Danina

Danina (trybut z łac. tributum) – świadczenie o charakterze przymusowym, funkcjonujące w starożytności oraz średniowieczu, uiszczane monarsze przez poddanych lub władcy silniejszemu przez władcę słabszego jako wyraz uznania jego zwierzchności. W przypadku chłopów zastąpiona przez pańszczyznę lub czynsz.

Składanie daniny władcy perskiemu (płaskorzeźba z Persepolis)

Początki danin

Początkowo danina składana była władzom centralnym z podległego terytorium. Nosiła wtedy nazwę trybutu. Gdy zaczęto ściągać daniny z pojedynczych gospodarstw, złożenie trybutu oznaczało uznawanie poddaństwa z zajmowanego terytorium. Taki charakter miały np.:

• trybut składany przez mieszkańców Anglii Normanom duńskim (Danegeld)
• trybut składany przez Słowian Awarom
• trybut składany cesarzowi przez monarchów piastowskich.

Daniny jednostkowe

Podatek żydowski na rzecz cesarza rzymskiego – tzw. grosz czynszowy (mal. George Hayter, 1817)

Wraz ze wzmacnianiem się stosunków społecznych i relacji poddani – monarcha, trybut został zastąpiony przez daninę uiszczaną w naturze lub pieniądzach przez pojedynczych właścicieli gospodarstw (od dymu lub od radła). Daniny były podstawowymi elementami realizowania prawa książęcego.

Daniny składano do grodów, gdzie dobra z tego tytułu uzyskiwane były częściowo kierowane do tezauryzacji, częściowo do konsumpcji przez dwór monarszy, zaś częściowo redystrybuowane (np. żywność i napoje trafiały do karczm, wówczas należących wyłącznie do monarchy).

Rodzaje danin

• Danina opolna – uiszczana w postaci jednej sztuki bydła od opola
• Dań – danina z miodu
• Podworowe, podymne, poradlne – danina uiszczana najczęściej w nierogaciźnie (ew. nazwa dla wyjątku – powołowe)

Schyłek danin

W domenie monarszej daniny przybrały funkcję renty gruntowej, zaś w dobrach kościelnych i świeckich, na przestrzeni wieków od XII do XIV, daniny składane monarsze zostały stopniowo zniesione na mocy immunitetów ekonomicznych lub przekształcone w formy spłacania renty feudalnej.

Zobacz też

• kontrybucja

Bibliografia

• Słownik historii Polski, Wiedza Powszechna, Warszawa 1969
• Juliusz Bardach, Bogusław Leśnodorski, Michał Pietrzak: Historia ustroju i prawa polskiego. Warszawa: LexisNexis, 2009, s. 91 – 92. ISBN 978-83-7620-192-4.
• Praca zbiorowa: Słownik historii Polski i świata. Katowice: Videograf II, 2001.