Zjednoczone Emiraty Arabskie

Zjednoczone Emiraty Arabskie (arab. ‏الإمارات العربيّة المتّحدة‎, trb. al-Imārāt al-’arabijja al-Muttaḥida), ZEA – państwo arabskie na Bliskim Wschodzie, położone nad Zatoką Perską i Omańską, składające się z siedmiu emiratów: Abu Zabi, Dubaj, Szardża, Adżman, Umm al-Kajwajn, Ras al-Chajma i Fudżajra. Graniczy z Arabią Saudyjską i Omanem.

Zjednoczone Emiraty Arabskie

‏الإمارات العربيّة المتّحدة‎
al-Imārāt al-’arabijja al-Muttaḥida

Godło Flaga
Hymn: ‏عيشي بلادي‎ (Żyj, mój kraju)
Ustrój polityczny	monarchia konstytucyjna i elekcyjna
Stolica	Abu Zabi
Data powstania	2 grudnia 1971
Prezydent	Muhammad ibn Zajid Al Nahajjan
Premier	Muhammad ibn Rasheed al-Maktoum
Powierzchnia	83 600 km²
Populacja (2022) • liczba ludności	10 077 640
• gęstość	121 os./km²
Kod ISO 3166	AE
Waluta	dirham (AED)
Telefoniczny nr kierunkowy	+971
Domena internetowa	.ae
Kod samochodowy	UAE
Kod samolotowy	A6
Strefa czasowa	UTC +4
Język urzędowy	arabski
Religia dominująca	islam (76%)
PKB (2023)  • całkowite   • na osobę	498,98 mld USD 49 452 USD
PKB (PSN) (2023)  • całkowite   • na osobę	890,17 mld dolarów międzynarodowych 88 221 dolarów międzynarodowych
Położenie na mapie

Centrum Abu Zabi

Historia

W 2011 roku na stanowisku archeologicznym Jebel Faya odkryto prymitywne narzędzia, których wiek oszacowano na około 100–125 tys. lat (datowanie termoluminescencyjne). W momencie odkrycia był to najdawniejszy ślad bytności człowieka odnaleziony poza Afryką. Od około VII wieku p.n.e. neolit i liczna hodowla dromaderów i osłów, także koczownicze ludy pustynne. Już w III tysiącleciu p.n.e. sięgały tutaj wpływy cywilizacji z Mezopotamii: Sumeru, Akadu, Babilonii, Asyrii. Od VI w. p.n.e. wpływy kultury perskiej, później kultury hellenistycznej i państw Seleucydów, a później Partów.

Około 240 n.e. tereny te zostały podbite przez sasanidzką Persję. Kilkanaście lat później na te ziemie przybywali także chrześcijanie, o czym świadczą pozostałości kościoła na wyspie Sir Bani Jas. W VII w. obszar został zajęty przez muzułmanów z dużymi wpływami bahrajńskich charydżytów i omańskich ibadytów. W XVI wieku Portugalczycy założyli kilka fortów, m.in. w Kalbie. Od XVII w. podział wpływów na terenach Emiratów pomiędzy Turków Osmańskich a Portugalczyków. W drugiej połowie XVIII wieku Arabowie nawiązali kontakty z Brytyjską Kompanią Wschodnioindyjską. W 1892 Brytyjczycy, zaniepokojeni wzrostem zainteresowania innych mocarstw Zatoką Perską, zawarli z każdym z emiratów (Abu Zabi, Adżman, Dubaj, Fudżajra, Ras al-Chajma, Szardża i Umm al-Kajwajn) układy protekcyjne, według których polityka zagraniczna tych państw (zwanych następnie Omanem Traktatowym) leżała w gestii Korony brytyjskiej. Ustanowiono Radę Traktatową, składającą się z siedmiu władców. W perspektywie miało dojść do utworzenia federacji. W latach 60. XX wieku Oman Traktatowy stał się zamożny dzięki eksploatacji złóż ropy naftowej.

W 1968 roku rząd brytyjski ogłosił zamiar wycofania swoich wojsk z regionu w ciągu najbliższych 3 lat. Już wcześniej pod brytyjskim patronatem zaczęła się tworzyć federacja emiratów (szejkanatów) arabskich, położonych na południowym brzegu Zatoki Perskiej. Miała ona objąć 7 emiratów Omanu Traktatowego oraz sąsiednie księstwa Katar i Bahrajn. Uchwała o utworzeniu federacji zapadła na zjeździe zainteresowanych szejków w lutym 1968. Jednak ambicje poszczególnych szejków oraz nierozwiązanie wielu kwestii formalno-prawnych nawet w tak istotnych dziedzinach, jak ustrój nowego organizmu państwowego spowodowały, że federacja pozostała głównie „na papierze”. W 1971 Bahrajn i Katar zrezygnowały z uczestnictwa w federacji i utworzyły niezależne państwa. W toku obrad, które w lipcu 1971 toczyły się w pałacu szejka Dubaju, salę opuścił także szejk Ras al-Chajmy. 18 lipca pozostałych sześciu władców podpisało umowę o utworzeniu federacji Zjednoczonych Emiratów Arabskich, która 2 grudnia 1971 oficjalnie ogłosiła niepodległość. Nowe państwo zostało 6 grudnia przyjęte do Ligi Arabskiej, a 8 grudnia na podstawie Rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 304 – jako 132 członek – do ONZ. Jeszcze 23 grudnia tego roku w Abu Zabi ogłoszono, że do federacji w przyszłym roku przystąpi również emirat Ras al-Chajma. Zjednoczone Emiraty Arabskie są jedynym skutkiem idei panarabizmu, który przetrwał próbę czasu.

Pierwszym prezydentem Zjednoczonych Emiratów Arabskich został wybrany na 5 lat Zaid ibn Sultan an-Nahajan, władca Abu Zabi, a wiceprezydentem szejk Dubaju. Władcy poszczególnych emiratów utworzyli Radę Najwyższą, do kompetencji której należały sprawy polityki zagranicznej, obrony, kluczowe decyzje gospodarcze. Każdy emirat zachował przy tym własną administrację i samodzielne kierowanie sprawami wewnętrznymi, często jeszcze uwarunkowane lokalnymi tradycjami plemiennymi. Ustalono, że budżet federacji będzie tworzony ze składek wynoszących po 10% dochodów każdego z emiratów. Organem ustawodawczym zostało Zgromadzenie Doradcze, złożone z 34 delegatów wybieranych przez poszczególne emiraty w ilości proporcjonalnej do liczby ludności. Tymczasową stolicą państwa została rezydencja szejka Abu Zabi – el-Ain w oazie Burajmi.

W 1979 r. zerwano stosunki dyplomatyczne z Egiptem za podpisanie układu wojskowego z Izraelem. W 1985 zostały nawiązane stosunki dyplomatyczne i handlowe z ZSRR i Chinami, a w 1987 wznowiono stosunki dyplomatyczne z Egiptem. W 1990 ZEA poparły interwencję w Iraku i zgodziły się na rozlokowanie na swoim terytorium wojsk francuskich i brytyjskich. W 1994 ZEA podpisały układ obronny ze Stanami Zjednoczonymi. W 2004 po śmierci prezydenta jego miejsce zajął Chalifa ibn Zaid an-Nahajan. W 2006 po śmierci premiera Maktuma ibn Raszida al-Maktuma jego urząd przejął Muhammad ibn Raszid al-Maktum.

Geografia

Zjednoczone Emiraty Arabskie położone są w strefie klimatu zwrotnikowego kontynentalnego suchego, który w głębi kraju staje się skrajnie suchy. Powierzchnia kraju jest w większości nizinna (100-150 metrów) i pustynna (około 97% powierzchni państwa zajmuje pustynia Ar-Rub al-Chali). Na wschodzie kraju wznoszą się niewielkie góry Al-Hadżar al-Gharbi. Najwyższym szczytem państwa jest góra Dżabal Jibir (1517 m n.p.m.), jednakże nie jest to najwyższy punkt kraju, ten bowiem leży na zboczu góry Dżabal al-Dżajs (1910 m n.p.m.), której szczyt wznosi się już na terytorium Omanu.

Średnie temperatury w styczniu wynoszą około 20 °C, w lipcu 32–40 °C (maksymalnie wynoszą ponad 50 °C). Opady deszczu występują głównie w zimie (grudzień-luty), a ich roczna suma to 80–140 mm. Latem na wybrzeżu utrzymuje się wysoka wilgotność. W emiratach nie znajdują się żadne rzeki stałe, nielicznie występują wadi, zaś na wody artezyjskie można trafić w oazach Al-Ajn i Al-Burajmi. Wśród licznych solnisk największym jest Sabchat Matti. Roślinność jest skąpa, głównie są to halofity. Na niskim, częściowo zabagnionym wybrzeżu Zatoki Perskiej, zlokalizowane są rafy koralowe i przybrzeżne wysepki, wybrzeże Zatoki Omańskiej jest z kolei górzyste. Linia brzegowa kraju jest dobrze rozwinięta (jej długość wynosi około 700 kilometrów).

Podział administracyjny

Podział administracyjny ZEA

Zjednoczone Emiraty Arabskie dzielą się na 7 emiratów, rządzonych przez emirów:

Flaga	Nazwa emiratu	Siedziba władz
	Abu Zabi	Abu Zabi
	Adżman	Adżman
	Dubaj	Dubaj
	Fudżajra	Fudżajra
	Ras al-Chajma	Ras al-Chajma
	Szardża	Szardża
	Umm al-Kajwajn	Umm al-Kajwajn

Demografia

W chwili powołania do życia Zjednoczonych Emiratów Arabskich w końcu 1971 r. szacunkowa liczba ludności nowego państwa niewiele przekraczała 180 tys., przy czym w Dubaju żyło ok. 60 tys. mieszkańców, ale w najmniejszym emiracie Adżman – jedynie 4,25 tys. Była to prawie wyłącznie ludność arabska. Obecnie Arabowie i Persowie stanowią jedynie 42% populacji kraju, z czego jedynie 19% to obywatele Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Osoby pochodzące z krajów subkontynentu indyjskiego to 50% społeczeństwa. Resztę ludności stanowią imigranci z Azji południowo-wschodniej, głównie z Filipin. 65% wszystkich mieszkańców wyznaje islam. W kraju oprócz oficjalnego języka arabskiego używany jest też angielski, perski, urdu i hindi. Poziom analfabetyzmu sięga 22%. W latach osiemdziesiątych XX wieku liczba ludności mocno się zwiększyła, z 1 mln do 2 mln. Średnia długość życia to dla mężczyzn 70 lat, a kobiet 74.

Największe miasta pod względem ludności

Lp.	Miasto	Prowincja	Liczba mieszkańców
1	Dubaj	Dubaj	3 480 607  (2022)
2	Abu Zabi	Abu Zabi	2 908 173  (2016)
3	Szardża	Szardża	1 400 000  (2015)
4	Al-Ajn	Abu Zabi	766 936  (2017)
5	Adżman	Adżman	490 035  (2017)
6	Ras al-Chajma	Ras al-Chajma	125 802  (2013)
7	Fudżajra	Fudżajra	110 000  (2013)
8	Chaur Fakkan	Szardża	53 700  (2013)
9	Umm al-Kajwajn	Umm al-Kajwajn	35 500  (2013)

Imigracja

Imigracja do Zjednoczonych Emiratów Arabskich jest bardzo duża. Świadczy o tym fakt, że w wielu miastach jest teraz więcej robotników z Indii, Bangladeszu, Pakistanu i Chin niż rdzennych mieszkańców kraju.

Religia

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center:

• islam – 76,9% (5 780 000)
• chrześcijaństwo – 12,5% (950 000)
  • katolicyzm – 9,9% (750 000)
  • prawosławie – 1,3% (100 000)
  • protestantyzm – 1,3% (100 000)
• hinduizm – 6,6% (490 000)
• buddyzm – 2,0% (150 000)
• brak religii – 1,1% (90 000)
• inne religie – 0,7% (50 000)

Ustrój polityczny

Były prezydent szejk Chalifa ibn Zaid an-Nahajan

Kraj ma unikatowy ustrój polityczny – federację emiratów. Głową państwa jest prezydent szejk, a szefem rządu premier szejk. Emiratami rządzą natomiast emirowie. Władza w emiratach przekazywana jest z ojca na syna.

Polityka zagraniczna

Zjednoczone Emiraty Arabskie uznają Izrael. Przez pewien czas zawieszone były stosunki dyplomatyczne z Egiptem. W latach 80. XX wieku widać było związki ZEA z krajami komunistycznymi, głównie z ZSRR i z Chinami. W latach 90. nastąpiła zmiana kursu polityki zagranicznej i od tego czasu silne stały się związki dyplomatyczne z krajami Europy Zachodniej oraz Stanami Zjednoczonymi.

Siły zbrojne

Radziecki bojowy wóz piechoty BMP-3 w barwach armii ZEA

Zjednoczone Emiraty Arabskie dysponują trzema rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi, marynarką wojenną oraz siłami powietrznymi. Uzbrojenie sił lądowych ZEA w 2014 roku składało się z: 545 czołgów, 2880 opancerzonych pojazdów bojowych, 177 dział samobieżnych, 54 wieloprowadnicowych wyrzutni rakietowych oraz 150 zestawów artylerii holowanej. Marynarka wojenna dysponowała w 2014 roku następującymi okrętami: 34 okrętami obrony przybrzeża, dwoma okrętami obrony przeciwminowej oraz pięcioma korwetami.

Wojska Zjednoczonych Emiratów Arabskich w 2014 roku liczyły 65 tysięcy żołnierzy zawodowych (rezerwistów brak z racji pełnego uzawodowienia armii). Według rankingu Global Firepower (2014) siły zbrojne ZEA stanowią 42. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 14,4 mld dolarów.

Wojska ZEA biorą udział w misji pokojowej w Kosowie (KFOR).

Wojska ZEA intensywnie współpracują z Francją, w 2019 roku ZEA i Francja podpisały umowę, której celem była współpraca wojskowa, a także obrona Emiratów w sytuacji agresji przez Francję.

W grudniu 2021 roku podpisano kolejną umowę z Francją, która obejmowała zakup przez ZEA 80 myśliwców Rafale i 12 śmigłowców Caracal. Ponadto ZEA zobowiązała się do powiększania francuskich baz na swoim terytorium.

Gospodarka

Kraj należy do szybko rozwijających się i najbogatszych państw Azji Zachodniej. Od powstania kraju przez dłuższy czas najwięcej dochodów przynosiła ropa naftowa. Jej wydobycie na szerszą skalę i eksport rozpoczęły się w Abu Zabi w 1962 roku i w roku powołania federacji (1971) osiągnęły 44,5 mln ton. Dubaj rozpoczął wydobycie ropy naftowej w 1970, a w 1971 wyprodukował już 6,5 mln ton ropy. Obecnie ropa naftowa daje tylko około 18% PKB. Najważniejszym sektorem gospodarki są dziś transakcje finansowe, co jest wynikiem zliberalizowania rynku.

Cztery czynniki wpływające na szybki rozwój gospodarki to:

• stabilny system polityczny
• wysoka cena ropy naftowej
• rewolucja w technologii odsalania wody morskiej
• tania siła robocza z innych krajów (głównie Indii i Filipin).

Produkt krajowy brutto na jednego mieszkańca to 56 667 USD (dane z 2008, z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej). Ważną rolę w gospodarce kraju odgrywa turystyka. Zjednoczone Emiraty Arabskie posiadają dużą liczbę luksusowych hoteli. W kraju nie ma podatków i ceł. Za ok. 10 lat skończą się złoża ropy naftowej, jednego z podstawowych sektorów gospodarki kraju. Dlatego też coraz większe sumy pieniężne są przeznaczane na inwestycje w zakresie sportu, turystyki i bankowości. Istnieje tu wiele nowoczesnych i luksusowych hoteli, a wolny rynek sprawił, że w kraju działa wiele banków, w których posiadaczami kont jest wielu znanych ludzi na świecie. W przyszłości turystyka i bankowość mają być głównymi źródłami utrzymania obywateli i państwa. Wielki handel (największy port kontenerowy na świecie, w szybkim tempie rozwijająca się giełda) i banki sprawiły, że kraj stał się usługowym zapleczem Bliskiego Wschodu.

Przemysł

Przemysł Zjednoczonych Emiratów Arabskich opiera się głównie na wydobyciu ropy naftowej. Przetwórstwo „czarnego złota” to wciąż główny dział przemysłu. Dużo inwestuje się w turystykę, a dzięki wolnemu rynkowi i braku podatków i ceł również sektor finansowy. Bardzo szybko rozwija się budownictwo. W kraju panuje boom inwestycyjny. Budowanych jest wiele dróg, autostrad, hoteli, wieżowców i apartamentów.

Rolnictwo

Rolnictwo w Zjednoczonych Emiratach Arabskich jest słabo rozwinięte, bo użytki rolne zajmują tylko 2,9% powierzchni kraju. Na wybrzeżu i przy oazach uprawia się najczęściej pomidory, ogórki i kapustę oraz drzewa owocowe (najczęściej palmę daktylową) i niewiele zbóż.

Transport

Metro w Dubaju (Stacja Rashidiya)

Samoloty linii Emirates w porcie lotniczym Dubaj

Zjednoczone Emiraty Arabskie mają dobrą sieć dróg i autostrad. Długość autostrad wynosi 1088 km. ZEA posiadają dwa porty morskie i trzy lotnicze. Największy port morski znajduje się w Dubaju, gdzie również zlokalizowany jest największy port lotniczy, przyjmujący 47 milionów pasażerów rocznie. W przyszłości ma być on rozbudowany i ma przyjmować 150 milionów pasażerów rocznie.

Transport szynowy w ZEA jest na etapie rozwoju. Linie kolejowe są w budowie i wykorzystywane jedynie w transporcie towarowym. Ich długość wynosi 266 km, a docelowo 1200 km. Metro w Dubaju jest jedyną koleją aglomeracyjną w ZEA. Długość jego linii wynosi 70 km.

Nowe technologie

Zjednoczone Emiraty Arabskie, jak większość państw regionu Zatoki Perskiej, czerpią ogromne zyski z wydobycia ropy naftowej. Większość zasobów tego cennego surowca znajduje się w największym emiracie Abu Zabi, a pozostałe części kraju nie posiadają wcale złóż ropy albo utrzymują jedynie znikome wydobycie. Z tego faktu wynika duże zróżnicowanie w rozwoju gospodarczym poszczególnych emiratów i, co za tym idzie, ich strategii rozwoju. Dobrze to widać na przykładzie Dubaju. Złoża ropy tego emiratu znalazły się na wyczerpaniu już w latach 90. XX wieku. Oznaczało to, iż szans na dalszy rozwój Dubaj musi poszukiwać w rozwoju nowoczesnej gospodarki, której wyznacznikami są inwestycje w technologię, silny sektor usług oraz dążenie do poprawy standardów edukacji. Dzięki swojemu strategicznemu położeniu, Dubaj szybko zyskał miano pretendenta do miana jednego ze światowych centrów handlu i finansów. Gorący klimat, atrakcyjne krajobrazy i duże inwestycje spowodowały napływ turystów, napędzając boom w branży budowlanej. Sektor ten należy do najbardziej zaawansowanych technologicznie w skali świata. Nowinki technologiczne pozwalają nie tylko na budowanie dotąd niespotykanych obiektów, jak pierwszy podwodny hotel, ale umożliwiają również (choć na razie wciąż w niewielkim stopniu) wykorzystanie techniki dla ochrony środowiska, czego przykładem jest budowany właśnie pierwszy 400-metrowy ekologiczny wieżowiec.

Turystyka

Niskie ceny towarów (w Zjednoczonych Emiratach Arabskich brak podatków i cła) oraz nowoczesna infrastruktura hotelowa i sportowa przyciągają turystów zagranicznych i handlowców (1993 – 10 mln osób) z krajów arabskich, Japonii, Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, a w ostatnich latach również z Rosji. Zjednoczone Emiraty Arabskie (w szczególności Dubaj) posiadają bardzo dużo luksusowych hoteli. Turystyka przynosi coraz większe dochody także mieszkańcom. Inwestycje w tym sektorze gospodarki są warte kilkadziesiąt miliardów dolarów.

Jedną z największych atrakcji turystycznych ostatnich lat stały się tzw. wyspy Palmowe. Usypywanie pierwszej sztucznej wyspy Jumeirah rozpoczęto w 2001 roku. Największa z nich ma 18 km długości i 400 km linii brzegowej. Wszystkie wyspy otaczają łuki falochronów, które chronią je przed niszczycielskim wpływem morza.

Po zakończeniu prac na Jumeirah powstał ogromny kompleks hotelowy Atlantis, którego otwarcie, w listopadzie 2008, uświetniło wielu celebrytów i najdroższy w historii pokaz sztucznych ogni, transmitowany przez telewizje z całego świata.

Bibliografia

• Bronisław Czyż: Federacja Zjednoczonych Emiratów Arabskich, w: „Poznaj Świat” Rok XX, nr 4 (233), Kwiecień 1972, s. 27–32.

Linki zewnętrzne

 Wikimedia Atlas: Zjednoczone Emiraty Arabskie – wikiatlas z mapami w Wikimedia Commons

• Government of United Arab Emirates. government.ae. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-24)]. (ang.).
• Methodology of estimating the population in UAE. [dostęp 2012-02-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-19)].