Wikipedia

Ulica Jagiellońska w Katowicach

ulica w Katowicach
Ten artykuł dotyczy ulicy. Zobacz też: inne artykuły noszące tę nazwę.

Ulica Jagiellońska w Katowicach – jedna z ważniejszych ulic w katowickim Śródmieściu. Łączy plac Karola Miarki z ulicą Francuską.

ulica Jagiellońska
Śródmieście
Ilustracja
Widok od skrzyżowania z ul. Plebiscytową na zachód
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Długość

584,5 m[1]

Przebieg
0m plac Karola Miarki
130m ul. Plebiscytowa
światła 210m ul. Królowej Jadwigi
280m ul. Henryka Sienkiewicza
350m plac Sejmu Śląskiego
400m ul. Józefa Lompy
450m plac Bolesława Chrobrego
515m ul. Władysława Reymonta
światła 584m ul. Francuska
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „ulica Jagiellońska”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „ulica Jagiellońska”
Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry znajduje się punkt z opisem „ulica Jagiellońska”
Ziemia50°15′14,5″N 19°01′30,2″E/50,254020 19,025055
Multimedia w Wikimedia Commons
Zabytkowy budynek szkoły przy ul. Jagiellońskiej 18

Przebieg

edytuj

Rozpoczyna swój bieg przy placu Karola Miarki. Następnie przecina ją skrzyżowanie z ul. Plebiscytową, skąd widoczne są zabytkowe zabudowania kurii metropolitalnej. Dalej ulica krzyżuje się z ul. Królowej Jadwigi, ul. Henryka Sienkiewicza, placem Sejmu Śląskiego, ul. Józefa Lompy, placem Bolesława Chrobrego i ul. Władysława Reymonta. Kończy swój bieg przy skrzyżowaniu z ulicą Francuską.

Historia

edytuj

Na posiedzeniu Rady Miasta Katowice z 13 października 1890 ulicy nadano nazwę Prinz-Heinrichstraße[2]. Nazwa ta obowiązywała do 1922[3]. W latach okupacji niemieckiej 1939–1945 nosiła nazwę Hindenburgstraße[4][5][6][7], nadaną przez hitlerowców. Przed II wojną światową z ulicą sąsiadował gmach nieistniejącego już Muzeum Śląskiego[8] (1934–1936), nieukończonego, rozebranego w 1939 przez wojska niemieckie[9][10]. W 1984 na terenie dawnego muzeum odsłonięto pamiątkową tablicę[10].

 
Ulica w czasie II wojny światowej
 
Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (róg ul. Plebiscytowej i ul. Jagiellońskiej)
 
Początek ul. Jagiellońskiej (w prawo) przy pl. Karola Miarki
 
Dawny Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Śląskiego
 
Katowice Miasto Ogrodów – Instytucja Kultury im. Krystyny Bochenek (pl. Sejmu Śląskiego 2)

W latach międzywojennych przy ul. Jagiellońskiej swoją siedzibę miały[11]: meblarska firma "Fortuna" (pod numerem 5), Górnośląska Wytwórnia Chemiczna (ul. Jagiellońska 5)[12], hurtownia śledzi Steinhauer i Ska (pod numerem 14), cukiernia Bogusława i Ludwika Karolaków (pod numerem 5), hotel Hospitz z 23 pokojami (ul. Jagiellońska 17)[13][14], skład win i wódek J. Śpiewaka (pod numerem 10), Drukarnia Wydawnicza "Merkur" (pod numerem 13), zakład mechaniczno-ślusarski Jana Szmigiela (ul. Jagiellońska 36), przedsiębiorstwo Transit Katowice (pod numerem 1)[15]. Pod numerem 18 funkcjonowała męska Szkoła Powszechna nr 1 im. Marszałka Józefa Piłsudskiego[16].

W 2007 na fasadzie budynku pod numerem 17 odsłonięto tablicę, upamiętniającą Polaków zamordowanych przez Niemców w budynku i w piwnicy budynku przy ul. Jagiellońskiej 17 we wrześniu 1939[17].

Opis

edytuj

Przy ulicy Jagiellońskiej znajdują się następujące historyczne obiekty:

  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 1, ul. J. Kochanowskiego 2)[18];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 2, ul. J. Kochanowskiego 1)[18];
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 3); wpisana do rejestru zabytków 12 czerwca 1992 (nr rej.: A/758/2021[19][20]); wzniesiona w latach 1894–1895 według projektu J. Kustoscha w stylu eklektycznym (przebudowana w 1902 w strefie przyziemia[21]);
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 4)[18];
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 5)[18];
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 6)[18];
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 7)[18];
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 8)[18];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 11, ul. Plebiscytowa 16)[18];
  • siedziba Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (ul. Plebiscytowa 19, róg z ul. Jagiellońską); wzniesiona w 1967 według projektu Henryka Buszki i A. Franty; przebudowana w 1998 według projektu Jana Pallado i Aleksandra Skupina z 1997 r.; budynek posiada powierzchnię całkowitą 1010 m² i kubaturę 4410 m3; architekci za tę realizację otrzymali wyróżnienie w konkursie "Życie w Architekturze" na najlepszą realizację architektoniczną Katowic 1989–1999[22];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 12, ul. Plebiscytowa 14)[18];
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 13)[18];
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 16)[18];
  • historyczny budynek (ul. Jagiellońska 17)[18];
  • budynek szkoły (ul. Jagiellońska 18), wzniesiony na początku XX wieku w stylu historyzmu, następnie rozbudowany[18]; obecnie siedziba Szkoły Podstawowej nr 1 im. Józefa Piłsudskiego (dawniej im. Sylwestra Ludygi)[23];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 19, ul. H. Sienkiewicza 21)[18];
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 20)[18];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 21, róg z ul. H. Sienkiewicza)[18];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 22, ul. H. Sienkiewicza 19)[18];
  • sześciokondygnacyjny gmach Urzędów Niezespolonych przy ul. Jagiellońskiej 23 i pl. Sejmu Śląskiego 1, wzniesiony w latach 1935–1936 według projektu Witolda Kłębkowskiego[24]; od 1990 w budynku mieści się Wydział Filologii Uniwersytetu Śląskiego[10]; wartość budynku na dzień 1 września 1939 wynosiła 2 200 000 złotych[25]; w dwudziestoleciu międzywojennym w budynku istniały następujące urzędy[26]: Śląski Urząd Wojewódzki, Urząd Kontroli Państwa, Komisarz Demobilizacyjny;
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 24, ul. H. Sienkiewicza 18)[18];
  • gmach Sejmu Śląskiego przy ul. Jagiellońskiej 25, wzniesiony w latach 1924–1927, czterofrontowy, koszt budowy wyniósł 13 milionów złotych; budynek posiada 634 pomieszczenia, w 1929 był budynkiem o największej kubaturze w Polsce[24]; wartość budynku na dzień 1 września 1939 wynosiła 13 500 000 złotych[25]; gmach wpisano do rejestru zabytków 19 sierpnia 1978 (nr rej.: A/285/09)[20][27];
  • narożna kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 27, ul. Wł. Reymonta 14, 16, 18)[18]; czteropiętrowa, murowana, wzniesiona w 1932, posiadająca dach pokryty dachówką; wartość budynku na dzień 1 września 1939 wynosiła 250 000 złotych[25];
  • Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Śląskiego (ul. Jagiellońska 28); wpisany do rejestru zabytków (nr rej.: A/1371/88 z 27 września 1988[20]); zaprojektowany w latach 1906–1907 na potrzeby gimnazjum, budowę ukończono w roku 1913, wybudowany w stylu łączącym elementy historyzmu i wczesnego modernizmu[21], w 1906 do tego budynku przeniosła się katowicka Oberrealschule[28];
  • kamienica mieszkalna (ul. Jagiellońska 36)[18] w stylu secesyjnym[29].

Przy przylegającym do ulicy placu Sejmu Śląskiego znajdują się siedziby następujących instytucji: Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego, Instytucji Kultury im. Krystyny Bochenek Katowice - Miasto Ogrodów, Muzeum Śląskiego – Centrum Scenografii Polskiej oraz Teatru "Korez", Jazz Clubu Hipnoza i Klubu Muzycznego 2B3. Do 2014 r. w budynku Centrum Kultury Katowice im. Krystyny Bochenek mieściła się również siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia. Przy ulicy Jagiellońskiej, zaraz za placem Sejmu Śląskiego znajduje się siedziba Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego.

Z ulicy widoczne są trzy pomniki: pomnik Wojciecha Korfantego na placu Sejmu Śląskiego, pomnik Józefa Piłsudskiego oraz pomnik w miejscu dawnego gmachu Muzeum Śląskiego (Piastowskie Orły Śląskie) na placu Bolesława Chrobrego.

Ulicą na całej swojej długości kursują autobusy na zlecenie Zarządu Transportu Metropolitalnego (ZTM)[30].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Urząd Miasta Katowice: Plan zimowego utrzymania dróg na sezon 2009/2010. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-06-27]. (pol.).
  2. ↑ Georg Hoffmann, Historia Miasta Katowice, przeł. D. Makselon, M. Skop, Muzeum Śląskie, Katowice 2003, ISBN 83-87455-97-0, s. 147.
  3. ↑ J. Lipońska-Sajdak, Katowice wczoraj. Kattowiz gestern, Gliwice 1995, s. 5
  4. ↑ Plan Katowic z 1942 roku. grytzka-genealogie.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. www.grytzka-genealogie.de [dostęp 2011-06-27]
  5. ↑ Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice - Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1993, s. 383. ISBN 83-85831-35-5.
  6. ↑ Alle Straßen bzw. Straßennamen von Kattowitz Deutsch – Polnisch. www.grytzka-genealogie.de. [dostęp 2011-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)]. (niem.).
  7. ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 17. ISBN 83-913341-0-4.
  8. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 110. ISBN 978-83-7729-021-7.
  9. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 33. ISBN 978-83-7729-021-7.
  10. ↑ a b c Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 166. ISBN 83-913341-0-4.
  11. ↑ Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 169. ISBN 83-913341-0-4.
  12. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 73. ISBN 978-83-7729-021-7.
  13. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 87. ISBN 978-83-7729-021-7.
  14. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 95. ISBN 978-83-7729-021-7.
  15. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 53. ISBN 978-83-7729-021-7.
  16. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 117. ISBN 978-83-7729-021-7.
  17. ↑ Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach: Ewidencja miejsc pamięci województwa śląskiego: miasto Katowice. www.katowice.uw.gov.pl. [dostęp 2011-06-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-10)]. (pol.).
  18. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Urząd Miasta Katowice: Wartości dziedzictwa kulturowego (załącznik 1.9). www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-06-27]. (pol.).
  19. ↑ Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków województwa śląskiego w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 5 lutego 2021 r. (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2021-02-05]
  20. ↑ a b c Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024 [dostęp 2013-03-19].
  21. ↑ a b Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach: Rejestr zabytków w Katowicach. www.wkz.katowice.pl. [dostęp 2011-06-27]. (pol.).
  22. ↑ Tomasz Taczewski: Współczesna architektura Katowic. Katowice: Wydawnictwo GIA, 2002, s. 91, 94. ISBN 83-904135-2-3.
  23. ↑ Szkoła Podstawowa nr 1, Katowice, Jagiellońska 18 (pol.) www.szkolnictwo.net [dostęp 2011-06-27]
  24. ↑ a b Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 165. ISBN 83-913341-0-4.
  25. ↑ a b c Jerzy Abramski: Ulice Katowic. Zawiercie: Graf−Mar, 2000, s. 182. ISBN 83-913341-0-4.
  26. ↑ Wojciech Janota: Katowice między wojnami. Miasto i jego sprawy 1922-1939. Łódź: Księży Młyn, 2010, s. 17. ISBN 978-83-7729-021-7.
  27. ↑ Urząd Miasta Katowice: Lokalny Program rewitalizacji miasta Katowice na lata 2007-2013. www.bip.um.katowice.pl. [dostęp 2011-06-27]. (pol.).
  28. ↑ Arnold Zweig 1887−1968. Werk und Leben in Dokumenten und Bildern, red. G. Wenzel, Berlin und Weimar 1978, s. 8.
  29. ↑ Secesyjne Katowice [online], www.muzeumsecesji.pl [dostęp 2024-06-23].
  30. ↑ Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia: Mapa połączeń publicznego transportu zbiorowego ZTM. noweinfogzm.metropoliagzm.pl, 2023-06-09. [dostęp 2024-03-03]. (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • E. Wieczorek, Spacery po Katowicach, Urząd Miasta Katowice: Wydział Promocji i Współpracy z Zagranicą, Katowice 2003, ISBN 83-918152-5-0
  • Katowice - Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, ss. 13, 19, 23.
  • K. Szaraniec, L. Szaraniec, K. Szarowski, Katowice i Górnośląski Okręg Przemysłowy, Katowickie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Katowice 1980, ss. 29, 30, 58.
  • Lech Szaraniec, Górny Śląsk - Przewodnik, wyd. Muza, Warszawa 1997, ISBN 83-7079-875-6, ss. 51, 71, 72, 73.
  • Katowice - Plan miasta, wyd. Demart SA, Warszawa 2009/2010.
  • Katowice 1865–1945. Zarys rozwoju miasta. Red. J. Szaflarski, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Wydawnictwo "Śląsk", Katowice 1978, s. 235.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Ulica_Jagiellońska_w_Katowicach&oldid=74351974”