Widliczkowce
Widliczkowce (Selaginellales) – jedna z trzech grup roślin wyróżniana w randze rzędu w obrębie klasy widłaków. W dawniejszych ujęciach systematycznych włączane były do klasy widłaków różnozarodnikowych lub wyodrębniane w osobną klasę Selaginellopsida[3]. Jest to współcześnie takson monotypowy – należy do niego tylko jedna rodzina – widliczkowate Selaginellaceae i jeden rodzaj – widliczka Selaginella[3][4].
 Selaginella canaliculata | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Klasa | |
| Rząd |
widliczkowce |
| Nazwa systematyczna | |
| Selaginellales Prantl Lehrb. Bot.: 116, 124. 1874[1] | |
Morfologia
edytujNiewielkie rośliny zielne z pędem wzniesionym lub płożącym się. Liście niewielkie, z języczkiem na górnej stronie blaszki, zwykle z pojedynczą wiązką przewodzącą. Wyrastają skrętolegle i wówczas są jednakowe lub w rzędach, z których grzbietowe są większe, a przesunięte ku stronie brzusznej mniejsze. Na szczytach pędów zarodnie, zróżnicowane na makro- i mikrosporangia, skupione są w kłosy zarodnionośne. Wyróżniają się od widłaków różnozarodnikowych dwuwiciowymi plemnikami[3].
Ewolucja i systematyka
edytujPrzodkowie współczesnych widliczek współwystępowali już z drzewiastymi widłakowcami w karbonie. Do najlepiej znanych taksonów kopalnych należy Selaginella fraipontii, zrekonstruowana z licznych znalezisk, której różne organy były przez długi czas odrębnie klasyfikowane jako Paurodendron (fragmenty łodyg) i Selaginellites crassicinctus (kłosy zarodnionośne). Kopalne rośliny reprezentujące formy zaliczane do widliczkowców opisywane są zwykle jako reprezentujące rodzaj widliczka Selaginella lub Selaginellites. Opisano także inne taksony, jak: Barsostrobus (znaleziony w Belgii, datowany na famen o kłosach zarodnionośnych osiągających 14 cm długości), znalezione w Chinach Minostrobus chaohuensis (datowany na późny dewon) i Yuguangia ordinata (żywet), Miadesmia membranacea (znajdowana w Europie i czasem wyodrębniana w osobny rząd Miadesmiales)[5]. Większość skamieniałości klasyfikowanych jako ślady roślin podobnych do widliczek znajdowana jest w postaci makro- i mikrospor z okresu kredy i trzeciorzędu[4].
- Pozycja i podział według PPG I (2016)[1]
Widliczkowce są jednym z trzech rzędów wyróżnianych w obrębie klasy widłaków Lycopodiopsida Bartl. Zajmują w obrębie klasy pozycję siostrzaną względem poryblinowców Isoetales Prantl, podczas gdy pozycję bazalną wobec obu tych rzędów zajmują widłakowce Lycopodiales DC. ex Bercht. & J.Presl. Do widliczkowców należy jedna współczesna rodzina widliczkowatych Selaginellaceae Willk. i jeden rodzaj widliczka (Selaginella P. Beauv).
- Pozycja i podział według Pryer i in. (2004)[6]
Widliczkowce Selaginellales Prantl zaliczane były wraz z rzędem poryblinowców Isoetales Prantl do klasy widłaków różnozarodnikowych (Isoëtopsida J.H. Schaffn., wchodzącej w skład gromady widłaków (Lycopodiophyta D.H. Scott). Do rzędu widliczkowców należy jedna rodzina widliczkowatych Selaginellaceae Willk. i jeden rodzaj widliczka (Selaginella P. Beauv).
Przypisy
edytuj- ↑ a b c The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
- ↑ a b c Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Botanika. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007. ISBN 978-83-01-13953-7.
- ↑ a b K.U.Kramer, P.S. Green (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. I. Pteridophytes and Gymnosperms. Berlin, Heidelberg, New York, London, Paris, Tokyo, Hongkong, Barcelona: Springer-Verlag, 1990, s. 39-42. ISBN 0-387-51794-4.
- ↑ Thomas N. Taylor, Edith L. Taylor, Michael Krings: Paleobotany: the biology and evolution of fossil plants. Amsterdam, Boston, Heidelberg, London i in.: Elsevier, 2009, s. 312-316. ISBN 978-012-373972-8.
- ↑ Kathleen M. Pryer, Eric Schuettpelz, Paul G. Wolf, Harald Schneider, Alan R. Smith, And Raymond Cranfill: Phylogeny and evolution of ferns (monilophytes) with a focus on the early Leptosporangiate divergences. [w:] American Journal of Botany 91(10): 1582–1598 [on-line]. 2004. [dostęp 2010-09-18]. (ang.).