Zabłocie (sielsowiet Przebrodzie)
Zabłocie (biał. Забалоцце; ros. Заболотье, również Zabołocie) – wieś na Białorusi, w rejonie miorskim obwodu witebskiego, około 13 km na północny zachód od Miorów.
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Wysokość |
165 m n.p.m. |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 2153 |
| Kod pocztowy |
211972 |
| Tablice rejestracyjne |
2 |
Położenie na mapie obwodu witebskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
 55°40′30,7″N 27°26′54,5″E/55,675194 27,448472
| |
Historia
edytujNa przełomie XVII i XVIII wieku majątek ten należał do rodziny Gierzdów. W 1743 roku Mikołaj Gierzda sprzedał go rodzinie Dmochowskich herbu Pobóg. W rękach tej rodziny pozostawał on do 1939 roku. W drugiej połowie XVIII wieku majątek był własnością Alojzego Dmochowskiego, żonatego z Różą ze Świętochowskich. Tu urodził się ich syn Kazimierz Roch Dmochowski, arcybiskup metropolita mohylewski (wtedy katolicka metropolia mohylewska obejmowała całą Rosję, aż po Sachalin), jego przyrodni brat Justyn zginął w powstaniu listopadowowym. Majątek odziedziczył trzeci z braci, rodzony brat Justyna – Michał Dmochowski (~1780–1832[1]) sekretarz Komisji Edukacji Narodowej w Wilnie, żonaty z Anną z Deulów. Kolejnym właścicielem majątku był ich syn, również tu urodzony, Henryk Dmochowski, rzeźbiarz, naczelnik wojenny powiatu dziśnieńskiego w powstaniu styczniowym. Jego potomek Michał Dmochowski został tu zamordowany w 1932 roku przez swojego lokaja, który obrabował majątek. Ostatnim właścicielem majątku był Władysław Dmochowski[2][3][4].
Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Zabłocie, wcześniej należące do województwa brasławskiego Rzeczypospolitej, znalazło się na terenie powiatu dziśnieńskiego (ujezdu) guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego. Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Zabłocie wróciło do Polski, znalazło się w gminie Przebrodzie, która należała do powiatu dziśnieńskiego w województwie nowogródzkim[5]. 13 kwietnia 1922 roku gmina wraz z całym powiatem dziśnieńskim została przyłączona do Ziemi Wileńskiej[6], przekształconej 20 stycznia 1926 roku w województwo wileńskie. 1 stycznia 1926 roku gminę wyłączono z powiatu dziśnieńskiego i przyłączono do powiatu brasławskiego w tymże województwie[7]. Od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi[4][8][9].
Pod koniec XIX wieku w folwarku mieszkało 9 osób[3]. Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało tu 12 osób, wszystkie były wyznania rzymskokatolickiego i zadeklarowały polską przynależność narodową. Były tu 2 budynki mieszkalne[10]. w 1931 roku majątek w 2 domach zamieszkiwało 7 osób[11]. W 1999 roku we wsi mieszkało 131 osób, a w 2009 – 84[12].
Nieistniejący dwór
edytujGierzdowie zbudowali tu w 1742 roku dwór, który istniał do II wojny światowej. Był to parterowy, drewniany dom wzniesiony na wysokiej podmurówce z polnych kamieni, kryjącej obszerne, sklepione piwnice. Był obity pionowym szalowaniem z desek. Miał gładki, czterospadowy dach, początkowo słomiany, później kryty gontem. W latach 20. lub 30. XIX wieku architekturę domu wzbogacono o portyk z dwiema parami kolumn wspierających belkowanie i trójkątny fronton ozdobiony kostkowym gzymsem[2].
Wnętrze miało układ dwutraktowy, amfiladowy. W lewym narożnym (od frontu) pokoju znajdował się klasycystyczny kominek z czterema kolumnami, który służył biskupowi Kazimierzowi jako ołtarz w czasie mszy odprawianych tu przez niego.
W 1812 roku dwór został rozgrabiony po raz pierwszy. W czasie, gdy w niedalekim miasteczku Głębokie zatrzymał się Napoleon, jego generał hr. Antoni Drouot zatrzymał się w Zabłociu. Widząc rozgrabiony dom, napisał na blacie stołu: Z największym smutkiem znajduję to mieszkanie zniszczonym przez moich ziomków, niezmiernie żałuję, że osoby w nim mieszkające zmuszone były opuścić swe siedliska – 20 lipca 1812. Wycięty fragment blatu był tu przechowywany do II wojny światowej[2][4].
Również w 1742 roku wzniesiono spichlerz, który też przetrwał do 1939 roku. Dwór otaczał czterohektarowy park, w którym rosły stare dęby, lipy, klony i brzozy. Stał tu również dąb piramidalny posadzony przez biskupa Dmochowskiego. Około 200 metrów przed dworem, za niewielkim stawem ciągnął się rozległy bór, który został wycięty w czasie I wojny światowej[2].
Rodzina Dmochowskich w ciągu XIX wieku i pierwszej połowy XX wieku wypełniała dom cennymi meblami i obrazami. Wszystko to zostało utracone w czasie II wojny światowej. W jej czasie lub zaraz po niej dwór został zniszczony, a na starej podmurówce i piwnicach zbudowano murowaną siedzibę administracji urządzonego tu kołchozu. Dziś w budynku znajduje się małe muzeum z ekspozycją poświęconą Henrykowi Dmochowskiemu. Na ścianie budynku odsłonięto poświęconą mu tablicę. Wokół stoi kilka drzew, będących pozostałością dawnego parku. Zachowały się również dwa drewniano-murowane, popadające w ruinę XIX-wieczne zabudowania gospodarcze: spichlerz i stajnia[4][8].
Majątek Zabłocie został opisany w 4. tomie (z uzupełnieniem starych zdjęć w 11. tomie[13]) Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[2], jednak błędnie podano tam lokalizację majątku, wskazując na wieś Zabłoć.
Przypisy
edytuj- ↑ Marek Minakowski, Wielka Genealogia Minakowskiego [online] [dostęp 2017-12-23].
- ↑ a b c d e Zabłocie, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 4: Województwo wileńskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993, s. 446–447, ISBN 83-04-04020-4, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ a b Zabłocie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 185., 3. znaczenie
- ↑ a b c d Zabłocie. W: Grzegorz Rąkowski: Kresowe rezydencje. Zamki, pałace i dwory na dawnych ziemiach wschodnich II RP, tom 1: województwo wileńskie. T. 5. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017, s. 69–70, seria: Dopalanie Kresów. ISBN 978-83-8098-093-8.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom VII – Część II – Ziemia Wileńska – Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923
- ↑ Dz.U. z 1922 r. nr 26, poz. 213 – Art. 8.
- ↑ Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472
- ↑ a b Заболотье na stronie Globus Białorusi. [dostęp 2017-12-23]. (ros.).
- ↑ Zabłocie [online], Radzima.org [dostęp 2017-12-23].
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. 7, część 2, 1924, s. 44.
- ↑ Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. T. 1, Województwo wileńskie. T. 1. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1938, s. 12. [dostęp 2017-12-23].
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu witebskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. [dostęp 2017-12-23]. (ros.).
- ↑ Zabłocie, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 11: Województwo kijowskie oraz uzupełnienia do tomów 1-10, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1997, s. 614–615, ISBN 83-04-04369-6, ISBN 83-04-03701-7 (całość).