Wikipedia:Dobre Artykuły/archiwum/2022-12

2022-12-01

Zamieszki we Lwowie – rozruchy na tle antysemickim, które miały miejsce we Lwowie w listopadzie i grudniu 1932 roku. Począwszy od końca lat 20. Młodzież Wszechpolska oraz inne organizacje obozu narodowego prowadziły energiczną agitację za wprowadzeniem getta ławkowego i urzędowym ograniczeniem liczby studentów pochodzenia żydowskiego. Ich działaniom nierzadko towarzyszyły akty przemocy. Jesienią 1932 roku młodzież endecka dwukrotnie sprowokowała we Lwowie zamieszki na dużą skalę. W pierwszym przypadku za pretekst posłużyła rocznica śmierci polskiego studenta, który zginął w starciu z żydowskimi studentami w Wilnie, w drugim – śmierć lwowskiego studenta, zabitego przez żydowskich batiarów w pijackiej awanturze. Efektem rozruchów byli liczni ranni i aresztowani oraz znaczne szkody w mieniu. Zamieszki odbiły się szerokim echem w całej Polsce, a także poza jej granicami. Czytaj więcej…

2022-12-02

Koszutka – historyczna część oraz dzielnica Katowic, położona w północnej części miasta, na Wzgórzach Chorzowskich. Jest najmniejszą powierzchniowo i jedną z najgęściej zaludnionych dzielnic miasta. Koszutka zaczęła się wykształcać w XVII wieku jako kolonia Bogucic, jej rozwój zaś nastąpił początkowo w XIX wieku, choć w ograniczonym zakresie z uwagi na zapadliska kopalniane powstałe po podziemnych pożarach pokładów węgla kamiennego. Duże przeobrażenia Koszutki nastąpiły zaś w czasach Polski Ludowej, kiedy to w latach 50. XX wieku rozpoczęto budowę osiedla im. Juliana Marchlewskiego. W ramach powojennej rozbudowy powstał szereg budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej, z czego najstarsze w stylu socrealistycznym. Do głównych osi komunikacyjnych Koszutki należą: ulica Chorzowska oraz aleja Wojciecha Korfantego, na skrzyżowaniu których znajduje się rondo gen. Jerzego Ziętka. Wzdłuż tych ulic przebiegają także linie tramwajowe, łączące dzielnicę z innymi miastami Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Powierzchnia dzielnicy wynosi 1,38 km², a pod koniec 2020 roku w Koszutce mieszkało łącznie 10 121 osób. Czytaj więcej…

2022-12-03

Alkmeonidzi – ród arystokratyczny ze starożytnych Aten. Zaliczany do jednego z najpotężniejszych, odgrywał istotną rolę w życiu polis między VII a V wiekiem p.n.e. Jednak w oczach współobywateli ciążyła na nim klątwa, skutek krzywoprzysięstwa oraz świętokradztwa, jakiego dopuścił się Megakles, przedstawiciel tego rodu podczas tłumienia zamachu stanu Kylona. W końcu VII stulecia Alkmeonidzi zostali za to wygnani, lecz w bliżej nieznanych okolicznościach powrócili do Aten. Podczas tyranii Pizystratydów czasowo z nimi współpracowali, lecz za wystąpienia przeciw ich władzy, musieli ponownie opuścić polis. Pozostając na wygnaniu, podejmowali wysiłki w celu obalenia tyranii i prawdopodobnie przyczynili, skłaniając Spartę do interwencji, do pozbawienia władzy Hippiasza. Przywódcą Alkmeonidów w końcu VI wieku p.n.e. był Klejstenes, z którego reformami wiązane są początki demokracji w Atenach. Spokrewnionymi z tym rodem byli także wybitni politycy V stulecia, Perykles oraz Alkibiades. Czytaj więcej…

2022-12-04

Mocny człowiek – polski film psychologiczny z 1929 roku w reżyserii Henryka Szaro i wyprodukowany przez Marka Majera Libkowa. Jest on drugą adaptacją powieści Stanisława Przybyszewskiego wydanej pod tym samym tytułem w 1912 roku. Jeden z ostatnich polskich filmów epoki kina niemego stanowi studium artysty, który przegrywa w walce z własnym sumieniem. Mocny człowiek powstał z inspiracji osiągnięciami filmowego niemieckiego ekspresjonizmu. Dzięki pracy operatorskiej Giovanniego Vitrottiego oraz wykorzystaniu szeregu filmowych środków wyrazu, film Szaro cieszył się opinią zrealizowanego wyjątkowo sprawnie warsztatowo, zwłaszcza w kontekście polskiej kinematografii dwudziestolecia międzywojennego. Po II wojnie światowej, gdy wszystkie kopie Mocnego człowieka w Polsce zostały zniszczone, film długo uznawany był za zaginiony. Dopiero w 1997 roku został odnaleziony w Belgii, a następnie sprowadzony do Polski. W 2006 roku ukazała się jego cyfrowo zrekonstruowana wersja. Czytaj więcej…

2022-12-05

Fresnel – francuski oceaniczny dwukadłubowy okręt podwodny z okresu I wojny światowej, jedna z 18 zbudowanych jednostek typu Pluviôse. Okręt wypierał 404 tony w położeniu nawodnym oraz 553 tony pod wodą, a jego główną bronią było początkowo osiem torped kalibru 450 mm wystrzeliwanych z jednej wewnętrznej i sześciu zewnętrznych wyrzutni. Napędzana maszynami parowymi jednostka rozwijała na powierzchni prędkość 12 węzłów, osiągając zasięg 1500 Mm przy prędkości 9 węzłów. „Fresnel” został zwodowany w czerwcu 1908 roku w stoczni Arsenal de Rochefort w Rochefort, a w październiku tego roku zatonął podczas prób stoczniowych. Podniesiony i wyremontowany został wcielony do służby w Marine nationale w lutym 1911 roku. Okręt służył na Atlantyku oraz Morzu Śródziemnym, uczestnicząc w działaniach wojennych na tym ostatnim akwenie. „Fresnel” został zatopiony 5 grudnia 1915 roku u ujścia rzeki Buna przez austro-węgierski niszczyciel SMS „Warasdiner”. Czytaj więcej…

2022-12-06

Cudowronka wielka – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny cudowronek. Spreparowane okazy tego gatunku były jednymi z pierwszych przedstawicieli ptaków rajskich, które przywieziono do Europy. Występuje na Wyspach Aru oraz w południowej Nowej Gwinei, głównie w jej zachodniej części. Środowiskiem życia cudowronek wielkich są lasy na nizinach i pagórkowatych terenach. Aktywność lęgową stwierdzano w marcu, maju i od sierpnia do grudnia. Jest niewiele obserwacji żerujących ptaków. Pożywieniem cudowronek wielkich są owoce i stawonogi. Gatunek jest poligyniczny. Samica w całości odpowiada za budowę gniazda i wychowanie młodych. Samce gromadzą się na tokowiskach w gałęziach drzew. IUCN uznaje cudowronkę wielką za gatunek najmniejszej troski nieprzerwanie od 1988 roku. Czytaj więcej…

2022-12-07

Changmiania – wymarły rodzaj dinozaura ptasiomiednicznego z grupy ornitopodów. Skamieniałości nieznanego nauce dinozaura znaleziono w zachodniej części chińskiej prowincji Liaoning. Znajdują się tam skały grupy Jehol i formacji Yixian, dokładniej osady Lujiatun, datowane na epokę kredy wczesnej, około 123 milionów lat. Zbadane kości ujawniły niespotykany dotąd zespół cech, dzięki czemu opisano nowy rodzaj i gatunek dinozaura Changmiania liaoningensis. Wymienia się wśród nich poszerzone bocznie kości nosowe, zachodzące na kości szczękowe, zrośnięte kości przedszczękowe, niewielką liczbę kręgów szyjnych, zrośnięte w wydłużony wał kostny wyrostki kolczyste odcinka krzyżowego, zrośnięte kości łopatkowo-krucze o wydatnych grzebieniach łopatkowych i w końcu grzbietowo-brzusznie wygięte kości biodrowe, zachodzące na kość krzyżową. Dzięki tym cechom i doskonałemu zachowaniu szczątków poczyniono nawet hipotezę, wedle której znalezione okazy poległy pogrzebane w zawalonej wykopanej przez nie norze. Potwierdzenie jej wymagałoby jednak danych sedymentologicznych i tafonomicznych, a takowe w przypadku Lujiatun nie istnieją. Czytaj więcej…

2022-12-08

Zamieszki we Lwowie – rozruchy na tle antysemickim, które miały miejsce we Lwowie w listopadzie i grudniu 1932 roku. Począwszy od końca lat 20. Młodzież Wszechpolska oraz inne organizacje obozu narodowego prowadziły energiczną agitację za wprowadzeniem getta ławkowego i urzędowym ograniczeniem liczby studentów pochodzenia żydowskiego. Ich działaniom nierzadko towarzyszyły akty przemocy. Jesienią 1932 roku młodzież endecka dwukrotnie sprowokowała we Lwowie zamieszki na dużą skalę. W pierwszym przypadku za pretekst posłużyła rocznica śmierci polskiego studenta, który zginął w starciu z żydowskimi studentami w Wilnie, w drugim – śmierć lwowskiego studenta, zabitego przez żydowskich batiarów w pijackiej awanturze. Efektem rozruchów byli liczni ranni i aresztowani oraz znaczne szkody w mieniu. Zamieszki odbiły się szerokim echem w całej Polsce, a także poza jej granicami. Czytaj więcej…

2022-12-09

Koszutka – historyczna część oraz dzielnica Katowic, położona w północnej części miasta, na Wzgórzach Chorzowskich. Jest najmniejszą powierzchniowo i jedną z najgęściej zaludnionych dzielnic miasta. Koszutka zaczęła się wykształcać w XVII wieku jako kolonia Bogucic, jej rozwój zaś nastąpił początkowo w XIX wieku, choć w ograniczonym zakresie z uwagi na zapadliska kopalniane powstałe po podziemnych pożarach pokładów węgla kamiennego. Duże przeobrażenia Koszutki nastąpiły zaś w czasach Polski Ludowej, kiedy to w latach 50. XX wieku rozpoczęto budowę osiedla im. Juliana Marchlewskiego. W ramach powojennej rozbudowy powstał szereg budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej, z czego najstarsze w stylu socrealistycznym. Do głównych osi komunikacyjnych Koszutki należą: ulica Chorzowska oraz aleja Wojciecha Korfantego, na skrzyżowaniu których znajduje się rondo gen. Jerzego Ziętka. Wzdłuż tych ulic przebiegają także linie tramwajowe, łączące dzielnicę z innymi miastami Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii. Powierzchnia dzielnicy wynosi 1,38 km², a pod koniec 2020 roku w Koszutce mieszkało łącznie 10 121 osób. Czytaj więcej…

2022-12-10

Alkmeonidzi – ród arystokratyczny ze starożytnych Aten. Zaliczany do jednego z najpotężniejszych, odgrywał istotną rolę w życiu polis między VII a V wiekiem p.n.e. Jednak w oczach współobywateli ciążyła na nim klątwa, skutek krzywoprzysięstwa oraz świętokradztwa, jakiego dopuścił się Megakles, przedstawiciel tego rodu podczas tłumienia zamachu stanu Kylona. W końcu VII stulecia Alkmeonidzi zostali za to wygnani, lecz w bliżej nieznanych okolicznościach powrócili do Aten. Podczas tyranii Pizystratydów czasowo z nimi współpracowali, lecz za wystąpienia przeciw ich władzy, musieli ponownie opuścić polis. Pozostając na wygnaniu, podejmowali wysiłki w celu obalenia tyranii i prawdopodobnie przyczynili, skłaniając Spartę do interwencji, do pozbawienia władzy Hippiasza. Przywódcą Alkmeonidów w końcu VI wieku p.n.e. był Klejstenes, z którego reformami wiązane są początki demokracji w Atenach. Spokrewnionymi z tym rodem byli także wybitni politycy V stulecia, Perykles oraz Alkibiades. Czytaj więcej…

2022-12-11

Mocny człowiek – polski film psychologiczny z 1929 roku w reżyserii Henryka Szaro i wyprodukowany przez Marka Majera Libkowa. Jest on drugą adaptacją powieści Stanisława Przybyszewskiego wydanej pod tym samym tytułem w 1912 roku. Jeden z ostatnich polskich filmów epoki kina niemego stanowi studium artysty, który przegrywa w walce z własnym sumieniem. Mocny człowiek powstał z inspiracji osiągnięciami filmowego niemieckiego ekspresjonizmu. Dzięki pracy operatorskiej Giovanniego Vitrottiego oraz wykorzystaniu szeregu filmowych środków wyrazu, film Szaro cieszył się opinią zrealizowanego wyjątkowo sprawnie warsztatowo, zwłaszcza w kontekście polskiej kinematografii dwudziestolecia międzywojennego. Po II wojnie światowej, gdy wszystkie kopie Mocnego człowieka w Polsce zostały zniszczone, film długo uznawany był za zaginiony. Dopiero w 1997 roku został odnaleziony w Belgii, a następnie sprowadzony do Polski. W 2006 roku ukazała się jego cyfrowo zrekonstruowana wersja. Czytaj więcej…

2022-12-12

Indian Head Eagle – amerykańska złota moneta obiegowa o nominale dziesięciu dolarów amerykańskich projektu rzeźbiarza Augustusa Saint-Gaudensa, wybijana przez U.S. Mint w latach 1907–1933. W latach 1907–1908 moneta wybijana była bez dewizy In God We Trust na prośbę prezydenta Theodore’a Roosevelta. Po naciskach Kongresu, od 1908 roku, moneta emitowana była już z dewizą umieszczoną na rewersie. Projekt monety wywołał początkowo kontrowersje ze względu na plotki dotyczące domniemanych modelek artysty oraz ze względu na to, że na głowie Miss Liberty, po namowach Roosevelta, Saint-Gaudens umieścił indiański pióropusz. Monety o nominale 10 dolarów zostały ustanowione na mocy uchwalonej 2 kwietnia 1792 roku przez Kongres ustawy Coinage Act of 1792. Moneta Indian Head zastąpiła w 1907 roku w obiegu monetę Liberty Head Eagle. Czytaj więcej…

2022-12-13

San Marino na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 2018 – występ reprezentacji San Marino na igrzyskach olimpijskich w Pjongczangu w 2018 roku. San Marino reprezentował jeden zawodnik, Alessandro Mariotti, który debiutował na igrzyskach i wystąpił w dwóch konkurencjach narciarstwa alpejskiego – slalomie oraz slalomie gigancie. Pierwszej rywalizacji nie zdołał ukończyć, natomiast w drugiej zajął 65. miejsce. Pełnił on również rolę chorążego reprezentacji San Marino podczas ceremonii otwarcia i zamknięcia igrzysk. Reprezentacja San Marino weszła na stadion jako 34. w kolejności, pomiędzy ekipami z Brazylii oraz Serbii. Był to 10. start San Marino na zimowych igrzyskach olimpijskich. Czytaj więcej…

2022-12-14

Byle jak – singel polskiej piosenkarki Margaret wydany 21 grudnia 2017 roku poprzez Magic Records i promujący album Monkey Business. Utwór był pierwszym singlem wokalistki wykonywanym w języku polskim. W 2018 roku kompozycja znalazła się na 10. miejscu zestawienia najczęściej oglądanych polskich teledysków w serwisie YouTube i została nagrodzona tytułem Przeboju lata radia RMF FM oraz telewizji Polsat. Utwór znalazł się między innymi na 2. pozycji zestawienia AirPlay – Nowości oraz na 6. miejscu AirPlay – Top, notowania najczęściej odtwarzanych utworów w polskich rozgłośniach radiowych. Do utworu nakręcono teledysk, który został wyodrębniony z filmu krótkometrażowego Nie chcę / Byle jak wyreżyserowanego przez Konrada Aksinowicza. Czytaj więcej…

2022-12-15

Live Facelift – album wideo amerykańskiego zespołu muzycznego Alice in Chains, będący zapisem koncertu, który odbył się 22 grudnia 1990 roku w Moore Theatre w Seattle. Prócz utworów wykonanych na żywo, zawierał on również trzy teledyski – do kompozycji We Die Young, Man in the Box oraz Sea of Sorrow. Pierwotnie Live Facelift został wydany w formacie VHS i był dołączony – w limitowanym nakładzie 40 tys. kopii – jako darmowy dodatek do debiutanckiego albumu studyjnego Facelift. W 2001 roku jego sprzedaż przekroczyła w Stanach Zjednoczonych próg 50 tys. egzemplarzy, dzięki czemu uzyskał od zrzeszenia amerykańskich wydawców muzyki Recording Industry Association of America (RIAA) certyfikat złotej płyty. W 2016 i 2017 roku Live Facelift po raz pierwszy ukazał się w formacie winylowym w limitowanych nakładach 5 tys. i 1000 sztuk. Materiał był wzbogacony o wycięte fragmenty koncertu z pierwotnej wersji z 1991 roku oraz został poddany ponownemu masteringowi oraz miksowi. Czytaj więcej…

2022-12-16

Ryjówka syberyjska – gatunek ssaka z rodziny ryjówkowatych. Ubarwienie dwubarwne. Grzbiet młodych osobników jest brązowy czy ciemnobrązowy, u dorosłych zaś jeszcze ciemniejszy, od czarnobrązowego do czarnego. Nieco jaśniejsze są odeń boki zwierzęcia, odróżniające się od grzbietu. Brzuch jest ciemnoszary, odróżniający się od boków ciała. Podstawa ogona jest dwukolorowa, podczas gdy bardziej dystalna jego część już raczej jednolicie ciemna. Ryjówka syberyjska żyje w Azji. Siedliskiem gatunku są wilgotne łąki bądź tereny porosłe krzewami na równinach zalewowych. Ryjówka syberyjska unika natomiast łąk górskich bądź lasów. Spotykano ją co prawda w górach, jak w północnomongolskich wzgórzach Chentej czy też wzniesieniach transbajkalskich, ale i w ich obrębie ryjówki zamieszkiwały wilgotne łąki i tereny krzewiaste. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody przyznała ryjówce syberyjskiej status gatunku najmniejszej troski. Czytaj więcej…

2022-12-17

Wycinanka kurpiowska – ozdoba wycięta z papieru za pomocą nożyc, charakterystyczna dla twórczości ludowej kurpiowskiej Puszczy Zielonej oraz Białej. W marcu 2020 roku tradycja wycinankarska Puszczy Zielonej została wpisana na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego jako Wycinankarstwo kurpiowskie z Puszczy Zielonej. Wycinanka pojawiła się w domach Kurpiów Zielonych i Białych w XIX wieku jako element zdobniczy. Od początku XX wieku zaczęła zyskiwać popularność w kręgach miejskich, co szczególnie wpłynęło na rozwój form. Odrodzenie sztuki nastąpiło po II wojnie światowej m.in. dzięki wsparciu Cepelii. Upadek spółdzielni zakończył czas instytucjonalnej opieki państwa nad tą formą sztuki ludowej, co miało szczególne znaczenie dla Puszczy Białej, gdzie wycinankarstwo zanikło. W Puszczy Zielonej sztuka utrzymała się nieprzerwanie dzięki wsparciu m.in. muzeów i zainteresowaniu odbiorców podczas imprez regionalnych. Współcześnie obserwuje się odrodzenie wycinanki w Puszczy Białej. Czytaj więcej…

2022-12-18

Miroslav Formánek (ur. 25 grudnia 1984) – słowacki skoczek narciarski. Reprezentant i medalista mistrzostw kraju. Formánek w oficjalnych zawodach międzynarodowych w skokach narciarskich rozgrywanych pod egidą Międzynarodowej Federacji Narciarskiej zadebiutował 1 lutego 2001 roku w Karpaczu, gdzie w konkursie drużynowym mistrzostw świata juniorów ze słowacką reprezentacją uplasował się na 12. miejscu, indywidualnie uzyskując 4. rezultat konkursu. Uczestnik Mistrzostw Świata w Narciarstwie Klasycznym 2001. Startował też w zimowym olimpijskim festiwalu młodzieży Europy. W lutym 2002 roku w Szczyrbskim Jeziorze zdobył tytuł mistrza Słowacji juniorów w konkursie indywidualnym na skoczni normalnej. W październiku 2002 roku w Bańskiej Bystrzycy zdobył brązowy medal letnich mistrzostw Słowacji w konkursie indywidualnym na skoczni średniej. Przed listopadem 2003 roku zakończył karierę zawodniczą. Czytaj więcej…

2022-12-19

Indian Head Eagle – amerykańska złota moneta obiegowa o nominale dziesięciu dolarów amerykańskich projektu rzeźbiarza Augustusa Saint-Gaudensa, wybijana przez U.S. Mint w latach 1907–1933. W latach 1907–1908 moneta wybijana była bez dewizy In God We Trust na prośbę prezydenta Theodore’a Roosevelta. Po naciskach Kongresu, od 1908 roku, moneta emitowana była już z dewizą umieszczoną na rewersie. Projekt monety wywołał początkowo kontrowersje ze względu na plotki dotyczące domniemanych modelek artysty oraz ze względu na to, że na głowie Miss Liberty, po namowach Roosevelta, Saint-Gaudens umieścił indiański pióropusz. Monety o nominale 10 dolarów zostały ustanowione na mocy uchwalonej 2 kwietnia 1792 roku przez Kongres ustawy Coinage Act of 1792. Moneta Indian Head zastąpiła w 1907 roku w obiegu monetę Liberty Head Eagle. Czytaj więcej…

2022-12-20

San Marino na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 2018 – występ reprezentacji San Marino na igrzyskach olimpijskich w Pjongczangu w 2018 roku. San Marino reprezentował jeden zawodnik, Alessandro Mariotti, który debiutował na igrzyskach i wystąpił w dwóch konkurencjach narciarstwa alpejskiego – slalomie oraz slalomie gigancie. Pierwszej rywalizacji nie zdołał ukończyć, natomiast w drugiej zajął 65. miejsce. Pełnił on również rolę chorążego reprezentacji San Marino podczas ceremonii otwarcia i zamknięcia igrzysk. Reprezentacja San Marino weszła na stadion jako 34. w kolejności, pomiędzy ekipami z Brazylii oraz Serbii. Był to 10. start San Marino na zimowych igrzyskach olimpijskich. Czytaj więcej…

2022-12-21

Byle jak – singel polskiej piosenkarki Margaret wydany 21 grudnia 2017 roku poprzez Magic Records i promujący album Monkey Business. Utwór był pierwszym singlem wokalistki wykonywanym w języku polskim. W 2018 roku kompozycja znalazła się na 10. miejscu zestawienia najczęściej oglądanych polskich teledysków w serwisie YouTube i została nagrodzona tytułem Przeboju lata radia RMF FM oraz telewizji Polsat. Utwór znalazł się między innymi na 2. pozycji zestawienia AirPlay – Nowości oraz na 6. miejscu AirPlay – Top, notowania najczęściej odtwarzanych utworów w polskich rozgłośniach radiowych. Do utworu nakręcono teledysk, który został wyodrębniony z filmu krótkometrażowego Nie chcę / Byle jak wyreżyserowanego przez Konrada Aksinowicza. Czytaj więcej…

2022-12-22

Live Facelift – album wideo amerykańskiego zespołu muzycznego Alice in Chains, będący zapisem koncertu, który odbył się 22 grudnia 1990 roku w Moore Theatre w Seattle. Prócz utworów wykonanych na żywo, zawierał on również trzy teledyski – do kompozycji We Die Young, Man in the Box oraz Sea of Sorrow. Pierwotnie Live Facelift został wydany w formacie VHS i był dołączony – w limitowanym nakładzie 40 tys. kopii – jako darmowy dodatek do debiutanckiego albumu studyjnego Facelift. W 2001 roku jego sprzedaż przekroczyła w Stanach Zjednoczonych próg 50 tys. egzemplarzy, dzięki czemu uzyskał od zrzeszenia amerykańskich wydawców muzyki Recording Industry Association of America (RIAA) certyfikat złotej płyty. W 2016 i 2017 roku Live Facelift po raz pierwszy ukazał się w formacie winylowym w limitowanych nakładach 5 tys. i 1000 sztuk. Materiał był wzbogacony o wycięte fragmenty koncertu z pierwotnej wersji z 1991 roku oraz został poddany ponownemu masteringowi oraz miksowi. Czytaj więcej…

2022-12-23

Ryjówka syberyjska – gatunek ssaka z rodziny ryjówkowatych. Ubarwienie dwubarwne. Grzbiet młodych osobników jest brązowy czy ciemnobrązowy, u dorosłych zaś jeszcze ciemniejszy, od czarnobrązowego do czarnego. Nieco jaśniejsze są odeń boki zwierzęcia, odróżniające się od grzbietu. Brzuch jest ciemnoszary, odróżniający się od boków ciała. Podstawa ogona jest dwukolorowa, podczas gdy bardziej dystalna jego część już raczej jednolicie ciemna. Ryjówka syberyjska żyje w Azji. Siedliskiem gatunku są wilgotne łąki bądź tereny porosłe krzewami na równinach zalewowych. Ryjówka syberyjska unika natomiast łąk górskich bądź lasów. Spotykano ją co prawda w górach, jak w północnomongolskich wzgórzach Chentej czy też wzniesieniach transbajkalskich, ale i w ich obrębie ryjówki zamieszkiwały wilgotne łąki i tereny krzewiaste. Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody przyznała ryjówce syberyjskiej status gatunku najmniejszej troski. Czytaj więcej…

2022-12-24

Wycinanka kurpiowska – ozdoba wycięta z papieru za pomocą nożyc, charakterystyczna dla twórczości ludowej kurpiowskiej Puszczy Zielonej oraz Białej. W marcu 2020 roku tradycja wycinankarska Puszczy Zielonej została wpisana na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego jako Wycinankarstwo kurpiowskie z Puszczy Zielonej. Wycinanka pojawiła się w domach Kurpiów Zielonych i Białych w XIX wieku jako element zdobniczy. Od początku XX wieku zaczęła zyskiwać popularność w kręgach miejskich, co szczególnie wpłynęło na rozwój form. Odrodzenie sztuki nastąpiło po II wojnie światowej m.in. dzięki wsparciu Cepelii. Upadek spółdzielni zakończył czas instytucjonalnej opieki państwa nad tą formą sztuki ludowej, co miało szczególne znaczenie dla Puszczy Białej, gdzie wycinankarstwo zanikło. W Puszczy Zielonej sztuka utrzymała się nieprzerwanie dzięki wsparciu m.in. muzeów i zainteresowaniu odbiorców podczas imprez regionalnych. Współcześnie obserwuje się odrodzenie wycinanki w Puszczy Białej. Czytaj więcej…

2022-12-25

Miroslav Formánek (ur. 25 grudnia 1984) – słowacki skoczek narciarski. Reprezentant i medalista mistrzostw kraju. Formánek w oficjalnych zawodach międzynarodowych w skokach narciarskich rozgrywanych pod egidą Międzynarodowej Federacji Narciarskiej zadebiutował 1 lutego 2001 roku w Karpaczu, gdzie w konkursie drużynowym mistrzostw świata juniorów ze słowacką reprezentacją uplasował się na 12. miejscu, indywidualnie uzyskując 4. rezultat konkursu. Uczestnik Mistrzostw Świata w Narciarstwie Klasycznym 2001. Startował też w zimowym olimpijskim festiwalu młodzieży Europy. W lutym 2002 roku w Szczyrbskim Jeziorze zdobył tytuł mistrza Słowacji juniorów w konkursie indywidualnym na skoczni normalnej. W październiku 2002 roku w Bańskiej Bystrzycy zdobył brązowy medal letnich mistrzostw Słowacji w konkursie indywidualnym na skoczni średniej. Przed listopadem 2003 roku zakończył karierę zawodniczą. Czytaj więcej…

2022-12-26

Des Geneys – włoski okręt podwodny z okresu międzywojennego oraz II wojny światowej, jedna z czterech jednostek typu Pisani. Okręt wypierał 880 ton w położeniu nawodnym i 1058 ton pod wodą, a jego główną bronią było dziewięć torped kalibru 533 mm wystrzeliwanych z sześciu wewnętrznych wyrzutni. Jednostka rozwijała na powierzchni prędkość 15 węzłów, osiągając zasięg 4230 Mm przy prędkości 9,3 węzła. Okręt został zwodowany w listopadzie 1928 roku w stoczni Cantiere Navale Triestino w Monfalcone, a w skład Regia Marina wszedł w październiku 1929 roku. Nazwę otrzymał na cześć admirała Giorgia des Geneysa – dowódcy floty Królestwa Sardynii z przełomu XVIII i XIX wieku. Pełnił służbę na Morzu Śródziemnym, biorąc udział m.in. w wojnie domowej w Hiszpanii oraz kampanii śródziemnomorskiej. Jednostka została wycofana z czynnej służby 28 maja 1942 roku, po czym służyła jako stacja ładowania akumulatorów dla okrętów podwodnych. 9 września 1943 roku „Des Geneys” został samozatopiony w Fiume. Czytaj więcej…

2022-12-27

Ahah – w wierzeniach ruchu świętych w dniach ostatnich jeredycki król, syn Seta. Informacje na jego temat zawiera będąca częścią mormońskiej świętej księgi Księga Etera. Jego panowanie przynależy do późnego okresu jeredyckiej historii. Miało być krótkie i naznaczone rozlewem krwi oraz niegodziwością, trwało też do śmierci Ahaha. Spekulowano w komentarzach na temat natury sukcesji po Ahahu, sugerując przynajmniej, że mogła ona nie być pokojowa. Istnienie Ahaha nie znalazło potwierdzenia w źródłach zewnętrznych. Władca ten wykorzystywany bywa też przez mormońskich apologetów. Imię Ahah występuje wśród wyznających mormonizm Maorysów. Czytaj więcej…

2022-12-28

ORP Zręczny – polski ścigacz okrętów podwodnych z okresu zimnej wojny, a wcześniej radziecki BO-296 oraz MPK-296, jeden z ośmiu pozyskanych przez Polskę okrętów projektu 122bis. Okręt został zwodowany we wrześniu 1950 roku w stoczni numer 340 w Zielonodolsku, a do służby w Marynarce Wojennej ZSRR przyjęto go w listopadzie tego roku. W 1957 roku jednostka została wydzierżawiona przez Polskę i 15 grudnia tego roku weszła w skład Marynarki Wojennej. Okręt, oznaczony podczas służby znakami burtowymi DS-46 i 366, został skreślony z listy floty w styczniu 1971 roku. Czytaj więcej…

2022-12-29

Plesiopharos – rodzaj plezjozaura. Skamieniałości nieznanego zwierzęcia znaleźli Vitor Teixeira oraz António Silva w środkowo-zachodniej Portugalii, na terenie gminy Marinha Grande. Znalezione szczątki obejmowały zarówno szkielet osiowy, jak i kości kończyn, w tym obręczy. Analiza skamieniałości pozwoliła zaliczyć zwierzę do plezjozaurów, co czyni je najstarszym plezjozaurem znalezionym na Półwyspie Iberyjskim, a także w ogóle najbardziej kompletnym gadem morskim regionu. Kości cechowały się pewnymi odrębnościami, które pozwoliły na kreowanie nowego rodzaju plezjozaura, któremu nadano nazwę Plesiopharos. Nazwa rodzajowa wywodzi się ze starożytnej greki. Pochodzi od słów πλησίον [plēsíon] oznaczającego po grecku bliski, ale stanowiącego zarazem nawiązanie do grupy plezjozaurów, i φάρος [pharos], oznaczającego latarnię morską, blisko której znaleziono szczątki zwierzęcia. Czytaj więcej…

2022-12-30

SM UC-15 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, piętnasty w kolejności okręt podwodny typu UC I. Zwodowany w maju 1915 roku w stoczni AG Weser w Bremie, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine w czerwcu 1915 roku. Przewieziony w częściach nad Adriatyk, został nominalnie wcielony w skład Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine pod nazwą U-19. W czasie służby operacyjnej na Morzu Czarnym okręt odbył 8 patroli bojowych, podczas których postawił zagrody minowe, na których zatonęły dwa statki o łącznej pojemności 874 BRT i jeden okręt o wyporności 350 ton. UC-15 zaginął po 13 listopada 1916 roku, prawdopodobnie zniszczony przez wybuch własnej miny podczas stawiania zagrody minowej. Czytaj więcej…

2022-12-31

X-Men: Ostatni bastion – amerykańsko–brytyjski fantastycznonaukowy film akcji z 2006 roku na podstawie serii komiksów o grupie superbohaterów o tej samej nazwie wydawnictwa Marvel Comics. Za reżyserię odpowiadał Brett Ratner na podstawie scenariusza Davida Haytera. W rolach głównych wystąpili: Hugh Jackman, Halle Berry, Ian McKellen oraz Famke Janssen. Fabuła filmu oparta jest na komiksach z cyklu The Dark Phoenix Saga oraz Astonishing X-Men: Obdarowani. Koncentruje się ona wokół lekarstwa dla mutantów, które doprowadziło do walk między grupami mutantów oraz zmartwychwstania Jean Grey i odrodzenia się jej jako Phoenix. Światowa premiera Ostatniego bastionu odbyła się 22 maja 2006 roku podczas 59. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Cannes. Film zarobił prawie 460 milionów dolarów przy budżecie 210 milionów, lecz spotkał się z mieszanymi reakcjami krytyków. Czytaj więcej…