Wikipedia

Teankum (miasto)

nefickie miasto w wierzeniach mormonów

Teankum (deseret 𐐓𐐀𐐈𐐤𐐗𐐊𐐣)[1] – w wierzeniach ruchu świętych w dniach ostatnich (mormonów) jedno z nefickich miast[1]. Informacje na jego temat zawiera Księga Mormona, jedna z części składowych mormońskiej świętej księgi. Leżało nad morzem, w pobliżu miasta Spustoszenie. Znane przede wszystkim ze swojej roli w końcowym okresie wojen neficko-lamanickich. Jest obiektem spekulacji mormońskich teologów, przewija się też w publikacjach krytycznych wobec tej tradycji religijnej.

The Book of Mormon
Księga Mormona, jedno z mormońskich pism świętych i jednocześnie źródło przekazu o mieście Teankum

Wymowa nazwy

edytuj

Wymowa nazwy tego miasta wzbudzała pewne zainteresowanie mormońskich badaczy. Została ona zresztą ujęta w przewodniku po wymowie, dołączanym do każdego egzemplarza anglojęzycznej wersji Księgi Mormona od 1981[2]. Źródła wskazują generalnie niemniej na znaczną różnicę między wymową preferowaną i powszechną współcześnie, a tą z wczesnego okresu kolonizacji terytorium[3], jeżeli chodzi o wiele nazw i imion z Księgi Mormona. Nie ma takiej różnicy wszelako w przypadku Teankum[4]. Pierwotna wymowa, zwłaszcza ta stosowana przez Josepha Smitha, ma pewne znaczenie w badaniach nazw własnych występujących w Księdze Mormona, choć, na gruncie mormońskiej teologii, nie jest w nich czynnikiem decydującym. Do ustalenia wymowy używanej przez Smitha wykorzystuje się między innymi wydanie Księgi Mormona w alfabecie deseret z 1869[5].

Istnieją wszelako relacje ludzi posługujących w procesie nazywanym przez świętych w dniach ostatnich tłumaczeniem Księgi Mormona, które rzucają światło na to, jak Smith pierwotnie radził sobie z nieznanymi słowami. Hugh Nibley, powołując się na relacje skrybów Smitha, stwierdził, że nigdy nie wymawiał on takich słów, zawsze poprzestając na ich przeliterowaniu[6]. Ściśle na gruncie mormońskiej teologii nie próbuje się dociekać pierwotnej, jeredyckiej wymowy tegoż słowa, podobnie jak nie prowadzi się takowych rozważań wobec słów i nazw nefickich[7].

Również na gruncie mormońskiej teologii zauważa się inherentną problematyczność wymowy nazw i imion przynależnych do tej mormońskiej świętej księgi. Ma to wynikać z tego, że żadne z nich nie zostało przekazane Josephowi Smithowi ustnie, z wyjątkiem może imienia Moroniego, który wszak przedstawił się Smithowi w wizji. Z doktrynalnego punktu widzenia sposób w jaki bohaterowie Księgi Mormona wypowiadali te słowa pozostał nieznany pierwszemu mormońskiemu przywódcy[8].

Na kartach Księgi Mormona

edytuj

Na kartach Księgi Mormona pojawia się wyłącznie w czwartym rozdziale Księgi Mormona[9], w kontekście końcowej fazy konfliktu neficko-lamanickiego[10]. Z zawartego w nim zapisu da się wyłuskać pewne informacje na temat jej położenia w ramach wewnętrznej geografii mormońskiej świętej księgi. Miało mianowicie leżeć w pobliżu morza[10][11] oraz w pobliżu miasta Spustoszenie[12][13]. Odegrało istotną rolę w opisywanych w tej części tekstu działaniach wojennych. Stanowiło schronienie dla nefickich uchodźców, który zdołali ujść z życiem po zdobyciu ziemi Spustoszenie przez Lamanitów w 363[10]. W kolejnym roku było obiektem lamanickiego ataku odpartego przez siły nefickie[14]. Padło ostatecznie łupem wojsk lamanickich na przełomie lat 366 i 367[10]. Wielu jego mieszkańców zostało wziętych wówczas do niewoli, następnie zaś złożonych w ofierze czczonym przez Lamanitów bożkom[15]. Komentarze wskazują, iż los ten spotkał głównie nefickie kobiety i dzieci. Nie jest pewne, czy neficcy mężczyźni broniący miasta zostali straceni na miejscu, czy zmuszono ich do oglądania rytualnych egzekucji ich rodzin w akcie psychologicznej tortury[16].

W mormońskiej teologii

edytuj

Istnienie Teankum nie znalazło potwierdzenia w źródłach zewnętrznych[17]. Językoznawcy związani z Kościołem Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich rozważali etymologię nazwy tego miasta. Wywodzili ją częściowo z języka hebrajskiego. W ściśle teologicznym sensie etymologia tego słowa jest niepewna, zdaje się wskazywać na jeredyckie, choć może nie w pełni, pochodzenie[1]. Zainteresowanie Teankum nie ogranicza się wszelako do aspektów językoznawczych. Poszukiwania geograficznego umiejscowienia wydarzeń z Księgi Mormona, jakkolwiek mające tylko bardzo ogólną aprobatę doktrynalną ze strony władz naczelnych Kościoła[18], doprowadziły szereg mormońskich badaczy do przedstawienia własnych propozycji odnośnie do położenia Teankum. John Sorenson postulował, że odpowiada Pilapanowi, położonemu około 20 kilometrów od Minatitlán w meksykańskim stanie Veracruz. Joseph Allen umiejscawiał je w pobliżu dzisiejszego Acayucan, miasta, które uznawał za odpowiednik miasta Spustoszenie. Z kolei z map opracowanych przez Richarda Haucka można wysnuć wniosek, jakoby Teankum miało leżeć na północny zachód od dzisiejszego miasta Arriaga w meksykańskim stanie Chiapas[19].

Odnosząc się do zapisu o złożeniu wielu mieszkańców Teankum w ofierze lamanickim bożkom, John Sorenson zauważył, że można go powiązać z dowodami na ofiary z ludzi odnajdowanymi w Mezoameryce. Przywoływał przy tym jednak znaleziska archeologiczne z okresu późniejszego niż ten sugerowany przez wewnętrzną chronologię Księgi Mormona, z początku VII wieku. Nieco bliższy przyjętej w doktrynie chronologii był Sanders, wskazując na znaleziska archeologiczne z okresu między 450 a 550[19].

W badaniach i krytyce Księgi Mormona

edytuj

Przez badaczy niezwiązanych z mormonizmem Teankum jest uznawane za jeden z punktów wyjścia do wszechstronnej krytyki tej tradycji religijnej. Wysuwa się w tym kontekście przypuszczenie, jakoby Teankum miało wywodzić się w istocie od kanadyjskiego Tecumseh[20], zatem miejscowości w geograficznych ramach, z którymi Joseph Smith, twórca ruchu świętych w dniach ostatnich, musiał być zaznajomiony[21]. Zarzut ten jest jednakże odrzucany przez mormońską apologetykę[22], która powołuje się przy tym na fakt, że wspomniana kanadyjska miejscowość nazwę tę otrzymała na długo po opublikowaniu Księgi Mormona (1830), bo dopiero w 1912[23].

W mormońskiej kulturze

edytuj

Niezależnie od spekulacji etymologicznych i teologicznych znalazło miejsce w mormońskiej kulturze. Pojawia się choćby w publikowanych przez Kościół materiałach o charakterze rozrywkowym i edukacyjnym, między innymi w magazynie Friend z października 1992[24].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Brigham Young University: TEANCUM. [w:] Book of Mormon Onomasticon [on-line]. byu.edu. [dostęp 2021-05-22]. (ang.).
  2. ↑ Woodger 2000 ↓, s. 57.
  3. ↑ Huchel 2000 ↓, s. 59.
  4. ↑ Spendlove 2015 ↓, s. 61.
  5. ↑ Huchel 2000 ↓, s. 58.
  6. ↑ Woodger 2000 ↓, s. 53.
  7. ↑ Woodger 2000 ↓, s. 56.
  8. ↑ Wilcox 2019 ↓, s. 114.
  9. ↑ George Reynolds: A Complete Concordance to the Book of Mormon. Salt Lake City: Deseret Book, 1900, s. 39.
  10. ↑ a b c d George Reynolds: A Dictionary of the Book of Mormon, Comprising Its Biographical, Geographical and Other Proper Names. Salt Lake City: Joseph Hyrum Perry, 1891, s. 345.
  11. ↑ Clark 1989 ↓, s. 58.
  12. ↑ Teancum, city of, [w:] Dennis L. Largey (red.), The Book of Mormon Reference Companion [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2003, lokalizacja 9203, ISBN 978-1-60908-763-0.
  13. ↑ Paul Nolan Hyde: A Comprehensive Commentary of the Book of Mormon. Orem: Parrish Press, 2015, s. 33-34.
  14. ↑ Teancum, city of, [w:] Dennis L. Largey (red.), The Book of Mormon Reference Companion [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2003, lokalizacja 9203-9204, ISBN 978-1-60908-763-0.
  15. ↑ Teancum, city of, [w:] Dennis L. Largey (red.), The Book of Mormon Reference Companion [e-book], Salt Lake City: Deseret Book, 2003, lokalizacja 9204, ISBN 978-1-60908-763-0.
  16. ↑ Paul Nolan Hyde: A Comprehensive Commentary of the Book of Mormon. Orem: Parrish Press, 2015, s. 35.
  17. ↑ Robert Herbert Holden: Mormon Handbook. Caldwell, Idaho: General Management LLC, 2010-2011, s. 62. ISBN 978-1257959044.
  18. ↑ The Church of Jesus Christ of Latter-day Saints: Book of Mormon Geography. [w:] Gospel Topics [on-line]. churchofjesuschrist.org. [dostęp 2021-09-11]. (ang.).
  19. ↑ a b Alan C. Miner: Mormon 4. [w:] Step-by-Step Through the Book of Mormon [on-line]. stepbystep.alancminer.com. [dostęp 2021-09-11]. (ang.).
  20. ↑ Phil Hart: The Book of Imaginary Indians: Ancient Traditions and Modern Caricatures in the White Man's Quest for Meaning. Lincoln: iUniverse, Inc., 2008, s. 9. ISBN 978-0595435036.
  21. ↑ Phil Hart: The Book of Imaginary Indians: Ancient Traditions and Modern Caricatures in the White Man's Quest for Meaning. Lincoln: iUniverse, Inc., 2008, s. 8. ISBN 978-0595435036.
  22. ↑ FAIR: The Book of Mormon and place names from the area around Joseph Smith's home. fairlatterdaysaints.org. [dostęp 2021-05-23]. (ang.).
  23. ↑ Town of Tecumseh: History of Tecumseh. tecumseh.ca. [dostęp 2021-05-23]. (ang.).
  24. ↑ Janet Kruckenberg: Book of Mormon Cities. [w:] Friend [on-line]. churchofjesuschrist.org, October 1992. [dostęp 2021-09-13]. (ang.).

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Teankum_(miasto)&oldid=74501483”