Władysław Wagner
Władysław Wagner (ur. 17 września 1912 w Krzyżowej Woli (obecnie dzielnicy Starachowic), zm. 15 września 1992 w Orlando w stanie Floryda) – polski żeglarz, pierwszy Polak, który opłynął kulę ziemską na jachcie żaglowym, pisarz, publicysta[1][2][3].
Życiorys
edytujWładysław Wagner urodził się 17.09.1912 w Krzyżowej Woli, obecnie dzielnicy Starachowic. W roku 1927 jego rodzice przeprowadzili się do Gdyni, założył tam pierwszą w mieście drużynę harcerską im. Jana III Sobieskiego i został jej drużynowym. Początkowo uczęszczał do gimnazjum Teofila Zegarskiego w Orłowie[4][5]. W 1929 roku ukończył kurs żeglarski. W roku 1931 znalazł w pobliżu portu zagrzebany wrak łodzi rybackiej. Od tej pory myślał o wyprawie dookoła świata. Wraz z kolegą Rudolfem Korniowskim przeprowadził remont kadłuba, postawił maszt, założył takielunek i ożaglowanie, a 19 marca 1932 r. jacht Zjawa został zwodowany.
Rejs dookoła świata (1932–1939)
edytujRejs dookoła świata rozpoczął się w piątek 8 lipca 1932 roku. Pożegnanie było krótkie, bowiem Wagner i Korniowski zapewnili przyjaciół i bliskich, że chodzi o wakacyjny rejs po Bałtyku.
Obaj żeglarze zamierzali opłynąć Bornholm i dotrzeć do Zelandii, ale ręczna busola, stanowiąca całe ich wyposażenie nawigacyjne, zawiodła i dotarli do wybrzeży Olandii, 200 km na północ od Bornholmu. Zdecydowali się więc trzymać linii brzegowej i tak dotarli wkrótce do Kopenhagi i Göteborga, gdzie naprawiono pęknięty bom, dobudowano bukszpryt i zwiększono powierzchnię żagli.
Następnie, w trudnych jesiennych warunkach pogodowych, kierując się przez Morze Północne, kanał La Manche i wzdłuż brzegów Zatoki Biskajskiej Zjawa zawinęła do Lizbony, a w styczniu 1933 roku do Casablanki. Po pokonaniu Atlantyku 3 czerwca przybił do portu Belém, gdzie zszedł z pokładu Korniowski, a 4 lutego 1934 roku Wagner wodował nową Zjawę II. W grudniu, holowany przez Dar Pomorza pokonał Kanał Panamski.
Po utracie Zjawy II, którą – jak się okazało w Suva w archipelagu Fidżi – stoczyły świdraki, udał się statkiem handlowym do Australii serdecznie witany przez tamtejszą Polonię. W Sydney spędził kilka miesięcy, ale gdy okazało się, że ceny jachtów w Australii są za wysokie, zawrócił do Ekwadoru, gdzie w stoczni w Guayaquil zbudował, według własnego projektu, Zjawę III.
W lipcu 1937 roku wyruszył w dalszą drogę przez Polinezję Francuską, Australię i Dżakartę, gdzie otrzymał patent kapitański wydany przez Polski Związek Żeglarski. We wrześniu 1937 roku, podczas pobytu na Bora-Bora, spotkał się z francuskim żeglarzem-samotnikiem, który okrążył Ziemię – Alainem Gerbaultem[6].
4 lipca 1939 roku o godzinie 16.20 jacht przeciął trawers portugalskiego przylądka Faro, (który na Zjawie I mijał 4 stycznia 1933 r.) po sześciu i pół roku okrążając Ziemię[7].
Kalendarium rejsu
edytujŹródło[5].
- 1932–1933, Zjawa: Gdynia (wypłynięcie: 8 lipiec) – Lizbona (18[8]/19 grudzień, wypł. 1 styczeń 1933[9]) – Dakar (15 marzec, wypł. 21 kwiecień[9]) – Belém (4 czerwiec[8]) – Colón, Panama (3[9]/4[10] grudzień 1933, Ameryka Centralna)
- 1934–1935, Zjawa II: Colón/Cristóbal (wypł. 1 grudzień[11]) – Kanał Panamski (wypł. 4 grudzień[11]) – Suva[8], Fidżi (11 lipiec[12] 1935)
- 1937–1939, Zjawa III: Guayaquil, Ekwador (19 lipiec) – wyspy Polinezji (Tahiti[13] – Bora-Bora[potrzebny przypis]) – Sydney (4 listopad, wypłynięcie: 10 lipiec 1938) – Dżakarta – Kanał Sueski – Egipt (wypłynięcie: połowa maja 1939) – Gibraltar (2 lipiec) – Faro, Portugalia (4 lipca 1939, zamknięcie kręgu wokół ziemi) – Southampton, Anglia (21 lipiec)
Uczestnicy wyprawy (na różnych etapach)
edytujŹródło[5].
- Rudolf Korniowski (z Polski), do Belém[4]
- Olaf Frydson[4] (z Portugalii), Lizbona–Panama[13]
- Józef Szczypta (Pawlica), Panama–Fidżi[12]
- Władysław Kondratowicz (z Ekwadoru)
- David Walsch, od Sydney
- Sidney Smith[potrzebny przypis]
- Bernard Plowright (wszyscy trzej z Australii), od Sydney
Dalsze losy
edytujWagner nigdy nie powrócił do Gdyni (za życia[14]). Co prawda chciał wypłynąć z Great Yarmouth, gdzie wcześniej zakończył rejs dookoła świata, jednak w tym czasie w Polsce trwały już działania wojenne i polski konsul odradził dalszą podróż.
W czasie II wojny światowej wstąpił do polskiej marynarki handlowej. Po wojnie ożenił się z Mabel Olpin, przez jakiś czas był rybakiem. W 1948 wraz z żoną wyruszył do Australii, zatrzymując się na Beef Island (Brytyjskie Wyspy Dziewicze). Utrzymywał się głównie z rejsów czarterowych. W 1960 przeniósł się do San Juan na Portoryko. W 1972 zamieszkał w Winter Park na Florydzie. Dziesięć lat później dostał udaru mózgu, został prawostronnie sparaliżowany. Zmarł 15 września 1992 w Orlando (Floryda)[5].
Statki, na których pływał[5][15]:
- 1930 – Włóczęga
- 1932–1933 – Zjawa (ożaglowanie typu slup, powierzchnia żagli 30 m²; dług. 9,3 m, szer. 2,3 m)
- 1934–1935 – Zjawa II (jol, pow. żagli ok. 120 m²; dług. 17 m, szer. 4,2 m)
- 1937–1939 – Zjawa III (jol, pow. żagli ok. 120 m²; dług. 15,6 m, szer. 3,8 m; po wybuchu wojny została wcielona do brytyjskiej marynarki, zwrócona wiosną 1944)
- II wojna światowa – s/s Zbaraż, s/s Zagłoba, s/s Narocz[16]
- 1944–1947 – Zjawa III (przerobiona na kuter rybacki)
- 1947–? – Rubikon (kecz, pow. żagli ok. 300 m²; dług. ok. 25 m)
Kontrowersje
edytujCzęść źródeł podaje, że Zjawa była uprowadzonym harcerskim jachtem Zorza. W 1988 Komisja Historii Żeglarstwa Polskiego Związku Żeglarskiego uznała to za mało prawdopodobne[16].
Dokończony rejs Wagnera
edytuj15 września 2012 roku Odyseja Wagnera została symbolicznie dokończona przez harcerzy zorganizowanych przy Centrum Wychowania Morskiego ZHP. 5 września 2012 roku z Great Yarmouth, gdzie 73 lata wcześniej zakończył swój rejs Władysław Wagner, wypłynął s/y Zjawa IV ze swoim kapitanem Piotrem Cichym. Symboliczną zgodę na odbycie rejsu do Gdyni wyraził Konsul Generalny RP.
Wydane książki
edytuj- Podług słońca i gwiazd (1934); By the Sun and Stars (1987)
- Pokusa horyzontu (1937)[17]
Upamiętnienie
edytujW 1989 uhonorowany odznaką Zasłużony Działacz Żeglarstwa Polskiego[5].
W 2012 odsłonięto trzy tablice upamiętniające Wagnera i jego rejs: jedną na Beef Island (Brytyjskie Wyspy Dziewicze) i dwie w Gdyni (przed budynkiem Centrum Wychowania Morskiego ZHP i na południowym falochronie basenu jachtowego im. Mariusza Zaruskiego)[5].
W 2013 został pośmiertnie uhonorowany Conradem, zaś w 2019 otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej. Oba wyróżnienia odebrała wnuczka brata Wagnera, Olimpia Dębska[18][19].
W 2022 z okazji 110. rocznicy urodzin nadano nazwę ul. Władysława Wagnera w Starachowicach w okolicy Zbiornika Lubianka[20]. Symboliczny „Port” na Zbiorniku Lubianka w Starachowicach nosi nazwę im. Władysława Wagnera.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Historia Władka Wagnera - harcerza, pierwszego Polaka, który opłynął świat [online], Związek Harcerstwa Polskiego, 8 kwietnia 2014 [dostęp 2022-01-06].
- ↑ Wagner Władysław [online], portalwiedzy.onet.pl, 24 kwietnia 2015 [dostęp 2022-01-06] [zarchiwizowane z adresu 2015-04-24].
- ↑ Wagner Władysław, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-01-06].
- ↑ a b c Mieczysław Majcher (red.), Transatlantycka podróż ,,Zjawy”, „Sport Wodny”, 9 (20), „WAW” Warszawska Agencja Wydawnicza S-ka z odp., 1 grudnia 1933, s. 386 [dostęp 2023-05-13].
- ↑ a b c d e f g Adam Ruta, WAGNER Władysław, [w:] Janusz Wojtycza (red.), Harcerski Słownik Biograficzny, t. III, Muzeum Harcerstwa, 2012, s. 221-224 [dostęp 2023-05-15] (pol.).
- ↑ Anna Rybczyńska, Pod żaglami dookoła świata, Wydawnictwo Miniatura, Kraków, 1993, ISBN 83-7081-054-3
- ↑ Zbigniew Klimczak, 80 lat dziejów żeglarstwa polskiego [online], www.port21.pl, 21 września 2008 [zarchiwizowane z adresu 2008-09-21].
- ↑ a b c Maciej Krzeptowski, Wyprawa Władysława Wagnera dookoła świata (1932–1939) [online], kolosy.pl, 28 stycznia 2012 [dostęp 2023-05-27] (pol.).
- ↑ a b c 1. S/Y ZJAWA – Pielgrzym [online], Pielgrzym [dostęp 2023-05-22] (pol.).
- ↑ Maciej Krzeptowski, Absolwent / Absolwenci P.S.R.M. - ŚLEDZIOŁAPY / Aktualności / Wyprawa dookoła świata Władysława Wagnera (1932 – 1939) [online], 13 marca 2008.
- ↑ a b Andrzej Perepeczko, Biała Fregata : kronika "Daru Pomorza" 1929-1972, Wydawnictwo Morskie, 1974, s. 56-57 [dostęp 2023-05-31].
- ↑ a b 2. S/Y ZJAWA II [online], Pielgrzym [dostęp 2023-05-22] (pol.).
- ↑ a b Władysław Wagner. Żeglarz spod szczęśliwej gwiazdy - Historia [online], Polskie Radio, 17 września 2022 [dostęp 2023-04-12] (pol.).
- ↑ Władysław Wagner. Żeglarz spod szczęśliwej gwiazdy - Historia [online], przy końcu audycji, Polskie Radio, 17 września 2022 [dostęp 2023-04-12] (pol.).
- ↑ Odpowiedzi redakcji - Wojciech Raczyński, Lublin, „Młody Żeglarz” (1/2), Państwowe Centrum Wychowania Morskiego, 1950, s. 27 [dostęp 2023-07-29].
- ↑ a b Michał Lipka, Dopisek do historii Władysława Wagnera [online], trojmiasto.pl, 17 sierpnia 2015 [dostęp 2023-07-29] (pol.).
- ↑ Adam Ruta, Kulisy wydania wspomnień Władysława Wagnera Pokusa horyzontu, „AUPC Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia”, 4, 30 marca 2006, s. 219–225, ISSN 2300-3057 [dostęp 2023-05-13] (pol.).
- ↑ http://www.zagle.com.pl/wydarzenia/kolejna-edycja-conradow-w-centralnym-muzeum-morski,1_12343.html Kolejna edycja Conradów w Centralnym Muzeum Morskim
- ↑ Władysław Wagner został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej [online], pya.org.pl [dostęp 2019-04-18].
- ↑ Rada Miejska w Starachowicach, Uchwała nr I/15/2022 Rady Miejskiej w Starachowicach [online], Dziennik Urzędowy Województwa Świętokrzyskiego, 4 lutego 2022 [dostęp 2022-01-28].
Linki zewnętrzne
edytuj- Władysław Wagner. Żeglarz spod szczęśliwej gwiazdy - Historia [online], Polskie Radio, 17 września 2022 [dostęp 2023-04-12] (pol.), cała audycja (z przerywnikami muzycznymi).
- Zbigniew Porajoski, Władysław Wagner – Starachowiczanin Wszech Mórz i Oceanów, Starachowice: Towarzystwo Przyjaciół Starachowic, 2018.