Alfabet deseret

Alfabet deseret
	; Tekst „Wikipedia, the free encyclopedia” w alfabecie deseret
	Charakterystyka
Rodzaj	pismo fonemiczne
Kierunek pisma	od lewej do prawej, od góry do dołu
Języki pisma	język angielski, języki autochtoniczne Ameryk
	Historia
Systemy macierzyste	angielski alfabet fonotypowy
Twórca	rada regentów Uniwersytetu Deseret
	Kodowanie
Unicode	U+10400–U+1044F
ISO 15924	Dsrt, 250
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Alfabet deseret (deseret 𐐔𐐇𐐝𐐀𐐡𐐇𐐓^[1]) – system znaków, stworzony w latach 1847–1854 na potrzeby wyznawców Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich.

Historia

Powstanie alfabetu

Po śmierci Josepha Smitha, Jr., pierwszego przywódcy mormonów, w 1844 r. grupa wyznawców pod przewodnictwem Brighama Younga opuściła dotychczasowe osiedla i udała się na tereny obecnego stanu Utah, by tam budować nowe społeczeństwo. Jednym ze środków dla jego powstania miała być rezygnacja z alfabetu łacińskiego i wykorzystanie nowego, oryginalnego systemu znaków^[2].

W prace nad nowym alfabetem zaangażowała się rada regentów (organ nadzorczy) powstałego w 1850 r. Uniwersytetu Deseret. Celem miało być stworzenie systemu znaków, który byłby lepiej dostosowany do fonetyki języka angielskiego i ułatwił imigrantom do USA naukę tego języka^[3]. Największy wkład w prace nad alfabetem deseret, zakończone w 1854 r., wniósł George Darling Watt (1812–1881), sekretarz Brighama Younga^[3].

Wykorzystywanie przez mormonów (XIX w.)

Okładka Księgi Mormona, wydanej w alfabecie deseret (1869).

Alfabet był używany początkowo przez George’a Darlinga Watta do zapisywania notatek ze spotkań biskupów kościoła^[4]. Później zaczęto go wykorzystywać do nauki w niektórych szkołach Utah (w miejscowościach Provo, Lehi, American Fork i Pleasant Grove)^[3].

Mimo licznych zabiegów i poniesionych kosztów, alfabet deseret nie cieszył się wielką popularnością wśród mormonów, był także krytykowany w publikacjach spoza kręgów Kościoła^[5]. Alfabet deseret wykorzystywano między innymi:

do druku cytatów z Księgi Mormona lub Nowego Testamentu na łamach gazety Deseret News (przez kilkanaście miesięcy w latach 1859 i 1864)^[4],
wydruku co najmniej czterech książek^[4],
sporządzenia słownika z języka angielskiego na język hopi^[6],
jako fragment inskrypcji nagrobka na cmentarzu w Cedar City^[7].

Ralph Vigoda (reporter The Philadelphia Inquirer) i A.J. Simmonds (historyk z Weber State University) uważają, że największym ciosem dla popularności alfabetu była Pierwsza Kolej Transkontynentalna, której budowę ukończono w 1869 r. Miała ona sprawić, że na tereny tradycyjnie zajmowane przez mormonów napłynęła nowa ludność, niezwiązana z kościołem i która miała łatwy dostęp do literatury angielskojęzycznej, zapisywanej alfabetem łacińskim. Okoliczności te miały przyczynić się do zaniku zainteresowania alfabetem deseret^[8]^[9].

Wykorzystywanie w XX w.

Tekst „Information wants to be free” („Informacja chce być wolna”) w pięciu fontach obsługujących alfabet deseret.

Rozwój technik DTP obniżył koszty druku publikacji, co sprawiło, że od lat 90. XX wieku wśród angielskojęzycznych mormonów wzrosło zainteresowanie wykorzystaniem alfabetu. Miało to zarówno miejsce w przypadku publikacji papierowych (dokonano reprintu Księgi Mormona w alfabecie deseret^[10]), jak i elektronicznych (opublikowano PDF zawierający Księgę Mormona, Nauki i Przymierza oraz Perłę Wielkiej Wartości^[11]).

Alfabet deseret jest dostępny dla użytkowników komputerów między innymi:

jako font desalph (zgodny z systemami METAFONT i LATEX)^[4],
jako część fontu Segoe UI Symbol, dostępnego dla użytkowników systemu Windows (od wersji Windows 7)^[12]

Nazwa

Nazwa alfabetu wywodzi się od jeredyckiego słowa mającego oznaczać pszczołę miodną^[13].

Alfabet

Litera	Nazwa angielska	Wymowa (IPA)	Litera	Nazwa angielska	Wymowa (IPA)	Litera	Nazwa angielska	Wymowa (IPA)	Litera	Nazwa angielska	Wymowa (IPA)
𐐀 𐐨	Long I	/iː/	𐐁 𐐩	Long E	/eɪ/	𐐂 𐐪	Long A	/ɑː/	𐐃 𐐫	Long Ah	/ɔː/
𐐄 𐐬	Long O	/oʊ/	𐐅 𐐭	Long Oo	/uː/	𐐆 𐐮	Short I	/ɪ/	𐐇 𐐯	Short E	/ɛ/
𐐈 𐐰	Short A	/æ/	𐐉 𐐱	Short Ah	/ɒ/	𐐊 𐐲	Short O	/ʌ/	𐐋 𐐳	Short Oo	/ʊ/
𐐌 𐐴	Ay	/aɪ/	𐐍 𐐵	Ow	/aʊ/	𐐎 𐐶	Wu	/w/	𐐏 𐐷	Yee	/j/
𐐐 𐐸	H	/h/	𐐑 𐐹	Pee	/p/	𐐒 𐐺	Bee	/b/	𐐓 𐐻	Tee	/t/
𐐔 𐐼	Dee	/d/	𐐕 𐐽	Chee	/tʃ/	𐐖 𐐾	Jee	/dʒ/	𐐗 𐐿	Kay	/k/
𐐘 𐑀	Gay	/ɡ/	𐐙 𐑁	Ef	/f/	𐐚 𐑂	Vee	/v/	𐐛 𐑃	Eth	/θ/
𐐜 𐑄	Thee	/ð/	𐐝 𐑅	Es	/s/	𐐞 𐑆	Zee	/z/	𐐟 𐑇	Esh	/ʃ/
𐐠 𐑈	Zhee	/ʒ/	𐐡 𐑉	Er	/r/	𐐢 𐑊	El	/l/	𐐣 𐑋	Em	/m/
𐐤 𐑌	En	/n/	𐐥 𐑍	Eng	/ŋ/	𐐦 𐑎	Oi*	/ɔɪ/	𐐧 𐑏	Ew*	/juː/
* Ligatury, niebędące częścią pierwotnej wersji alfabetu, wykorzystywane przez niektórych użytkowników^[14].

Przypisy

↑ Deseret Alphabet – Book of Mormon Onomasticon [online], onoma.lib.byu.edu [dostęp 2021-06-23] .
↑ Watt, Ronald G. (2009). The Mormon Passage of George D. Watt: First British Convert, Scribe for Zion. Logan, Utah: Utah State University Press. ISBN 9780874217582.
↑ ^a ^b ^c Moore, Richard G. (2006). The Deseret Alphabet Experiment (PDF). Religious Studies Center. Brigham Young University.
↑ ^a ^b ^c ^d Beesley K.R. (2004) Typesetting the Deseret Alphabet with LaTeX and metafont. W: Syropoulos A., Berry K., Haralambous Y., Hughes B., Peter S., Plaice J. (eds) TeX, XML, and Digital Typography. TUG 2004. Lecture Notes in Computer Science, vol 3130. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-540-27773-6_7.
↑ New York Paper, Mormon Secretiveness, „Lyttelton Times”, IX (545), paperspast.natlib.govt.nz, 23 stycznia 1858, s. 5 [dostęp 2021-06-23] .
↑ Beesley, Kenneth R. and Dirk Elzinga. 2014. An 1860 English-Hopi Vocabulary Written in the Deseret Alphabet. University of Utah Press.
↑ John Thomas Morris (1828-1855) – Find A Grave... [online], www.findagrave.com [dostęp 2021-06-23] (ang.).
↑ Vigoda, Ralph (3 czerwca 1990). A churchman’s failed mission: Language logic. The Philadelphia Inquirer. s. 2C.
↑ Simmonds, A.J. (1968). Utah’s Strange Alphabet (PDF). Sparta, Illinois: Major Magazines, Inc.
↑ Smith, Joseph (31 January 2015). The Book of Mormon (2015 Deseret Alphabet edition): Another Testament of Jesus Christ. ISBN 9781507628232.
↑ „Triple Combination: Book of Mormon, Doctrine and Covenants, and Pearl of Great Price in the Deseret Alphabet” (PDF). Deseret Alphabet Portal. Tłumaczenie: John Jenkins. Cupertino, California. 1997.
↑ What’s New for International Customers in Windows 7 [online], web.archive.org, 31 stycznia 2017 [dostęp 2021-06-23] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-31] .
↑ Deseret [online], www.churchofjesuschrist.org [dostęp 2021-06-23] .
↑ Beesley, Kenneth R. (25 kwietnia 2002). Proposal to Modify the Encoding of Deseret Alphabet in Unicode (PDF). Unicode Consortium. Xerox Research Center Europe.

[1] Deseret Alphabet – Book of Mormon Onomasticon [online], onoma.lib.byu.edu [dostęp 2021-06-23] .

[2] Watt, Ronald G. (2009). The Mormon Passage of George D. Watt: First British Convert, Scribe for Zion. Logan, Utah: Utah State University Press. ISBN 9780874217582.

[:0-3] Moore, Richard G. (2006). The Deseret Alphabet Experiment (PDF). Religious Studies Center. Brigham Young University.

[:1-4] Beesley K.R. (2004) Typesetting the Deseret Alphabet with LaTeX and metafont. W: Syropoulos A., Berry K., Haralambous Y., Hughes B., Peter S., Plaice J. (eds) TeX, XML, and Digital Typography. TUG 2004. Lecture Notes in Computer Science, vol 3130. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-540-27773-6_7.

[5] New York Paper, Mormon Secretiveness, „Lyttelton Times”, IX (545), paperspast.natlib.govt.nz, 23 stycznia 1858, s. 5 [dostęp 2021-06-23] .

[6] Beesley, Kenneth R. and Dirk Elzinga. 2014. An 1860 English-Hopi Vocabulary Written in the Deseret Alphabet. University of Utah Press.

[7] John Thomas Morris (1828-1855) – Find A Grave... [online], www.findagrave.com [dostęp 2021-06-23] (ang.).

[8] Vigoda, Ralph (3 czerwca 1990). A churchman’s failed mission: Language logic. The Philadelphia Inquirer. s. 2C.

[9] Simmonds, A.J. (1968). Utah’s Strange Alphabet (PDF). Sparta, Illinois: Major Magazines, Inc.

[10] Smith, Joseph (31 January 2015). The Book of Mormon (2015 Deseret Alphabet edition): Another Testament of Jesus Christ. ISBN 9781507628232.

[11] „Triple Combination: Book of Mormon, Doctrine and Covenants, and Pearl of Great Price in the Deseret Alphabet” (PDF). Deseret Alphabet Portal. Tłumaczenie: John Jenkins. Cupertino, California. 1997.

[12] What’s New for International Customers in Windows 7 [online], web.archive.org, 31 stycznia 2017 [dostęp 2021-06-23] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-31] .

[13] Deseret [online], www.churchofjesuschrist.org [dostęp 2021-06-23] .

[14] Beesley, Kenneth R. (25 kwietnia 2002). Proposal to Modify the Encoding of Deseret Alphabet in Unicode (PDF). Unicode Consortium. Xerox Research Center Europe.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]