Theodor Lewald
Theodor Lewald (ur. 18 sierpnia 1860 w Berlinie, zm. 15 kwietnia 1947 tamże) – urzędnik państwowy żydowskiego pochodzenia[1] z czasów II Rzeszy Niemieckiej i dyrektor Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego. Był prezesem komitetu organizacyjnego olimpijskiego letnich igrzysk w Berlinie[2].
 Theodor Lewald (1900) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
15 kwietnia 1947 |
| Zawód, zajęcie |
urzędnik |
Dzieciństwo
edytujLewald urodził się w 1860 w Berlinie. Jego ciotką była żydowska powieściopisarka Fanny Lewald[3][4].
W 1885 został urzędnikiem państwowym w Prusach.
W październiku 1891 został tymczasowo zabrany z Prus i ostatecznie 2 czerwca 1894 r. Pracował w Radzie Rządowej w Urzędzie Spraw Wewnętrznych Rzeszy. Tam powierzono mu wiele różnych zadań administracyjnych. Ze względu na swoje umiejętności językowe (angielski, francuski, włoski) został przydzielony w 1893 roku jako Reichskommissariat na Światowe Targi w Chicago.
Na miejscu nadzorował i rozwiązał niemieckie stoisko. W tym czasie nawiązał ważne kontakty polityczne i biznesowe, które przydały mu się na innych wystawach w Paryżu w 1900 i 1904 r. W St. Louis. 1897 r. Awansował na radcę tajnego i nadzorował radę wykładowców w 1900 r. Przez rok był zastępcą komisarza w niemieckim pawilonie. Od 1903 roku pełnił obowiązki komisarza Rzeszy[5][6]. W tej roli Lewald uczestniczył w wystawie światowej zorganizowanej z okazji przyłączenia Luizjany (zorganizowanym wraz z olimpiadą 1904 roku). Tam po raz pierwszy zetknął się z Igrzyskami Olimpijskimi, które podobnie jak w 1904 r. Były częścią Światowych Targów. Opuścił St. Louis, gdy Reichskommissar, do spraw sportu i kultury, odmówił współfinansowania niemieckiego zespołu olimpijskiego z Rzeszy Niemieckiej. W późniejszym okresie współfinansował i promował technologię, naukę i kulturę. Kupił między innymi pierwszy sterowiec Rzeszy i uratował przez bankructwem Zeppelinwerft. W 1910 został awansowany na stanowisko ministra i jednocześnie pełnomocnika przy Radzie Federalnej. Tam musiał poradzić sobie z codzienną polityką. Był przeciwnikiem parlamentaryzmu i nie mógł identyfikować się z nowym stanowiskiem.
Nie zgadzał się z Wilhelmem II, czy Niemieckim Komitetem Olimpijskim, którego był prezydentem, bowiem uważał, że komitet olimpijski powinien być politycznie niezależny[3][7]. Po tym, jak Berlin wygrał prawo do udziału w Letnich Igrzyskach Olimpijskich w 1916 roku (które następnie nie odbyły się z powodu wybuchu I wojny światowej), Lewald zachęcał Rzeszę Niemiecką do inwestowania w olimpiadę, argumentując, że jest ona porównywalna do wystawy światowej[7][8]. W 1923 roku zrezygnował z pełnionej funkcji podsekretarza stanu[4][7]. W 1935 roku Lewald opowiedział się za przyznaniem Pierre de Coubertinowi Nagrody Nobla[9].
Igrzyska 1936
edytuj
W 1926 r. został członkiem Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego. Był jednocześnie jednym z trzech niemieckich członków MKOL, który głosował za przyznaniem Berlinowi letnich igrzysk w 1936 r. Lewald uprzednio twierdził, że Niemcy mogą brać udział w letnich igrzyskach olimpijskich w 1928 r. Po tym, jak zostały wykluczone z igrzysk w Antwerpii i w igrzysk w Paryżu[7][10][11]. W listopadzie 1932 r. Lewald uzyskał pozwolenie na utworzenie niezależnego Komitetu Organizacyjnego ds. Igrzysk, który został utworzony w styczniu 1933 r. Zaraz po tym, jak Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników (NSDAP) wygrała wybory parlamentarne, rozmawiał z Josephem Goebbelsem o propagandowej wartości wydarzenia[7][11][12]. Lewald został później usunięty ze swojego stanowiska i zastąpiony przez Hansa von Tschammera und Ostena, ponieważ jego babka była Żydówką, chociaż sam Lewald był chrześcijaninem; MKOl zażądał bezskutecznie jego przywrócenia na wcześniejsze stanowisko na spotkaniu w czerwcu 1933 r[8][13][14]. Zamiast tego Lewald otrzymał uroczystą rolę doradczą, a podczas otwarcia letnich igrzysk olimpijskich w 1936 r. Wygłosił formalne wystąpienie, chociaż zaprotestował również przeciwko traktowaniu niemieckich Żydów w trakcie igrzysk[7][11][13][15]. Lewald uprzednio zapewnił MKOl, że niemieccy Żydzi nie zostaną wykluczeni z igrzysk[16]. Na Stadionie Olimpijskim w Berlinie zainstalowano dzwon olimpijski, zgodnie z sugestią Lewalda, który zaproponował także jeden z projektów pochodni olimpijskich, a także pozwolił MKOL zatwierdzić trasę biegu z pochodnią z greckiej Olimpii do Berlina[11][15]. Po igrzyskach Sigfrid Edström wyznaczył Lewalda na wiceprezydenta MKOl, chociaż Lewald wycofał się i zrezygnował z funkcji MKOl w 1938 roku po naciskach ze strony NSDAP[4][5][17].
Przypisy
edytuj- ↑ Guy Walters, Igrzyska w Berlinie : jak Hitler ukradł olimpijski sen, Norbert Radomski (red.), Poznań: Dom Wydawniczy Rebis, 2008, ISBN 978-83-7510-113-3, OCLC 749889152.
- ↑ Guy Walters, A torch the Nazis lit [online], The Guardian, 16 maja 2012 [dostęp 2016-05-06].
- ↑ a b Walter Laqueur: Degenerate Art and the Jewish Grandmother. Mosaic Magazine, 2013-12-04. [dostęp 2016-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-27)].
- ↑ a b c Siegfried Grundmann, The Einstein Dossiers: Science and Politics – Einstein's Berlin Period with an Appendix on Einstein's FBI File, Springer Science+Business Media, luty 2006, s. 48–49, ISBN 978-3-540-31104-1 [dostęp 2016-05-06].
- ↑ a b John Gold, Margaret Gold, Olympic Cities: City Agendas, Planning, and the World’s Games, 1896–2016, Routledge, luty 2011 [dostęp 2018-05-06].
- ↑ Lynne Tatlock, Matt Erlin, German Culture in Nineteenth-century America: Reception, Adaptation, Transformation, Camden House Publishing, 2005, ISBN 978-1-57113-308-3 [dostęp 2016-05-06].
- ↑ a b c d e f Arnd Krüger, The Ministry of Popular Enlightenment and Propaganda and the Nazi Olympics of 1936, University of Göttingen, 1998 [dostęp 2016-05-06].
- ↑ a b John E. Findling, Kimberley D. Pelle, Historical Dictionary of the Modern Olympic Movement, Greenwood Publishing Group, 1996, s. 87–88, ISBN 978-0-313-28477-9 [dostęp 2016-05-06].
- ↑ Anrd Krüger, William Murray, The Nazi Olympics: Sport, Politics, and Appeasement in the 1930s, University of Illinois Press, sierpień 2003, ISBN 978-0-252-09164-3 [dostęp 2016-08-07].
- ↑ Allen Guttmann, The Olympics: A History of the Modern Games, University of Illinois Press, 2002, ISBN 978-0-252-07046-4 [dostęp 2018-05-06].
- ↑ a b c d Anton Rippon, Hitler’s Olympics: The Story of the 1936 Nazi Games, Pen and Sword, sierpień 2006, ISBN 978-1-78337-201-0 [dostęp 2018-05-06].
- ↑ John Nauright, Sports around the World: History, Culture, and Practice: History, Culture, and Practice, t. 1, ABC-CLIO, kwiecień 2012, s. 383, 385, ISBN 978-1-59884-301-9 [dostęp 2018-05-06].
- ↑ a b Richard D. Mandell, The Nazi Olympics, University of Illinois Press, 1971, ISBN 978-0-252-01325-6 [dostęp 2018-05-06].
- ↑ The Berlin Olympics, The History Place [dostęp 2018-05-06].
- ↑ a b George Constable, XI, XII & XIII Olympiad: Berlin 1936, St. Moritz 1948, Warwick Press, listopad 2015, ISBN 978-1-987944-10-5 [dostęp 2018-05-06].
- ↑ Alan Tomlinson, National Identity and Global Sports Events: Culture, Politics, and Spectacle in the Olympics and the Football World Cup, State University of New York Press, luty 2012, ISBN 978-0-7914-8248-3 [dostęp 2018-05-06].
- ↑ Arnd Krüger, Theodor Lewald, Sportführer im Dritten Reich, 1875.