www.zonafrancabarranquilla.com, 1 lipca 2011 [dostęp 2022-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2011-07-01] (hiszp.).
  22. Manuel Fernando Quinche Ramirez, Kolumbijskie prawo konstytucyjne, ISBN 978-958-738-059-0 [dostęp 2022-01-08].
  23. Information about the Colombian coast city Barranquilla [online], www.colombiainfo.org [dostęp 2022-01-08] (ang.).
  24. El Espectador, ELESPECTADOR.COM [online], ELESPECTADOR.COM, 30 marca 2020 [dostęp 2022-01-08] (hiszp.).
  25. Ciénaga de Mallorquín [online], barranquillaverde.gov.co [dostęp 2022-01-08] (hiszp.).
  26. a b c NASA, Browse datasets | NASA Earth Observations (NEO) [online], 2016 [dostęp 2022-01-08] (ang.).
  27. a b c NASA, Rainfall (1 month – TRMM, 1998-2016) [online], 2016 [dostęp 2022-01-08] (ang.).
  28. SOLEDAD-Atlántico [online], bart.ideam.gov.co [dostęp 2022-01-08] (hiszp.).
  29. Instituto de Hidrologia, Meteorologia y Estudios Ambientales: Promedios Climatológicos 1971-2000. [dostęp 2022-01-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-06)].
  30. a b c Plan de Salud Territorial del distrito de Barranquilla 2008-2011 [online], www.asivamosensalud.org [dostęp 2022-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2011-08-06] (hiszp.).
  31. Ejército Nacional de Colombia, Segunda Brigada - Primera División del Ejército Nacional de Colombia [online], www.primeradivision.mil.co [dostęp 2022-01-08] (hiszp.).
  32. DANE:Censo General 2005. Perfil Barranquilla-Atlántico [online], www.dane.gov.co [dostęp 2022-01-08] (hiszp.).
  33. a b Estado actual de salud – Barranquilla – Atlántico [online], www.asivamosensalud.org [dostęp 2022-01-08] [zarchiwizowane z adresu 2011-09-04] (hiszp.).
  34. Acreditación institucional de la Universidad del Norte. [dostęp 2022-01-09].
  35. Home page Universidad Autónoma del Caribe. [dostęp 2022-01-09].
  36. Home page Corporación Universitaria de la Costa. www.cuc.edu.co. [dostęp 2022-01-09]. (hiszp.).
  37. Home page Universidad Libre Seccional Barranquilla. [dostęp 2022-01-09].
  38. Home page Universidad Metropolitana. [dostęp 2022-01-09].
  39. Home page Universidad Antonio Nariño. [dostęp 2022-01-09].
  40. Home page Fundación Universitaria San Martín Barranquilla. [dostęp 2022-01-09].
  41. Sarah Woods, Colombia, Bradt Travel Guides, 2008, ISBN 978-1-84162-242-2 [dostęp 2022-01-09] (ang.).
  42. Casa Editorial El Tiempo, Terminal de contenedores BCT inició operaciones en Barranquilla [online], El Tiempo, 20 stycznia 2014 [dostęp 2022-01-09] (hiszp.).
  43. Zona Portuaria canal navegable [online], asoportuaria.com [dostęp 2022-01-09] [zarchiwizowane z adresu 2014-07-14] (hiszp.).
  44. a b Transmetro [online], www.transmetro.gov.co [dostęp 2022-01-09] (hiszp.).
  45. Copa América 2001 [online], www.rsssf.com [dostęp 2022-01-08] (ang.).
  46. Base Historica | XVII Juegos Bolivarianos ..:: Trujillo 2013 ::.. [online], archive.is, 23 grudnia 2014 [dostęp 2022-01-10] (hiszp.).
  47. Barranquilla Atlántico: Estadio Metropolitano Roberto Meléndez [online], Barranquilla Atlántico [dostęp 2022-01-08] (hiszp.).
  48. El Heraldo, ¿Cuántas sillas tiene el ‘Metro’? [online], EL HERALDO [dostęp 2022-01-08] (hiszp.).
  49. Colombia - Foundation Dates of Clubs [online], www.rsssf.com [dostęp 2022-01-09] (ang.).
  50. El Heraldo, Hoy comienza demolición del estadio Tomás Arrieta [online], EL HERALDO [dostęp 2022-01-09] (hiszp.).
  51. El Heraldo, Se inicia venta de abonos para inauguración de estadio Édgar Rentería [online], EL HERALDO [dostęp 2022-01-09] (hiszp.).
  52. Estadio de Béisbol 'Édgar Rentería' [online], Alcaldía de Barranquilla [dostęp 2022-01-09] (hiszp.).
  53. World Stadiums - Stadiums in Colombia [online], www.worldstadiums.com, 31 stycznia 2010 [dostęp 2022-01-09] [zarchiwizowane z adresu 2010-01-31] (ang.).
  54. Titanes, el equipo que representará a Barranquilla en el baloncesto profesional [online], www.eluniversal.com.co, 25 września 2018 [dostęp 2022-01-09] (hiszp.).
  55. Coliseo 'Elías Chegwin' [online], Alcaldía de Barranquilla [dostęp 2022-01-09] (hiszp.).
  56. a b Barranquilla, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-06-21].
  57. Luis Manuel Alí Herrera. s. catholic-hierarchy.org. [dostęp 2022-01-10]. (ang.).
  58. José Amaya. www.national-football-teams.com. [dostęp 2022-01-10]. (ang.).
  59. Johan de Ávila, [w:] baza Transfermarkt (zawodnicy) [dostęp 2022-01-10].
  60. Carols Bacca. www.national-football-teams.com. [dostęp 2022-01-10].
  61. Helmut Bellingrodt. Olympics at Sports-Reference.com. [dostęp 2022-01-10].
  62. Borré, Rafael Santos. National Football Teams. [dostęp 2021-06-30]. (ang.).
  63. Juan Carlos Carrillo. www.eltiempo.com. [dostęp 2022-01-10].
  64. Marco Coll. wordpress.com. [dostęp 2022-01-10].
  65. Cuéllar, Gustavo. National Football Teams. [dostęp 2021-07-01]. (ang.).
  66. Olmes García. www.soccerbase.com. [dostęp 2022-01-10].
  67. Gutiérrez, Teófilo. National Football Teams. [dostęp 2021-06-21]. (ang.).
  68. Jack Guzman. IMDb. [dostęp 2022-01-10].
  69. Enrique Hanabergh. www.olympedia.org. [dostęp 2022-01-10].
  70. Shakira. Biography. [dostęp 2021-06-21]. (ang.).
  71. Nelson Soto – Profil na ProCyclingStats. www.procyclingstats.com. [dostęp 2022-01-10]. (ang.).
  72. Tesillo, William. National Football Teams. [dostęp 2021-06-30]. (ang.).
  73. Macnelly Torres. www.national-football-teams.com. [dostęp 2022-01-10]. (ang.).
  74. Iván Valenciano. www.national-football-teams.com. [dostęp 2022-01-10]. (ang.).
  75. Arnulfo Valentierra w bazie National Football Teams. www.national-football-teams.com. [dostęp 2022-01-10]. (ang.).
  76. Sofía Vergara. Filmweb. [dostęp 2021-06-21]. (pol.).
  77. Carmen Villalobos [online], www.imdb.com [dostęp 2022-01-10] (ang.).
  78. Barranquilla [online], DB-City [dostęp 2021-06-21] (ang.).

Bibliografia

edytuj