Wikipedia

Tamaryna

rodzaj ssaków

Tamaryna[16] (Saguinus) – rodzaj ssaków naczelnych z rodziny pazurkowcowatych (Callitrichidae).

Tamaryna
Saguinus
Hoffmannsegg, 1807[1]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – tamaryna złotoręka (S. midas)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Infrarząd

małpokształtne

Parvordo

małpy szerokonose

Rodzina

pazurkowcowate

Rodzaj

tamaryna

Typ nomenklatoryczny

Saguinus ursula Hoffmannsegg, 1807

Rodzaje i gatunki

4 podrodzaje i 25 gatunków – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki zamieszkujące lasy tropikalne północnej i zachodnio-środkowej części Ameryki Południowej[17][18][19].

Charakterystyka

edytuj

Długość ciała 18–33 cm, ogona 25–42 cm; masa ciała 293–650 g[18][20]. Żyją w małych grupach, które zwykle składają się z pary rodzicielskiej i 1–3 młodych. Tak jak u marmozet, ojciec młodych tamaryn opiekuje się nimi już od chwili porodu. Kilka gatunków tamaryn jest zagrożonych wyginięciem.

Systematyka

edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1807 roku zoolog i botanik Johann Centurius von Hoffmannsegg w artykule poświęconym opisowi czterech małpopodobnych zwierząt z Brazylii, opublikowanymw czasopiśmie Magazin für die neuesten Entdeckungen in der gesammten Naturkunde[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) S. ursula.

W obrębie pazurkowcowatych łączono rodzaj tamaryna (Saguinus) z marmozetą (Leontopithecus) w jedną grupę, pozostałe zaś w drugą, tak jak poczynił to w 1957 W.C.O. Hill, kierując się uzębieniem (m.in. stosunek wielkości siekaczy do kłów, większy u krótkociosych marmosets niż u długociosych tamarins, a więc tamaryn i marmozet)[21] (nowsze badania genetyczne temu przeczą[22]). Dokładny podział rodziny na rodzaje zmieniał się jednak zależnie od autora[21].

W 2012 ukazała się publikacja Schneider i innych, w której zbadano mtDNA regionu kontrolnego. W efekcie uzyskano następujące drzewo filogenetyczne[23]:



Leontopithecus




Callimico





Cebuella pygmaea





Mico humilis





Mico argentatus




Mico humeralifer, Mico mauesi



Mico saterei








Callithrix aurita




Callithrix kuhlii



Callithrix penicillata



Callithrix geoffroyi




Callithrix penicillata, Callithrix jacchus







Badania genetyczne wskazują bazalną pozycję Saguinus na drzewie rodowym pazurkowcowatych, oddzieliły się między 13 a 15 milionów lat temu. Gatunki z rodzaju tamaryna grupowano w aż 12 rodzajach. Można podzielić je na 6 grup gatunków[22]:

Grupa nigricollis oddzieliła się jako pierwsza około 11-8 milionów lat temu. Następnie, przed 6-7 milionami lat, oddzieliła się grupa mystax. 4-5 milnionów lat temu oddzieliła się grupa oedipus. Jako ostatnie zróżnicowały się dwie pozostałe grupy bicolor i midas. W efekcie Rylands i inni zaproponowali w przypadku grupy nigricollis, starszej od pojawienia się Callithrix, Cebuella czy Mico, powrócenie do rodzaju Leontocebus. Badacze ci zaprezentowali w swej publikacji następujący kladogram[22]:




Leontopithecus




Callimico




Callithrix




Cebuella



Mico








grupa Saguinus nigricollis




grupa Saguinus mystax




grupa Saguinus oedipus




grupa Saguinus bicolor



grupa Saguinus midas






Jeszcze nowsze badania z 2023 wskazują nawet po oddzieleniu Leontocebus obecność 3 głównych kladów, którym Lopes i inni przypisują rangę rodzajów: Oedipomidas, Saguinus i Tamarinus. Prezentują następujący kladogram[24] (uproszczono):




Leontocebus fusicollis




Leontocebus fuscus



Leontocebus nigricollis








Oedipomidas leucopus




Oedipomidas geoffroyi



Oedipomidas oedipus







Sanguinus midas




Sanguinus niger



Sanguinus ursulus






Sanguinus bicolor



Sanguinus martinsi








Tamarinus imperator



Tamarinus subgrisescens







Tamarinus inustus



Tamarinus thomasi




Tamarinus labiatus





Tamarinus kulina



Tamarinus mystax






Etymologia

edytuj
  • Saguinus (Sanguinus, Saquinus): fr. sagouin ‘pazurczatka’, być może od brazylijskiej, lokalnej nazwy sahui, używanej w okolicach Bahia[25].
  • Midas (Middas): w mitologii greckiej Midas (gr. Μίδας) był władcą Frygii, który został obdarzony mocą dotyku zamieniającego wszystko w złoto. Nazwa ta została po raz pierwszy użyta w teriologii jako epitet gatunkowy tamaryny złotorękiej, najwyraźniej ze względu na żółtozłote lub jasnoczerwonawe ręce i nogi tej małpy[26]. Gatunek typowy (absolutna tautonimia): Midas rufimanus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812 (= Simia midas Linnaeus, 1758).
  • Leontocebus (Leontocobus): gr. λεων leō, λεοντος leontos ‘lew’; κηβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’[27]. Gatunek typowy: Wagner wymienił kilka gatunków – Simia aurita É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1811, Simia Rosalia Linnaeus, 1766, Simia leonina Humboldt, 1805 (= Leontopithecus fuscus Lesson, 1840), Midas bicolor Spix, 1823, Simia Oedipus Linnaeus, 1758 i Hapale chrisomelas Wied-Neuwied, 1821 (= Midas chrysomelas Kuhl, 1820) – z których gatunkiem typoweym jest (późniejsze oznaczenie)[28] Simia leonina Humboldt, 1805 (= Leontopithecus fuscus Lesson, 1840).
  • Oedipus: epitet gatunkowy Simia oedipus Linnaeus, 1758; gr. οιδος oidos, οιδεος oideos ‘obrzęk’, od οιδεω oideō ‘puchnąć’; πους pous, ποδος podos ‘stopa’[29]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Oedipus titi Lesson, 1840 (= Simia oedipus Linnaeus, 1758).
  • Marikina: rodzima nazwa używana nad rzeką Marañón lub w górnym biegu rzeki Amazonki zaadaptowana przez de Buffona[30]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Midas bicolor Spix, 1823.
  • Oedipomidas (Oedipomidus): zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Oedipus Lesson, 1840 oraz Midas É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812[29]. Gatunek typowy: Reichenbach wymienił dwa gatunki – Simia Oedipus Linnaeus, 1758 i Hapale Geoffroyi Pucheran, 1845 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)[31] Simia oedipus Linnaeus, 1758.
  • Hapanella: rodzaj Hapale Illiger, 1811 (uistiti); łac. przyrostek zdrabniający -ella[32]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Hapale geoffroyi Pucheran, 1845.
  • Mystax: gr. μυσταξ mustax, μυστακος mustakos ‘wąsy’, od μασταξ mastax, μαστακος mastakos ‘szczęki, usta’, od μασαομαι masaomai ‘żuć’[33]. Gatunek typowy (absolutna tautonimia): Midas mystax Spix, 1823.
  • Seniocebus: łac. senium ‘starzec’, od senex, senis ‘starsza osoba’; rodzaj Cebus Erxleben, 1777 (kapucynka)[34]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Midas bicolor Spix, 1823.
  • Tamarin: lokalna nazwa Tamarina dla tamaryny, używana w Kajennie w Gujanie Francuskiej, zaadaptowana w XVIII wieku przez francuskiego przyrodnika de Buffona[35]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Saguinus Ursula Hoffmannsegg, 1807.
  • Tamarinus: jak Tamarina. Gatunek typowy: Trouessart wymienił kilkanaście gatunków – Jacchus chrysopygus Mikan, 1823, Midas fuscicollis Spix, 1823, Hapale illigeri Pucheran, 1845, Hapale Devilli I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1851, Midas lagonotus Jiménez de la Espada, 1870, Midas nigricollis Spix, 1823, Midas graellsi[h] Jiménez de la Espada, 1870, Hapale nigrifrons I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1851, Midas tripartitus Milne-Edwards, 1878, Midas weddelli Deville, 1849, Midas mystax Spix, 1823, Midas labiatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812 i Midas pileatus I. Geoffroy Saint-Hilaire & Deville, 1848 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie)[36] Midas mystax Spix, 1823.

Podział systematyczny

edytuj

Do rodzaju należą następujące gatunki zgrupowane w czterech podrodzajach[37][17]:

Podrodzaj Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[16] Podgatunki[18][17][20] Rozmieszczenie geograficzne[18][17][20] Podstawowe wymiary[18][20][i] Status
IUCN[38][39][40][41]
Leontocebus
 
 Saguinus fuscus (Lesson, 1840) tamaryna kolumbijska gatunek monotypowy południowo-wschodnia Kolumbia i północno-zachodnia Brazylia (na północ od rzeki Solimões, między rzekami Japurá i Caquetá oraz Iça i Putumayo, na zachód do podnóży Andów) DC: 22–23 cm
DO: około 35 cm
MC: 350–400 g 		 LC 
Leontocebus
 
 Saguinus nigricollis (Spix, 1823) tamaryna czarnopłaszczowa 3 podgatunki południowa Kolumbia (od wschodnich Andów, na południe od rzeki Guayabera), północno-wschodni Ekwador, północne Peru i północno-zachodnia Brazylia (pomiędzy rzekami Putumayo i lçá oraz Napo i Solímões) DC: 21–25 cm
DO: 31–35 cm
MC: 420–500 g 		 LC 
Leontocebus
 
 Saguinus leucogenys (J.E. Gray, 1866) tamaryna andyjska gatunek monotypowy endemit Peru na południe od rzeki Marañón (San Martín) do rzeki Perené (północny Junín), na wschód do zachodniej części rzeki Huallaga i górnej rzeki Ukajali (na południe od rzeki Pisqui); zakres wysokości: do 1000 m n.p.m. DC: 20–23 cm
DO: 30–33 cm
MC: 350–400 g 		 LC 
Leontocebus
 
 Saguinus illigeri (Pucheran, 1845) tamaryna inkaska gatunek monotypowy endemit Peru (na południe od rzeki Marañón, pomiędzy rzeką Huallaga i rzeką Ucayali, a także na wschód od rzeki Ucayali wzdłuż lewego brzegu dolnego biegu rzeki Tapiche) DC: około 20 cm
DO: około 31 cm
MC: około 293 g 		 NT 
Leontocebus
 
 Saguinus lagonotus (Jiménez de la Espada, 1870) tamaryna rdzawa gatunek monotypowy wschodni Ekwador i północno-wschodnie Peru (na południe od rzeki Napo i rzeki Curaray, na północ od rzeki Marañón, na wschód do rzeki Amazonka); południowo-zachodnia granica zasięgu niepewna DC: 22–24 cm
DO: 30–32 cm
MC: 350–400 g 		 LC 
Leontocebus
 
 Saguinus tripartitus (Milne-Edwards, 1878) tamaryna złotogrzbieta gatunek monotypowy północno-wschodni Ekwador i północne Peru (między rzeką Napo a rzeką Curaray) DC: 22–26 cm
DO: 32–34 cm
MC: około 400 g 		 NT 
Leontocebus
 
 Saguinus fuscicollis (Spix, 1823) tamaryna siodłata 4 podgatunki zachodnia Brazylia i Peru (na południe od rzeki Javari i rzeki Solimões, na wschód od rzeki Tapiche, na zachód od rzeki Madeira) DC: około 21 cm
DO: około 32 cm
MC: około 333 g 		 LC 
Leontocebus Saguinus nigrifrons (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1850) tamaryna czarnoczelna gatunek monotypowy endemit Peru (między rzeką Solimões a rzeką Javari, na południe do wschodniego brzegu rzeki Ukajali i rzeki Tapiche aż do rzeki Blanco) DC: około 21 cm
DO: około 32 cm
MC: około 366 g 		 LC 
Leontocebus
 
 Saguinus cruzlimai Hershkovitz, 1966 tamaryna dżunglowa gatunek monotypowy endemit Brazylii (międzyrzecze rzek Purús i Juruá, zachodni brzeg środkowego biegu rzeki Purús (Pauini i Boca do Acre, południowe Amazonas) DC: około 25 cm
DO: około 30 cm
MC: około 390 g 		 LC 
Leontocebus
 
 Saguinus weddeli (Deville, 1849) tamaryna boliwijska 3 podgatunki południowo-wschodnie Peru, północna Boliwia i zachodnia Brazylia (rzeka Ukajali na wschód do górnego biegu rzeki Purús, rzeka Jamarí i Beni) DC: 18–27 cm
DO: 25–38 cm
MC: 340–440 g 		 LC 
Tamarinus
 
 Saguinus mystax (Spix, 1823) tamaryna białowąsa gatunek monotypowy zachodnia Brazylia na południe od rzeki Amazonka (na zachód od rzeki Juruá) i północno-wschodne Peru, aż na zachód aż do brzegów środkowego i dolnego biegu rzeki Tapiche oraz dolnego biegu rzeki Ukajali, dalej na południe rozciąga się na zachód aż do rzeki Ukajali, przecinając rzekę Tapiche w punkcie około 6°40′ szerokości geograficznej południowej, a południową granicę wyznaczają rzeki Urubamba i Inuya DC: 24–25 cm
DO: 38–39 cm
MC: 360–650 g 		 LC 
Tamarinus
 
 Saguinus pileatus (I. Geoffroy Saint-Hilaire & Deville, 1848) tamaryna czerwonogłowa 2 podgatunki endemit Brazylii (Amazonia na zachód od rzeki Purús i aż do rzeki Coari, na południe aż do rzek Paumi lub Mamoria, na północ do rzeki Tapauá brak danych  NE 
Tamarinus
 
 Saguinus labiatus (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812) tamaryna czerwonobrzucha 3 podgatunki zachodnia Brazylia, południowo-wschodnie Peru i północna Boliwia (rzeka Tocantins do kanału Auatí-Paraná; między rzeką Purús i rzeką Madeira, na południe do rzeki Tahuamanú) DC: 21–28 cm
DO: 30–38 cm
MC: 400–510 g 		 LC 
Tamarinus
 
 Saguinus subgrisescens (Lönnberg, 1940) tamaryna brodata gatunek monotypowy Amazonia w zachodniej Brazylii (na wschód od górnego biegu rzeki Juruá do rzek Tarauacá i Jurupari), południowo-wschodnim Peru (na zachód do rzek Urubamba i Inuya oraz na południe od rzeki Tahuamanú do kotliny Muyumanu) i północno-zachodniej Boliwii DC: 23–26 cm
DO: 35–42 cm
MC: 400–550 g 		 NE 
Tamarinus
 
 Saguinus imperator (Goeldi, 1907) tamaryna cesarska gatunek monotypowy Amazonia w Brazylii i Peru, na wschód od górnego biegu rzeki Purus, między rzekami Purús i Acre; zasięg prawdopodobnie bardziej złożony, niż się obecnie uważa DC: 23–26 cm
DO: 35–42 cm
MC: 400–550 g 		 LC 
Tamarinus
 
 Saguinus inustus (Schwartz, 1951) tamaryna plamkolica gatunek monotypowy wschodnia Kolumbia (górny bieg rzeki Guaviare na południe do rzeki Caquetá) i zachodnia Brazylia (pomiędzy górną częścią rzeki Negro a rzeką Japurá); północna i zachodnia granica zasięgu nieznana DC: 21–26 cm
DO: 33–41 cm
MC: około 430 g 		 LC 
Tamarinus
 
 Saguinus kulina Lopes, Rohe, Bertuol, Polo, I.J. Lima, Valsecchi, Santos, Nash, M.N.F. Silva, Boubli, Farias & Hrbek, 2023 gatunek monotypowy endemit Brazylii (prawy brzeg rzeki Andirá, Amazonas) brak danych  NE 
Saguinus
 
 Saguinus midas (Linnaeus, 1758) tamaryna złotoręka gatunek monotypowy północno-wschodnia Brazylia (na wschód od rzeki Branco i rzeki Negro) i region Gujana (w Gujanie na wschodnim brzegu rzeki Essequibo i na południe oraz wschód od rzeki Rupununi) DC: 24–25 cm
DO: 38–39 cm
MC: 380–500 g 		 LC 
Saguinus
 
 Saguinus niger (É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803) tamaryna czarna gatunek monotypowy endemit Brazylii (na południe od rzeki Amazonka, od wschodniego brzegu rzeki Xingu do zachodniego brzegu rzeki Tocantins, południowo-zachodnia wyspa Marajó (Pará)) DC: 21–26 cm
DO: 32–40 cm
MC: do 431 g 		 VU 
Saguinus
 
 Saguinus ursula Hoffmannsegg, 1807 gatunek monotypowy endemit Brazylii (na południe od rzeki Amazonka, od rzeki Tocantins do granic lasu amazońskiego z cerrado i caatinga (wschodnie Maranhão)) DC: 21–26 cm
DO: 32–40 cm
MC: do 431 g 		 VU 
Saguinus
 
 Saguinus bicolor (Spix, 1823) tamaryna srokata gatunek monotypowy endemit Brazylii (mały obszar na północ od rzeki Amazonka (od rzeki Nigor na wschód do rzeki Urubu, na północn do rzeki Cuieiras)) DC: 23–33 cm
DO: 34–42 cm
MC: 480–600 g 		 CR 
Saguinus Saguinus martinsi (O. Thomas, 1912) tamaryna ciemnolica 2 podgatunki endemit Brazylii (na północ od rzeki Amazonka, pomiędzy rzekami Uatumã i Trombetas) DC: 21–28 cm
DO: 34–42 cm
MC: 400–600 g 		 NT 
Oedipomidas
 
 Saguinus oedipus (Linnaeus, 1758) tamaryna białoczuba gatunek monotypowy endemit Kolumbii (pomiędzy rzeką Atrato a rzekami Cauca i Magdalena; introdukowany do Parku Narodowego Tayrona i na wyspy u wybrzeży Cartageny) DC: 21–26 cm
DO: 33–40 cm
MC: 404–418 g 		 CR 
Oedipomidas
 
 Saguinus geoffroyi (Pucheran, 1845) tamaryna czarnolica gatunek monotypowy środkowa i wschodnia Panama (na wschód od półwyspu Azuero, tuż na zachód od Strefy Kanału Panamskiego) i północno-zachodnia Kolumbia (wzdłuż wybrzeża Oceanu Spokojnego, na południe do rzeki San Juan); zakres wysokości: 0–350 m n.p.m. DC: 20–29 cm
DO: 32–42 cm
MC: 486–507 g 		 NT 
Oedipomidas
 
 Saguinus leucopus (Günther, 1877) tamaryna białonoga gatunek monotypowy endemit Kolumbii (między dolnym biegiem rzeki Cauca a środkowym biegiem rzeki Magdalena, na południe wzdłuż zachodniej Magdaleny co najmniej do Mariquity, a także na wyspie Mompós); zakres wysokości: do 1500 m n.p.m. DC: 22–29 cm
DO: 35–42 cm
MC: około 462 g 		 VU 

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  NT  – gatunek bliski zagrożenia,  VU  – gatunek narażony,  CR  – gatunek krytycznie zagrożony,  NE  – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Młodszy homonim Midas Latreille, 1796 (Diptera).
  2. ↑ Młodszy homonim Oedipus Berthold, 1827 (Orthoptera).
  3. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia Leontocebus J.A. Wagner, 1839.
  4. ↑ Młodszy homonim Mystax Stephens, 1829 (Trichoptera).
  5. ↑ a b Niepoprawna późniejsza pisownia Saguinus Hoffmannsegg, 1807.
  6. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia: Midas É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812.
  7. ↑ Niepoprawna późniejsza pisownia: Oedipomidas Reichenbach, 1862.
  8. ↑ Podgatunek S. nigricollis
  9. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b J.C. Hoffmannsegg. Beschreibung vier affenartiger Thiere aus Brasilien. „Magazin für die neuesten Entdeckungen in der gesammten Naturkunde”. 1, s. 101, 1807. (niem.). 
  2. ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire. Tableau des Quadrumanes, Ou des Animaux composant le premier Ordre de la Classe des Mammifères. „Annales du Muséum national d’histoire naturelle”. 19, s. 120, 1812. Paris. (fr.). 
  3. ↑ J.A. Wagner: Supplementband. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Cz. 1: die Affen und Fleberthiere. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1840, s. v. (niem.).
  4. ↑ Lesson 1840 ↓, s. 187.
  5. ↑ Lesson 1840 ↓, s. 199.
  6. ↑ L.J.F.J. Fitzinger. Die Ausbeute österreichischer Naturforscher an Säugethieren und Reptilien während der Weltumsegelung Sr. Majestät Fregatte Novara. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 42, s. 389, 1861. (niem.). 
  7. ↑ H.G.L. Reichenbach: Die vollsteändigste Naturgeschichte der Affen. Dresden und Leipzig: Expedition der vollstèandigsten Naturgeschichte, 1862, s. 5. (niem.).
  8. ↑ Gray 1870 ↓, s. 65.
  9. ↑ Gray 1870 ↓, s. 66.
  10. ↑ a b Gray 1870 ↓, s. 68.
  11. ↑ E.L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Berolini: R. Friedländer & Sohn, 1904, s. 29. (fr. • łac.).
  12. ↑ W.Ch. Osman Hill: Primates Comparative Anatomy and Taxonomy. Cz. 3: Pithecoidea. Platyrrhini (Families Hapalidae and Callimiconidae). Edinburgh: Edinburgh University Press, 1957, s. 204. (ang.).
  13. ↑ Á. Cabrera. Catalogo del los mamiferos de America del Sur. I (Metatheria – Unguiculata – Carnivora). „Revista del Museo Argentino de Ciencias Naturales "Bernardino Rivadavia" e Institutio Nacional de Investigación de las Ciencias Naturales”. 4 (1), s. 185, 1958. (hiszp.). 
  14. ↑ A.W. Holmes & R.B. Capps. Abstracts from meetings. „Gastroenterology”. 50 (3), s. 398, 1966. (ang.). 
  15. ↑ M.A. Lawrence. Catalog of Recent mammal types in the American Museum of Natural History. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 217, s. 55, 1993. (ang.). 
  16. ↑ a b W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński, W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 37–38. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  17. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 180–182. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  18. ↑ a b c d e A.B. Rylands & R.A. Mittermeier: Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 323–330, 333–341. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  19. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Saguinus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-05].
  20. ↑ a b c d Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 115–118. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  21. ↑ a b A.B. Rylands & R.A. Mittermeier, Family Callitrichidae (Marmosets and Tamarins), [w:] R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson, Handbook of the Mammals of the World, t. 3. Primates, Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 262-, ISBN 978-84-96553-89-7 (ang.).
  22. ↑ a b c d Rylands i inni, Taxonomic review of the new world tamarins (primates: Callitrichidae), „Zoological Journal of the Linnean Society”, 177 (4), 2016, s. 1003-1028 [dostęp 2023-11-07] (ang.).
  23. ↑ Schneider i inni, A molecular analysis of the evolutionary relationships in the Callitrichinae, with emphasis on the position of the dwarf marmoset, „Zoologica Scripta”, 41 (1), 2012, s. 1-10 (ang.).
  24. ↑ Gerson Paulino Lopes i inni, Molecular systematics of tamarins with emphasis on genus Tamarinus (Primates, Callitrichidae)., „Zoologica Scripta”, 52 (6), 2023, s. 556-570 [dostęp 2023-11-07] (ang.).
  25. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 616.
  26. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 425.
  27. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 369.
  28. ↑ G.S. Miller. List of North American land mammals in the United States National Museum, 1911. „Bulletin - United States National Museum”. 79, s. 380, 1912. (ang.). 
  29. ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 471.
  30. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 400.
  31. ↑ D.G. Elliot: A review of the primates. Cz. 1: Lemuroidea: Daubentonia to Indris. Anthropoidea: Seniocebus to Saimiri. New York: American Museum of Natural History, 1913, s. 213, seria: Monograph series (American Museum of Natural History), cz. 1. (ang.).
  32. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 309.
  33. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 444.
  34. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 628.
  35. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 660.
  36. ↑ R.I. Pocock. The genera of Hapalidæ (marmozets). „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 20 (117), s. 256, 1917. (ang.). 
  37. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-25]. (ang.).
  38. ↑ Taxonomy: Saguinus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-24]. (ang.).
  39. ↑ Taxonomy: Leontocebus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-24]. (ang.).
  40. ↑ Taxonomy: Tamarinus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-24]. (ang.).
  41. ↑ Taxonomy: Oedipomidas – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-24]. (ang.).

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Tamaryna&oldid=75034728”