Wikipedia

Kapucynka (rodzaj)

rodzaj ssaków naczelnych

Kapucynka[5] (Cebus) – rodzaj ssaków naczelnych z podrodziny kapucynek (Cebinae) w obrębie rodziny płaksowatych (Cebidae).

Kapucynka
Cebus
Erxleben, 1777[1]
Ilustracja
Młody samiec kapucynki białoczelnej (C. albifrons)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Infrarząd

małpokształtne

Parvordo

małpy szerokonose

Rodzina

płaksowate

Podrodzina

kapucynki

Rodzaj

kapucynka

Typ nomenklatoryczny

Simia capucina Linnaeus, 1758

Synonimy
Gatunki

4 gatunki – zobacz opis w tekście

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Rozmieszczenie geograficzne

edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce Południowej[6][7][8].

Morfologia

edytuj

Długość ciała 33–51 cm, ogona 35–55 cm; masa ciała 1,7–4,7 kg[8][9].

Systematyka

edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1777 roku niemiecki przyrodnik i weterynarz Johann Christian Polycarp Erxleben w książce własnego autorstwa poświęconej systematyce zwierząt[1]. Erxleben wymienił kilka gatunków – Cebus lugubris Erxleben, 1777 (nomen dubium), Simia Capucina Linnaeus, 1758, Simia Apella Linnaeus, 1758, Simia Fatuellus[b] Linnaeus, 1766, Simia Belzebul Linnaeus, 1766, Simia Seniculus Linnaeus, 1766, Simia Paniscus Linnaeus, 1758, Simia Trepida Linnaeus, 1766 (= Simia Apella Linnaeus, 1758) i Simia Sciurea Linnaeus, 1758 – z których gatunkiem typowym jest Simia Capucina Linnaeus, 1758 (kapucynka czarno-biała).

Etymologia

edytuj
  • Cebus: gr. κηβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’[10].
  • Aegipan: w mitologii greckiej Aegipan (gr. Αιγιπαν Aigipan; αιξ aix, αιγος aigos ‘koza’; Παν Pan ‘Pan’) było inną nazwą Pana nadaną mu z powodu jego kozich kończyn, rogów i uszu[11].
  • Calyptrocebus: gr. καλυπτρα kaluptra ‘welon’; κηβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’[12]. Gatunek typowy: Reichenbach wymienił 14 gatunków – Cebus albus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812 (nomen dubium), Cebus barbatus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812 (nomen dubium), Simia trepida Linnaeus, 1766 (= Simia Apella Linnaeus, 1758), Simia albifrons von Humboldt, 1811, Cebus chrysopus Lesson, 1827 (= Simia albifrons von Humboldt, 1811), Cebus gracilis Spix, 1823 (= Simia albifrons von Humboldt, 1811), Cebus versicolor[c] Pucheran, 1845, Simia Capucina Linnaeus, 1758, Simia hypoleuca von Humboldt, 1811 (= Simia Capucina Linnaeus, 1758), Cebus olivaceus Schomburgk, 1848, Cebus nigrivittatus J.A. Wagner, 1848 (= Cebus olivaceus Schomburgk, 1848), Cebus paraguayanus Reichenbach, 1862 (= Cebus olivaceus Schomburgk, 1848), Simia Apella Linnaeus, 1758 i Cebus libidinosus Spix, 1823 – nie określając gatunku typowego.
  • Eucebus: gr. ευ eu ‘dobry, typowy’; κηβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’[13]. Gatunek typowy: Reichenbach wymienił 8 gatunków – Cebus (Eucebus) fistulator Reichenbach, 1862 (= Simia Apella Linnaeus, 1758), Cebus griseus Desmarest, 1821 (= Simia Apella Linnaeus, 1758), Monachus F. Cuvier, 1820, Cebus macrocephalus[d] Spix, 1823, Cebus cucullatus Spix, 1823, Cebus robustus Kuhl, 1820, Simia variegata É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1811 (nomen dubium) i Cebus crassiceps Pucheran, 1857 (nomen dubium) – nie określając gatunku typowego.
  • Otocebus: gr. ους ous, ωτος ōtos ‘ucho’; κηβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’[14]. Gatunek typowy: Reichenbach wymienił 10 gatunków – Simia cirrifera É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812 (nomen dubium), Cebus cristatus F. Cuvier, 1829 (nomen dubium), Cebus frontatus Kuhl, 1820 (nomen dubium), Cebus hypomelas Pucheran, 1857 (nomen dubium), Cebus lunatus Kuhl, 1820 (nomen dubium), Cebus niger É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1812 (nomen dubium), Simia Fatuellus[d] Linnaeus, 1766, Cebus elegans I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1851 (= Cebus libidinosus Spix, 1823), Cebus azarae Rengger, 1830 (= Callithrix Cay Illiger, 1815) i Cebus vellerosus[e] I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1851 – nie określając gatunku typowego.
  • Pseudocebus: gr. ψευδος pseudos ‘fałszywy’; κηβος kēbos ‘długoogoniasta małpa’[15]. Gatunek typowy: Reichenbach wymienił 3 gatunki – Cebus unicolor Spix, 1823[c], Simia flavia von Schreber, 1799 i Saïmiris ochroleucus Reichenbach, 1862 (species inquirenda) – nie określając gatunku typowego.

Podział systematyczny

edytuj

W obrębie rodzaju wyróżnia się od czterech[16] do piętnastu gatunków[9][6][5], zachodzi potrzeba gruntownej rewizji taksonomicznej rodzaju[16]; tutaj klasyfikacja za Mammal Diversity Database[16]:

Grafika Gatunek Autor i rok opisu Nazwa zwyczajowa[5] Podgatunki[8][6][9] Rozmieszczenie geograficzne[8][6][9] Podstawowe wymiary[8][9][f] Status
IUCN[17]
 
 Cebus albifrons (Humboldt, 1812) kapucynka białoczelna gatunek monotypowy Wenezuela, Kolumbia, Brazylia, Ekwador, Peru i Boliwia; zakres wysokości: 0–2000 m n.p.m. DC: 35–51 cm
DO: 39–50 cm cm
MC: 1,2–4,7 kg 		 LC 
 
 Cebus olivaceus Schomburgk, 1848 kapucynka oliwkowa gatunek monotypowy Wenezuela, Trynidad i Tobago, region Gujana i Brazylia; zakres wysokości: 0–2000 m n.p.m. DC: 37–46 cm
DO: 45–55 cm
MC: 2,3–4,2 g 		 LC 
 
 Cebus kaapori Queiroz, 1992 kapucynka reliktowa gatunek monotypowy endemit Brazylii; zakres wysokości: poniżej 200 m n.p.m. DC: 37–46 cm
DO: 40–55 cm
MC: 2,4–3 g 		 CR 
 
 Cebus capucinus (Linnaeus, 1758) kapucynka czarno-biała gatunek monotypowy Honduras, Nikaragua, Kostaryka, Panama, Kolumbia i Ekwador; zakres wysokości: 0–2100 m n.p.m. DC: 33–45 cm
DO: 35–55 cm
MC:1,5–4 g 		 VU 

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski,  VU  – gatunek narażony,  CR  – gatunek krytycznie zagrożony,

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Nomen nudum.
  2. ↑ Podgatunek S. apella.
  3. ↑ a b Podgatunek C. albifrons.
  4. ↑ a b Podgatunek Sapajus apella.
  5. ↑ Podgatunek Sapajus nigritus.
  6. ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b J.Ch.P. Erxleben: Systema regni animalis per classes, ordines, genera, species, varietates: cum synonymia et historia animalium: Classis I. Mammalia. Lipsiae: Impensis Weygandianis, 1777, s. 44. (łac.).
  2. ↑ C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 53. (fr.).
  3. ↑ a b c Reichenbach 1862 ↓, s. 55.
  4. ↑ Reichenbach 1862 ↓, s. 56.
  5. ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 38–39. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  6. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 190–192. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  7. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Genus Cebus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-05].
  8. ↑ a b c d e A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, B.M. Bezerra, F.P. Paim & H.L. Queiroz: Family Cebidae (Squirrel Monkeys and Capuchins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 407–414. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  9. ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 123–124. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  10. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 166.
  11. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 81.
  12. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 155.
  13. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 272.
  14. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 487.
  15. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 590.
  16. ↑ a b c N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-09-28]. (ang.).
  17. ↑ Taxonomy: Cebus – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-09-28]. (ang.).

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Kapucynka_(rodzaj)&oldid=74853556”