Wikipedia

Ulica Plebiscytowa w Katowicach

ulica w Katowicach

Ulica Plebiscytowa w Katowicach – jedna z ulic w katowickim Śródmieściu. Swą nazwę wzięła od plebiscytu na Górnym Śląsku w 1921. W latach 1920–1921 działał tu Polski Podkomisariat Plebiscytowy[2] (ul. Plebiscytowa 1), kierował nim dr med. Henryk Jarczyk[3][4].

ulica Plebiscytowa
Śródmieście
Ilustracja
budynki przy skrzyżowaniu ul. Jagiellońskiej i ul. Plebiscytowej
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Długość

966 m[1]

Przebieg
0m ul. Wojewódzka
120m ul. Henryka Dąbrowskiego
światła 220m ul. Jagiellońska
340m ul. Juliusza Ligonia
465m ul. Powstańców, pl. Katedralny
585m ul. Henryka Jordana
740m ul. ks. Józefa Czempiela
890m ul. bpa Czesława Domina
966m Kom. Wojewódzka i Rejonowa Policji
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Plebiscytowa”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Plebiscytowa”
Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Plebiscytowa”
Ziemia50°15′05,8″N 19°01′11,6″E/50,251607 19,019887
Multimedia w Wikimedia Commons
Budynek dawnego kina „Capitol” (ul. Plebiscytowa 3)
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gopodarki Wodnej na rogu ul. Jagiellońskiej i ul. Plebiscytowej
Archikatedra Chrystusa Króla (ul. Plebiscytowa 49)

Przebieg

edytuj

Jest to ulica jednokierunkowa, położona w układzie południkowym. Rozpoczyna swój bieg od ul. Wojewódzkiej, krzyżuje się z ul. Henryka Dąbrowskiego, ul. Jagiellońską, ul. Juliusza Ligonia, ul. Powstańców. Za archikatedrą Chrystusa Króla krzyżuje się z deptakiem (ul. Henryka Jordana) i ul. księdza Józefa Czempiela. Kończy bieg niedaleko Komendy Wojewódzkiej Policji i Komendy Miejskiej Policji – wspólny budynek (przed autostradą A4).

Historia

edytuj

W latach międzywojennych przy ul. Plebiscytowej mieściły się[5]: Fabryka Kas Pancernych F. Kalesse’a (pod numerem 6–8), kabaret Bagatela B. Cuglewskiego i restauracja Alojzego Potempy (pod numerem 6–8), kina „Capitol I” i „Capitol II” (ul. Plebiscytowa 3[6]), restauracja Varsovie[7] Jana Waindoka (pod numerem 2), redakcja gazety Polska Zachodnia (od 13 lutego 1925, pod numerem 1), drukarnia Buchdruckei und Linieranstalt „Akra” GmbH (założona w 1930, pod numerem 15), Klub Esperanto (ul. Plebiscytowa 11), związek handlarzy rynkowych (pod numerem 14), sierociniec im. dra A. Mielęckiego i przedszkole[8] (ul. Plebiscytowa 46)[9][10], Związek Weteranów byłej Armii Polskiej we Francji (pod numerem 1).

W budynku pod numerem 3 w dwudziestoleciu międzywojennym organizowano walki bokserskie[11].

Ulica Plebiscytowa została wspomniana w książce Kazimierza Gołby „Wieża spadochronowa”, opowiadającej o bohaterskiej obronie Katowic w czasie kampanii wrześniowej przez harcerzy. Opis ulicy w pierwszych dniach września 1939[12]:

Minął kino „Rialto” i zaczął iść w górę ulicy Plebiscytowej. Zmęczone nogi odczuły wznoszenie się terenu. Kamienice piętrzyły się skośnie jedna za drugą coraz wyżej, jakby zabrakło im miejsca i chciały się zepchnąć na jezdnię lub runąć na głowę przechodnia. Podobne były stłoczonym ciasno kulisom w teatrze. Idącemu samotnie wydawało się, że wszedł w wąską gardziel, którą czarny całun mroków ścisnął od zewnątrz i dławi.

Do 1939 działała wytwórnia soków owocowych Pomonia (ul. Plebiscytowa 4), pod numerem 25 – wytwórnia cukrów Sława, pod numerem 23 – wytwórnia serów Braci Hasler. Od 1945 przy ulicy działa bar Wigwam, w którym bywał Konstanty Ildefons Gałczyński[13].

Przez część ul. Plebiscytowej prowadzi ścieżka rowerowa (wyznaczona po remoncie w 2009)[14]. W dniach 18 i 19 września 2010 przy ulicy odbył się „Weekend maltański” – impreza integracyjna z osobami niepełnosprawnymi, zorganizowana przez Maltański Punkt Pomocy Środowiskowej dla Osób Niepełnosprawnych w Katowicach[15].

W okresie Rzeszy Niemieckiej (do 1922)[16] i w latach niemieckiej okupacji Polski (1939–1945) ulica nosiła nazwę Heinzelstraße[17][18].

Obiekty i instytucje

edytuj

Przy ul. Plebiscytowej znajdują się następujące obiekty:

  • zabytkowa kamienica mieszkalno-handlowa (ul. Jana Kochanowskiego 2, ul. Plebiscytowa 1); wpisana do rejestru zabytków (nr rej.: A/1546/94 z 28 września 1994[19]); wzniesiona w latach 1896–1906 według projektu Paula Frantziocha w stylu eklektycznym z elementami secesji i neogotyku[20][21];
  • dawny Radiowy Dom Muzyki (ul. Plebiscytowa 3), wzniesiony w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku w stylu historyzmu, przebudowany w 1958 w stylu modernizmu[22] (dawna siedziba kina „Capitol”, obecnie siedziba klubu muzycznego); w 2011 rozpoczęto remont obiektu[23][24];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Plebiscytowa 8, ul. Henryka Dąbrowskiego 1)[22];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Henryka Dąbrowskiego 2, róg z ul. Plebiscytową)[22];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Plebiscytowa 14, ul. Jagiellońska 12)[22];
  • siedziba Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (ul. Plebiscytowa 19, róg z ul. Jagiellońską); wzniesiona w 1967 według projektu Henryka Buszki i A. Franty; przebudowana w 1998 według projektu J. Pallado i A. Skupina z 1997; budynek posiada powierzchnię całkowitą 1010 m² i kubaturę 4410 m³; architekci za tę realizację otrzymali wyróżnienie w konkursie „Życie w Architekturze” na najlepszą realizację architektoniczną Katowic 1989–1999[25];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Plebiscytowa 16, ul. Jagiellońska 11)[22];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Plebiscytowa 24, ul. J. Ligonia 26)[22];
  • kamienica mieszkalna (ul. Plebiscytowa 25)[22]; w 1920 jej właścicielem był katowicki kupiec Samuel Nebel[26];
  • gmach Wojewódzkiego Biura Funduszu Pracy (ul. Plebiscytowa 36, 38, ul. Powstańców 17)[22], wzniesiony w 1936 według projektu Zbigniewa Rzepeckiego[27] w stylu funkcjonalizmu;
  • archikatedra Chrystusa Króla[28] (ul. Plebiscytowa 49); została wpisana wraz z otoczeniem do rejestru zabytków 15 grudnia 1997 (nr rej.: A/1658/97)[20][21].

Przy ul. Plebiscytowej swoją siedzibę mają: Zespół Domowej Opieki Hospicyjnej, kancelarie prawnicze, towarzystwa finansowe, firmy inżynierskie, Caritas Archidiecezji Katowickiej, Gimnazjum Specjalne nr 32[29], Dom Dziecka Stanica[30], Górnicza Agencja Pracy, Parafia katedralna Chrystusa Króla w Katowicach, zabytkowy gmach dawnej siedziby NOSPR i Capitolu oraz cmentarz parafialny kościoła pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła z grobami zasłużonych dla Górnego Śląska osób.

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Urząd Miasta Katowice: Plan zimowego utrzymania dróg na sezon 2009/2010. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
  2. ↑ Śladami powstańców śląskich po Katowicach (pol.) www.katowice.gazeta.pl [dostęp 2011-09-05].
  3. ↑ Lech Szaraniec, Górny Śląsk – Przewodnik, wyd. Muza, Warszawa 1997, ISBN 83-7079-875-6, s. 72.
  4. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 9, 10. ISBN 978-83-7729-021-7.
  5. ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf–Mar, 2000, s. 156. ISBN 83-913341-0-4.
  6. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 92. ISBN 978-83-7729-021-7.
  7. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 95. ISBN 978-83-7729-021-7.
  8. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 117. ISBN 978-83-7729-021-7.
  9. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 78. ISBN 978-83-7729-021-7.
  10. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 80. ISBN 978-83-7729-021-7.
  11. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 124. ISBN 978-83-7729-021-7.
  12. ↑ Kazimierz Gołba, Wieża spadochronowa, Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1996, s. 121, ISBN 33-7164-026-9, OCLC 84552434.
  13. ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf–Mar, 2000, s. 157. ISBN 83-913341-0-4.
  14. ↑ Kolejne remonty dróg w centrum Katowic. www.mmsilesia.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
  15. ↑ Weekend maltański w Katowicach. www.wiadomosci.ngo.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
  16. ↑ J. Lipońska-Sajdak, Katowice wczoraj. Kattowiz gestern, Gliwice 1995, s. 5.
  17. ↑ Alle Straßen bzw. Straßennamen von Kattowitz Deutsch – Polnisch. www.grytzka-genealogie.de. [dostęp 2011-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (niem.).
  18. ↑ Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice – Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 384. ISBN 83-85831-35-5.
  19. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2011-09-05].
  20. ↑ a b Urząd Miasta Katowice: Wykaz obiektów chronionych poprzez wpis do rejestru zabytków. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
  21. ↑ a b Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
  22. ↑ a b c d e f g h Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).
  23. ↑ Katowice: Kino Capitol w remoncie. Dyskoteka Energy2000 powstanie w miejsce kina (pol.) www.katowice.naszemiasto.pl [dostęp 2011-09-05].
  24. ↑ Katowicki Capitol wraca do dawnej świetności (pol.) www.katowice.gazeta.pl [dostęp 2011-09-05].
  25. ↑ Tomasz Taczewski: Współczesna architektura Katowic. Katowice: Wydawnictwo GIA, 2002, s. 91, 94. ISBN 83-904135-2-3.
  26. ↑ Urząd Miasta Katowice: Odpowiedź na interpelację w sprawie nieruchomości przy ul.Plebiscytowej 25 w Katowicach. (pol.) www.bip.um.katowice.pl [dostęp 2011-09-05].
  27. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 33. ISBN 978-83-7729-021-7.
  28. ↑ Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w województwie śląskim na lata 2010–2013. slaskie.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-13)]. (pol.). www.slaskie.pl [dostęp 2011-09-05].
  29. ↑ Gimnazjum Specjalne nr 32. www.szkoly.info.pl. [dostęp 2011-09-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-05)]. (pol.).
  30. ↑ Dom Dziecka Stanica. www.czasdzieci.pl. [dostęp 2011-09-05]. (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • Spacery po Katowicach, Urząd Miasta Katowice: Wydział Promocji i Współpracy z Zagranicą, Katowice Grudzień 2003, ISBN 83-918152-5-0.
  • K. Szaraniec, L. Szaraniec, K. Szarowski, Katowice i Górnośląski Okręg Przemysłowy, Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Katowice 1980, s. 29, 60.
  • Katowice – Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Ulica_Plebiscytowa_w_Katowicach&oldid=74351968”