Tamaryna złotoręka
Tamaryna złotoręka[10] (Saguinus midas) – gatunek ssaka naczelnego z rodziny pazurkowcowatych (Callithrichidae).
| Saguinus midas | |||
| (Linnaeus, 1758) | |||
.jpg)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj | |||
| Gatunek |
tamaryna złotoręka | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[9] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Taksonomia
edytujGatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz, nadając mu nazwę Simia midas[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „Ameryka” łac. Habitat in America)[1], ograniczone w 1775 roku przez Johanna Christiana Daniela von Schrebera do Surinamu[11][12][13][14]. Holotyp nie istnieje[15], oryginalny opis oparty głównie na „The little Black Monkey” George’a Edwardsa[16].
S. midas należy do grupy gatunkowej midas[12]. Formy o czerwonych i złotych rękach mogą być odrębnymi taksonami po obu stronach rzeki Jari (formy o złotych rękach występują na wschodzie, formy o czerwonych rękach na zachodzie)[12].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[12].
Etymologia
edytuj- Saguinus: fr. sagouin „pazurczatka”, być może od brazylijskiej, lokalnej nazwy sahui, używanej w okolicach Bahia[17].
- midas: w mitologii greckiej Midas (gr. Μίδας) był władcą Frygii, który został obdarzony mocą dotyku zamieniającego wszystko w złoto. Nazwa ta została po raz pierwszy użyta w teriologii jako epitet gatunkowy tamaryny złotorękiej, najwyraźniej ze względu na żółtozłote lub jasnoczerwonawe ręce i nogi tej małpy[18].
Zasięg występowania
edytujTamaryna złotoręka występuje w północno-wschodniej Amazonii w Brazylii i regionie Gujana, w Gujanie populacja ograniczona do prawego brzegu rzeki Essequibo, a na południe i wschód od rzeki Rupununi, Rio Negro i jej dopływu Rio Branco stanowi zachodnią granicę występowania w Brazylii; nie występuje w Wenezueli[12].
Morfologia
edytujDługość ciała (bez ogona) samic około 25,2 cm, samców około 24,6 cm, długość ogona samic 38,6 cm, samców 38,3 cm; masa ciała 380–500 g[19][20].
Ekologia
edytujMałpy te żyją w grupach składających się z 4 do 15 zwierząt z niewielką konkurencją wewnątrzgrupową nawet pomiędzy dojrzałymi płciowo samcami. Tylko jedna samica w grupie jest zdolna do rozrodu w sezonie rozrodczym, podczas gdy u innych samic występuje zahamowanie instynktu. Ciąża trwa 140–170 dni, a samica rodzi zazwyczaj dwoje młodych.
Młodymi małpami opiekuje się głównie ojciec, a zwracane są matce tylko do karmienia. Także cała grupa uczestniczy w opiece i wychowywaniu młodych.
Obrona jest priorytetem w grupie i gdy jeden osobnik zostanie zaatakowany, reszta pędzi jej na ratunek. Saguinus midas jest gatunkiem terytorialnym i potrafi być agresywna – posiada ostre kły i pazury zamiast paznokci na wszystkich palcach, włączając duży palec u stopy.
Saguinus midas są świetnymi wspinaczami i większość czasu spędzają pośród pnączy i gałęzi drzew. Są szybkimi, zwinnymi i wspaniałymi skoczkami, znanymi z tego, iż potrafią skoczyć z wysokości 18 metrów z drzewa na ziemię i nie odnieść przy tym żadnych obrażeń.
Dieta tego gatunku składa się z owoców, kwiatów, insektów, żab, pająków, jaszczurek i nektaru.
Długość życia wynosi 10 lat na wolności i 16 lat w niewoli.
Zagrożenia
edytujNaturalnymi wrogami tych małp są małe koty, ptaki drapieżne oraz węże. Gatunek ten jest zagrożony ze względu na niszczenie jego siedlisk w środowisku naturalnym.
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 28. (łac.).
- ↑ J.H.F. Link: Beyträge zur Naturgeschichte. Cz. 2. Rostock: K.C. Stiller, 1795, s. 63. (niem.).
- ↑ G. Fischer. Nouvelles espèces d’animaux qui se trouvent au Muséum Impériale d’Histoire Naturelle. „Mémoires de la Société impériale des naturalistes de Moscou”. 1, s. 24, 1806. (fr.).
- ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire. Tableau des Quadrumanes, ou des Animaux composant le premier Ordre de la Classe des Mammifères. „Annales du Muséum d’Histoire Naturelle”. 19, s. 121, 1812. (fr.).
- ↑ J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata: in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Cz. 2. Mosquae: Typis Nicolai S. Vsevolozsk, 1813, s. 548. (łac.).
- ↑ R.-P. Lesson: Species des Mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d’un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 194. (fr.).
- ↑ O. Thomas. Small mammals from South America. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 10, s. 44, 1912. (ang.).
- ↑ P. Hershkovitz. Mammals of northern Colombia. Preliminary report No. 4: Monkeys (Primates), with taxonomic revisions of some forms. „Proceedings of the United States National Museum”. 98 (3232), s. 412, 1949. (ang.).
- ↑ R.A. Mittermeier, B. Urbani, A.B. Rylands & T. Régis, 2021, Saguinus midas, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021, wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-09] (ang.).
- ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 38. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. T. 1: Der Mensch. Der Affe. Der Maki. Die Fledermaus. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1775, s. 132. (niem.).
- ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 182. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Saguinus midas. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-09].
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Saguinus midas (Linnaeus, 1758). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-12]. (ang.).
- ↑ P. Hershkovitz: Living New World Monkeys (Platyrrhini). Cz. 1: With an Introduction to Primates (Platyrrhini: With an Introduction to Primates). Chicago: University of Chicago Press, 1977, s. 713. ISBN 0-226-32788-4. (ang.).
- ↑ G. Edwards: A natural history of birds: most of which have not been figured or described, and the rest, by reason of obscure, or too brief descriptions without figures, or of figures very ill designed, are hitherto but little know. Cz. 4. London: Printed for the author, at the College of Physicians in Warwick-Lane, 1751, s. 196, ryc.. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 616.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 425.
- ↑ A.B. Rylands & R.A. Mittermeier: Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 336. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
- ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 117. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
Bibliografia
edytuj- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- C. Groves (2005). D.E. Wilson & D.M. Reeder, ed. Mammal Species of the World (3rd ed.). Johns Hopkins University Press. pp. 135. ISBN 0-8018-8221-4.
- A.B. Rylands & R.A. Mittermeier (2009). "The Diversity of the New World Primates (Platyrrhini)". in Garber PA, Estrada A, Bicca-Marques JC, Heymann EW, Strier KB. South American Primates: Comparative Perspectives in the Study of Bahavior, Ecology, and Conservation. Springer. pp. 23–54. ISBN 978-0-387-78704-6.