Zygmunt Walter-Janke
Zygmunt Janke ps. „Walter” (ur. 21 lutego 1907 w Chojnach, obecnie Łódź, zm. 25 lutego 1990 w Pabianicach) – generał brygady Wojska Polskiego, żołnierz ZWZ i AK, ofiara represji stalinowskich, doktor nauk humanistycznych, historyk, działacz polityczny, kawaler Orderu Virtuti Militari. W latach 1940–1943 szef sztabu Okręgu Łódź ZWZ (od 1942 AK), w latach 1943–1945 szef sztabu, a później komendant Okręgu Śląsk AK.
 generał brygady
| |
| Data i miejsce urodzenia |
21 lutego 1907 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
25 lutego 1990 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1927–1945 |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
oficer operacyjny |
| Główne wojny i bitwy |
II wojna światowa |
| Późniejsza praca |
doktorat na Uniwersytecie Warszawskim |
| Odznaczenia | |
     
| |
Życiorys
edytujUrodzony we wsi Chojny (obecnie rejon miasta w dzielnicy Łódź-Górna). W 1927 zdał maturę w Pabianicach[1] i w tym samym roku wstąpił do Wojska Polskiego. Absolwent Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej – Komorowie i Szkoły Podchorążych Artylerii w Toruniu.
15 sierpnia 1930 r. Prezydent RP Ignacy Mościcki mianował go podporucznikiem ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1930 roku i 22. lokatą w korpusie oficerów artylerii, a Minister Spraw Wojskowych wcielił do 7 dywizjonu artylerii konnej wielkopolskiej w Poznaniu[2]. Był dowódcą plutonu, a następnie baterii[1]. W latach 1937–1939 był słuchaczem Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie[3]. Na stopień kapitana został awansowany ze starszeństwem z dniem 19 marca 1939 i 59. lokatą w korpusie oficerów artylerii[4]. W kampanii wrześniowej był oficerem operacyjnym Kresowej Brygady Kawalerii, a od walk pod Karczewem został szefem sztabu.
27 września 1939 r. pod Medyką dostał się do niewoli niemieckiej[1]. Po ucieczce z niewoli w październiku 1939 r. w Służbie Zwycięstwu Polski, następnie, po zmianach nazw tej organizacji – w Związku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. W latach 1940–1943 szef sztabu Okręgu Łódź ZWZ (od 1942 AK), w latach 1943–1945 szef sztabu, a później komendant Okręgu Śląskiego Armii Krajowej pełniąc tę funkcję pod pseudonimem „Walter” do ujawnienia się we wrześniu 1945 r.[1].
Po wojnie w 1946 nauczyciel w I Liceum Ogólnokształcącym w Pabianicach[5]. Po niespełna roku stracił tę pracę i wyjechał na Ziemie Odzyskane. Od stycznia[1] 1949 do 1955 więziony; początkowo skazany na karę śmierci, następnie zamienioną na dożywocie. Po zwolnieniu z więzienia w 1956 r. zrehabilitowany. Ukończył wówczas historię na Uniwersytecie Łódzkim, a w roku 1975 uzyskał doktorat na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 80. działał w Zjednoczeniu Patriotycznym „Grunwald”. 11 października 1988 r.[6] awansowany do stopnia generała brygady w stanie spoczynku. W latach 1988–1990 członek Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa[7]. W lutym 1989 wszedł w skład działającej przy tej Radzie Komisji do spraw Upamiętnienia Ofiar Represji Okresu Stalinowskiego[8]. W 1989 był także członkiem Obywatelskiego Komitetu ds. Rewaloryzacji Grobu Nieznanego Żołnierza w Warszawie, któremu przewodniczył gen. bryg. pil. Stanisław Skalski[9].
W uznaniu zasług w wielu miastach nadano nazwę ulicom jego imieniem[5].
Pochowany na cmentarzu w Pabianicach.
Wybrane publikacje
edytuj- Podziemny Śląsk (Warszawa 1968)
- W Armii Krajowej w Łodzi i na Śląsku (Warszawa 1969)
- Śląsk jako teren partyzancki Armii Krajowej (Katowice 1986)
- W Armii Krajowej na Śląsku (Wydawnictwo Śląsk, Katowice 1986)
- Artyleria koronna w obronie niepodległości Polski 1792–1794 (Lublin 1999)
Życie prywatne
edytujOd 1940 był żonaty z Aurelią Kołodziejczyk, nauczycielką. Małżeństwo miało dwie córki[10].
Awanse
edytuj- podporucznik – 15 sierpnia 1930
- porucznik – 1 stycznia 1930
- kapitan – 19 marca 1939
- major – 3 sierpnia 1941
- podpułkownik – 25 lipca 1944 ze starszeństwem z dniem 3 maja 1944
- generał brygady – 12 listopada 1988[11]
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Virtuti Militari (dwukrotnie[potrzebny przypis], 1939 i 1944) nr 12404 (za walkę w Armii Krajowej)[12]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1969)
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami (1944)
- Krzyż Walecznych (dwukrotnie, 1939 i 1944)[potrzebny przypis]
- Krzyż Partyzancki (1959)
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e O kawalerii polskiej XX wieku s. 117
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 15 sierpnia 1930 roku, s. 276.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 450.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 181.
- ↑ a b Roman Kubiak - My Pabianiczanie. Agencja Dziennikarzy, 2019, s. 117-124, język polski, ISBN 978-83-945659-1-6
- ↑ Autorzy książki O kawalerii polskiej XX wieku podają datę 15 września 1988.
- ↑ Skład Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa 1988–2011. radaopwim.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-17)]. radaopwim.gov.pl [dostęp 2011-11-06]
- ↑ Rzeczpospolita, 1989, nr 37 (2171), str. 1-2
- ↑ Ważny element edukacji historycznej [w:] "Trybuna Robotnicza", nr 196, 24 sierpnia 1989, s. 1-2.
- ↑ Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943-1990 t. II: I-M, Toruń 2010, s. 56
- ↑ JANKE, Zygmunt Walter [online], www.dws-xip.pl [dostęp 2020-02-17] (pol.).
- ↑ Łukomski G., Polak B., Suchcitz A., Kawalerowie Virtuti Militari 1792 - 1945, Koszalin 1997, s. 424.
Bibliografia
edytuj- Janusz Królikowski, Generałowie i admirałowie Wojska Polskiego 1943–1990, tom II: I–M, Toruń 2010, s. 53–56 (z fotografią; jako Janke-Walter)
- Cezary Leżeński / Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 117. ISBN 83-04-03364-X.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.