Wikipedia

Ulica Żwirki i Wigury w Warszawie

ulica w Warszawie

Ulica Żwirki i Wigury – ulica w dzielnicach Ochota, Mokotów i Włochy w Warszawie, łącząca Lotnisko Chopina z centrum miasta.

Ulica Żwirki i Wigury w Warszawie
Filtry, Stara Ochota, Rakowiec, Wyględów, Okęcie, Paluch
Ilustracja
Ulica widziana z powietrza, od południa. Po lewej od dołu wzdłuż ulicy: budynki jednostki wojskowej, Novotel Warszawa Airport, teren po budynku Stacji Obsługi Fiata, kompleks biurowy Lipowy Office Park i osiedle WSM Rakowiec. Po prawej od dołu wzdłuż ulicy: kompleks biurowy Business Garden, Sound Garden Hotel, kompleks biurowy Wiśniowy Business Park, osiedle Marina Mokotów II i Cmentarz Mauzoleum Żołnierzy Radzieckich
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Długość

5570 m[1]

Poprzednie nazwy

Rokitnicka

Przebieg
0 m Lotnisko Chopina
650 m rondo Jana Szala /
ul. J.G. Bennetta
światła 1440 m ul. Komitetu Obrony Robotników
1670 m ul. Astronautów
światła 1850 m rondo W. Makowskiego /
← ul. Sasanki / ul. F. Hynka →
światła 2490 m
światła 2730 m ul. 1 Sierpnia
2930 m linia kolejowa nr 8
światła 3070 m ul. J.P. Woronicza
światła 3540 m ul. Racławicka
światła 3870 m ul. Pruszkowska
4050 m ul. M. Nowickiego
światła 4320 m ul. Księcia Trojdena
4790 m ul. J. i J. Rostafińskich
światła 4890 m ul. S. Banacha
5000 m ul. Rokitnicka
5320 m ul. I. Miecznikowa
światła 5570 m rondo R. Kaczorowskiego /
ul. Wawelska
↓ ul. Raszyńska
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, blisko centrum po lewej na dole znajduje się punkt z opisem „Ulica Żwirki i Wigury w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Ulica Żwirki i Wigury w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Ulica Żwirki i Wigury w Warszawie”
Ziemia52°11′33,7″N 20°58′55,5″E/52,192694 20,982083
Multimedia w Wikimedia Commons

Przebieg

edytuj

Ulica Żwirki i Wigury rozpoczyna swój bieg w rejonie portu lotniczego lotniska Chopina. Dalej prowadzi na północ, przecinając ulice Komitetu Obrony Robotników i Astronautów, przechodzi pod wiaduktem ulic Franciszka Hynka (po lewej) i Sasanki (po prawej), by następnie napotkać ulicę 1 Sierpnia. Zaraz za ulicą 1 Sierpnia znajduje się wiadukt kolejowy nad linią kolejową nr 8 Warszawa-Kraków (tzw. linią radomską). Za wiaduktem krzyżuje się kolejno z Racławicką, Pruszkowską, Księcia Trojdena, Stefana Banacha, Rokitnicką i Ilji Miecznikowa. Ulica kończy bieg na ul. Wawelskiej, tworząc z nią rondo, na którego wyspie centralnej znajduje się Pomnik Lotnika. Po zmianie organizacji ruchu w 1988 roku wschodnia nitka ulicy między ul. Miecznikowa a ul. Wawelską została poprowadzona bardziej na wschód, w kierunku ul. Andrzeja Krzyckiego, zaś zachodnia - bez zmian - jest na przedłużeniu ul. Raszyńskiej. Stary fragment wschodniej nitki ulicy jest obecnie wykorzystywany jako parking.

Ulica Żwirki i Wigury na swoim początkowym odcinku do linii kolejowej nr 8 znajduje się na terenie dzielnicy Włochy. Dalej, aż do ul. Banacha, ulica stanowi granicę dzielnic Ochota (po stronie zachodniej) i Mokotów (po stronie wschodniej). Od ul. Banacha do ul. Wawelskiej ulica znajduje się w całości na terenie Ochoty.

Wytyczona przed II wojną światową droga na lotnisko na Okęciu miała kontynuację w kierunku południowym, która otaczała od wschodu pole wzlotów, aby dotrzeć w okolicę zakładów PZL w rejonie dzisiejszych ulic Paluch i Wieżowej. Ten odcinek na planach Warszawy oznaczany był jednak jako ulica Paluch[2], a ostatecznie został zlikwidowany w związku z rozbudową lotniska. Mimo to do początków XXI wieku na Paluchu funkcjonował adres Żwirki i Wigury 2, który używany był przez jednostkę wojskową, a także towarzyszący jej dom mieszkalny (obecnie Paluch 5[1])[3][4]. Prawdopodobnie w związku z tym prowadzący do nich od ul. Paluch dojazd na niektórych mapach podpisywany był jako ulica Żwirki i Wigury[5][6].

 
Wjazd na teren Lotniska Chopina

Historia

edytuj

Ulica wybudowana została według projektu Antoniego Jawornickiego jako droga szybkiego ruchu łącząca Port Lotniczy Warszawa I z dawnym lotniskiem mokotowskim na Polu Mokotowskim. Jej budowa związana była z zawodami lotniczymi serii Challenge. Po zwycięstwie Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury w zawodach Challenge 1932, następne – Challenge 1934 – miały odbyć się w Polsce. W ciągu dwóch lat udało się wybudować wersję prowizoryczną – jednopasmową drogę brukowaną granitową kostką[7], wyposażoną jednak w chodniki i ścieżki rowerowe. Po zawodach prace kontynuowano - aleja została poszerzona i pokryta asfaltem, ustawiono też gazowe latarnie zaprojektowane specjalnie dla tej drogi. Ich wzór nie miał w Warszawie analogii. Wzdłuż ulicy posadzono lipy. Aleję uroczyście otwarto 26 sierpnia 1934. Otrzymała imię Franciszka Żwirki i Stanisława Wigury, którzy zginęli tragicznie w katastrofie lotniczej w 1932 roku. Lampy uliczne ustawione w latach 30. miały funkcję ułatwiania orientacji pilotom samolotów[7].

Pierwszym obiektem wybudowanym w pierzei ulicy był gmach Kierownictwa Marynarki Wojennej (nr 105, pierwotnie ul. Wawelska 7A) według projektu architekta Rudolfa Świerczyńskiego i inżyniera Stefana Bryły, który zajął się stroną konstrukcyjną projektu. Licowany piaskowcem budynek otrzymał nowoczesną konstrukcję ze stali i żelbetu. Wnętrza wykończono bardzo luksusowo, używając do tego celu m.in. marmuru, dolomitu, terrazytu i alabastru.

W okresie okupacji niemieckiej ulicy nadano niemiecką nazwę Strasse der Flieger[8]. W 1954 w ramach masowej zmiany nazw ulic Warszawy, nazwę Żwirki i Wigury zastąpiono Rokitnicką[9], jednak po pięciu latach przywrócono starą nazwę[10]. Obecnie nazwę Rokitnicka nosi boczna względem Żwirki i Wigury uliczka ulokowana między Polem Mokotowskim a obiektami klubu Skry Warszawa. Krótko potem zrekonstruowany został pomnik Lotnika, ustawiony na nowym miejscu u zbiegu z ul. Wawelską (przed II wojną światową znajdował się na placu Unii Lubelskiej).

W 1964 roku ulicę poszerzono zgodnie z pierwotnym projektem[7].

W latach 1985–1998 była częścią drogi krajowej nr 634[11], która od 1999 roku[12] jest drogą wojewódzką.

Ulica Żwirki i Wigury była pierwszą w Warszawie, której latarnie zostały wyposażone w lampy sodowe. Ta modernizacja nastąpiła na początku lat 80. XX wieku.

Patroni ulicy

edytuj
Osobne artykuły: Stanisław Wigura i Franciszek Żwirko.

Stanisław Wigura był polskim konstruktorem lotniczym i lotnikiem, współzałożycielem zespołu konstrukcyjnego RWD. Wraz z pilotem Franciszkiem Żwirką zwyciężył w międzynarodowych zawodach lotniczych Challenge 1932. Stanisław Wigura od najmłodszych lat interesował się techniką i lotnictwem, był aktywnym harcerzem 2 Warszawskiej Drużyny Harcerskiej. W 1920, podczas wojny polsko-radzieckiej, służył ochotniczo w 8. pułku artylerii polowej. 11 września 1932, lecąc na meeting lotniczy do Pragi, Franciszek Żwirko wraz ze Stanisławem Wigurą zginęli w katastrofie w lesie pod Cierlickiem Górnym koło Cieszyna na Śląsku Cieszyńskim, na terenie Czech, na skutek oderwania się skrzydła samolotu RWD-6 podczas burzy (zobacz Żwirkowisko).

Franciszek Żwirko. Po ukończeniu szkoły oficerskiej w Irkucku, służył w piechocie, m.in. w 27 pułku strzelców syberyjskich i 674 pułku piechoty, walcząc z Niemcami. We wrześniu 1921 przedostał się przez granicę do Polski i zgłosił do służby w polskim lotnictwie. W listopadzie 1923 ukończył Szkołę Pilotów w Bydgoszczy, a następnie w 1924 Wyższą Szkołę Pilotów w Grudziądzu, po czym służył jako pilot w 18. eskadrze myśliwskiej 1. pułku, w stopniu porucznika pilota. Zginął lecąc na meeting lotniczy do Pragi.

Ważniejsze obiekty

edytuj
 
Klub Proxima

Pomniki przyrody

edytuj

Wytyczona przez Antoniego Jawornickiego w latach 20. i nasadzona w kolejnej dekadzie aleja lipowa[13] ma od 1988 status pomnika przyrody[14]. Formalnie dotyczy to odcinka między pomnikiem Lotnika a skrzyżowaniem z ulicą Komitetu Obrony Robotników liczącego w 2018 ponad 1050 drzew, rosnących w trzech lub czterech rzędach[15]. W 2009 miały one od 10 do 220 cm obwodu i od 3 do 16 m wysokości[16]. Aleję tworzą różne gatunki lip: naturalnie występujące w Polsce lipa drobnolistna i lipa szerokolistna oraz gatunki mieszańcowe – lipa krymska i lipa warszawska[16]. Kondycja drzew pogorszyła się od czasu modernizacji ulicy w latach 80. XX w., kiedy naruszono ich bryły korzeniowe, a powierzchnia jezdni zwiększyła się kosztem trzech rzędów trawników, na których rosną[13]. Obumierające drzewa są sukcesywnie zastępowane nowymi[15]. Aleja od 2017 jest również ujęta w gminnej ewidencji zabytków pod numerem OCH34318[17].

Ponadto status pomnika przyrody ma aleja kilkugatunkowa (głównie brzoza brodawkowata) ciągnąca się w pobliżu ulicy między Polem Mokotowskim a cmentarzem żołnierzy radzieckich, kilka drzew w ogródkach działkowych Rakowiec (adres Żwirki i Wigury 26) – 12-metrowa sosna limba na działce 218, 14-metrowy miłorząb dwuklapowy na działce 498, 15-metrowy miłorząb dwuklapowy na działce 500, 18-metrowa metasekwoja chińska na działce 491, 22-metrowy modrzew polski na działce 198, dwa 20-metrowe modrzewie polskie na działce 48, 20-metrowy świerk kłujący i 14-metrowy modrzew polski o formie parasolowatej na działce 261 i 5-metrowy różanecznik żółty na działce 265. Na rogu ul. 1 sierpnia znajduje się pomnikowy głaz narzutowy (granit)[16].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Mapa Warszawy [online], Urząd m.st. Warszawy [dostęp 2023-11-19].
  2. ↑ Teresa Zakrzewska (red.), Plan Warszawy, wyd. 4, Warszawa: PPWK, 1962.
  3. ↑ Bartłomiej Iwańczak, Jednostka Wojskowa na Paluchu, [w:] Atlas Warszawy, styczeń 2020 [dostęp 2023-11-19] (pol.).
  4. ↑ Google Maps [online] [dostęp 2023-11-19] (pol.).
  5. ↑ Robert Janaszek, Piotr Kamiński (red.), Atlas Warszawa i okolice, Warszawa: Demart, 2008, s. 19, ISBN 978-83-89239-13-6.
  6. ↑ Google Maps [online] [dostęp 2023-11-19] (pol.).
  7. ↑ a b c Jarosław Zieliński: Ochotnicy na spacer: Przewodnik po Ochocie. Warszawa: Veda, 2010, s. 60–62, 112. ISBN 978-83-61932-22-2.
  8. ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 49. ISBN 978-83-07-03239-9.
  9. ↑ Uchwała Rady Narodowej m.st. Warszawy z 20 maja 1954 r. w sprawie zmiany nazw ulic m. st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy” (6), poz. 14, 5 czerwca 1954, s. 27 [dostęp 2023-11-19].
  10. ↑ Uchwała nr 5 Rady Narodowej m. st. Warszawy z dnia 25 marca 1959 r. w sprawie nadania nazw ulicom nowowybudowanym, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy” (3), poz. 17, 1 czerwca 1959, s. 29 [dostęp 2023-11-19].
  11. ↑ Antoni Kieniewicz i inni red., Warszawa: atlas aglomeracji, wyd. 1, Warszawa: PPWK, 1996, ISBN 83-7000-086-X.
  12. ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 1998 r. w sprawie ustalenia wykazu dróg krajowych i wojewódzkich (Dz.U. z 1998 r. nr 160, poz. 1071)
  13. ↑ a b Zieleń uliczna naszej dzielnicy. Urząd Dzielnicy Ochota. [dostęp 2020-03-10]. (pol.).
  14. ↑ Pomnik przyrody PL.ZIPOP.1393.PP.1465011.3276, [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody, Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska [dostęp 2023-11-19].
  15. ↑ a b Warszawa dba o aleję lip. Urząd m.st. Warszawy. [dostęp 2018-11-05].
  16. ↑ a b c Rejestr pomników przyrody – powiat warszawski. Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Warszawie. [dostęp 2013-12-19]. (pol.).
  17. ↑ Aktualny wykaz zabytków ujętych w gminnej ewidencji zabytków m.st. Warszawy (PDF) [online], Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków [dostęp 2020-03-10].
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Ulica_Żwirki_i_Wigury_w_Warszawie&oldid=74770807”