Waleska von Tiele-Winckler
Waleska von Tiele-Winckler (ur. 26 sierpnia 1829 w Kolonii Łagiewnickiej koło Królewskiej Huty, zm. 18 marca 1880[1] w Berlinie) – niemiecka szlachcianka, właścicielka dóbr katowickich, matka m.in. Franza Huberta i Evy von Tiele-Winckler.
| Valeska Franziska Charlotte Florentine von Winckler | |
 Waleska na portrecie z lat 50. XIX w. | |
 Herb von Tiele-Winckler | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
26 sierpnia 1829 |
| Data i miejsce śmierci |
18 marca 1880 |
| Ojciec | |
| Matka |
Alwina Kalide |
| Mąż | |
| Dzieci |
Franciszka, Klaus Hubert, Helena, Franciszek Hubert, Hans Werner, Günter, Walter, Hildegarda, Ewa, Klara |
| Rodzeństwo |
Maria (zm. 1829) |
Życiorys
edytujWaleska von Winckler urodziła się jako córka Franza von Wincklera, właściciela m.in. Miechowic i Katowic, oraz jego pierwszej żony - Alwiny Kalide, siostry górnośląskiego rzeźbiarza Teodora Kalidego. Alwina zmarła, gdy Waleska miała trzy miesiące[2]. Waleskę wychowywała jej macocha, druga żona Franza - Maria Aresin. Mieszkali wówczas w pałacu w Miechowicach koło Bytomia. Waleska nosiła imiona: Waleska Franciszka Charlotta Florentyna (niem. Valeska Franziska Charlotte Florentine), a w późniejszym czasie używała nazwiska von Winckler-Domes (Domes to nazwisko panieńskie jej macochy Marii Aresin).
W 1854 mężem Waleski został Hubert von Tiele, służący w wojsku pruskim na Górnym Śląsku jako podporucznik[3]. Dzięki temu Hubert uzyskał prawo używania nazwiska i herbu żony (połączenie nazwisk i herbów von Tiele-Winckler według nadania ks. von Mecklemburg-Schwerin z 6 grudnia 1854). Mieli wspólnie ósemkę dzieci, w tym Franza Huberta i Ewę. Waleska była katoliczką[4], a Hubert protestantem[5]. W kolejnych latach majątek rodziny został pomnożony pięciokrotnie, zakupiono posiadłość Kujawy w okolicach Prudnika, a w 1886 – dobra w Mosznej.
Waleska jako spadkobierczyni fortuny Wincklerów prowadziła szeroko zakrojoną działalność dobroczynną, obejmując opieką ubogich i chorych[6]. Przyczyniła się do rozwoju urbanistycznego Bytomia i Katowic[7]. W 1858 roku Waleska i Hubert założyli w szybko rozwijającej się wsi Katowice Dworską Dyrekcję Górniczą Mysłowice–Katowice (niem. Herrschaftlich Myslowitz–Kattowitzer Bergwerksdirektion)[8]. W latach 1856–1864 Waleska zrealizowała plany swej macochy Marii, polegające na budowie katolickiego kościoła w Miechowicach. Sfinansowała także przebudowę kościoła mariackiego w Bytomiu oraz odnowienie kościoła pw. Świętego Krzyża w Mysłowicach. Przyczyniła się do budowy pierwszej katolickiej świątyni w Katowicach[9]. Przekazała teren pod budowę kościoła ewangelickiego i szkoły w Katowicach. W 1871 Waleska sprzedała Katowicom teren przeznaczony na budowę miejskiego gimnazjum, a Hubert miał zapewnić środki finansowe na urządzenie pracowni fizycznej (2000 talarów)[8].
Była autorką „Tradycji rodzinnych”, stanowiących jej osobiste wspomnienia, będących bardzo ważnym źródłem wiedzy na temat rodziny Tiele-Wincklerów oraz dziejów Miechowic. „Tradycje rodzinne” w zamiarze Waleski miały być wskazówkami dla jej dzieci w dorosłym życiu. Pierwsza część powstała w 1868, a druga (kilkustronicowe uzupełnienie) została spisana jesienią 1875. Wspomnienia w przekładzie na język polski wydano w 2019 nakładem Muzeum Historii Katowic[10][11].
Zmarła w Berlinie 18 marca 1880 po długiej chorobie[12]. Pochowano ją w krypcie rodowej w kościele w Miechowicach, a następnie w 1907 przeniesiono na cmentarz rodzinny w Mosznej. Po śmierci Waleski, Hubert ożenił się powtórnie 14 marca 1883 z Różą von der Schulenberg[13].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ MOSZNA (pol.) moszna.info [dostęp 2024-08-15]
- ↑ Dzieje rodziny Tiele-Wincklerów (pol.) luteranie.pl [dostęp 2024-08-15]
- ↑ Archiwum Rodziny Tiele-Wincklerów z Miechowic (pol.) szukajwarchiwach.gov.pl [dostęp 2024-08-15]
- ↑ Michał Dzióbek, Ewangelicy w Katowicach. Przewodnik, Katowice 2017, s. 133. ISBN 978-83-64356-23-0
- ↑ Tiele-Winckler Ewa von (1866-1930) (pol.) silesia.edu.pl [dostęp 2024-08-15]
- ↑ Maria i Waleska, czyli Róża ze Śląska i złotowłosa dama (pol.) dziennikzachodni.pl [dostęp 2024-08-15]
- ↑ Michał Bulsa, Barbara Szmatloch, Katowice których nie ma, Łódź 2019, s. 60. ISBN 978-83-7729-502-1
- ↑ a b Arkadiusz Kuzio-Podrucki, Właściciele terenów współczesnych Katowic od XIX wieku do 1939 roku (w:) Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, red. A. Barciak, E. Chojecka, S. Fertacz, tom 1, Katowice 2012, s. 167.
- ↑ Michał Bulsa, Ulice i place Katowic, wyd. 2, Katowice 2015, s. 276. ISBN 978-83-63780-10-4.
- ↑ Tradycje rodzinne (pol.) opac.r-sl.pl [dostęp 2024-08-15]
- ↑ Promocja książki "Tradycje rodzinne" Waleski von Tiele-Winckler (pol.) mhk.katowice.pl [dostęp 2024-08-15]
- ↑ Arkadiusz Kuzio-Podrucki, Córki Tiele-Wincklera, „Kronika Katowicka” 2007, nr 12, s. 5.
- ↑ Historia rodu Tiele-Wincklerów (pol.) opolskie-atrakcje.info.pl [dostęp 2024-08-15]