Szczyt NATO w Rzymie 1991
spotkanie przywódców państw NATO
Szczyt NATO w Rzymie – 12. szczyt NATO zorganizowany w Rzymie w dniach 7–8 listopada 1991.
| |||
| Organizacja | |||
|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||
| Data |
7–8 listopada 1991 | ||
| Uczestnicy | |||
| |||
W czasie 12 szczytu NATO rozmawiano o propozycjach dotyczących rozwoju współpracy politycznej i wojskowej z krajami Europy Środkowej i Wschodniej. Na szczycie opublikowano nową koncepcję strategiczną Sojuszu Północnoatlantyckiego. Zaproponowano również powołanie Północnoatlantyckiej Rady Współpracy NACC (North Atlantic Cooperation Council[1].
Postanowienia szczytu
edytujPo zakończeniu obrad szczytu opublikowano pierwszą w historii jawną koncepcję strategiczną NATO[a]. Ponadto ogłoszono Deklarację rzymską o pokoju i współpracy[b] i oświadczenia dotyczące: kierunków rozwoju w Związku Radzieckim[c] oraz sytuacji w Jugosławii[d][2].
Nowa koncepcja strategiczna składała się z czterech części[1]:
- Kontekst strategiczny
- w pierwszej części scharakteryzowano środowisko strategiczne oraz wyzwania i zagrożenia dla bezpieczeństwa; przypomniano, że trzy republiki bałtyckie odzyskały niepodległość, pozostałe republiki przechodzą radykalne zmiany, a Związek Radziecki zapowiedział wycofanie swoich wojsk z terytorium Węgier, Czechosłowacji, Polski i Niemiec. Realizacja zapisów Traktatu o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie CFE miała wpłynąć na usunięcie liczebnych nierówności w konwencjonalnych systemach uzbrojenia. Uznano, że zniknęło zagrożenie pełnoskalowego ataku na państwa NATO, a nowe zagrożenia miały wynikać z trudności ekonomicznych, społecznych i politycznych, rywalizacji etnicznych i sporów terytorialnych między wieloma krajami Europy Środkowej i Wschodniej[3][4].
- Cele Sojuszu i funkcje bezpieczeństwa
- w części drugiej określono, że zasadniczym celem sojuszu pozostała ochrona wolności i bezpieczeństwa wszystkich członków, a podstawową zasadą działania Sojuszu miało być wspólne zaangażowanie, solidarność i wzajemna współpraca suwerennych państw[5]. Do podstawowych zadań zaliczono: zapewnienie stabilnego środowiska bezpieczeństwa w Europie, transatlantyckie forum sojuszniczych konsultacji, zachowanie równowagi strategicznej, utrzymanie zdolności struktur wojskowych do obrony, prowadzenie politycznych działań ukierunkowanych na dialog[3][6].
- Szerokie podejście do bezpieczeństwa
- w części trzeciej opisano zagadnienia dotyczące ochrony pokoju w Europie, dialogu i współpracy, wspólnej obrony, a także kryzysów i zapobiegania Konfliktom. Sojusz Północnoatlantycki miał budować wzajemne zrozumienie i zaufanie oraz szukać sposobów zmniejszenia ryzyka konfliktu; miał dążyć do osiągnięcia harmonii między obroną, kontrolą zbrojeń a rozbrojeniem[3][7].
- Wytyczne obrony
- w części czwartej zawarto zasady strategii NATO, nowe założenia i wytyczne funkcjonowania sił zbrojnych oraz charakterystykę sił konwencjonalnych i nuklearnych. Wobec zmiennych zagrożeń sojusznicy widzieli potrzebę wprowadzenia zmian w strategii oraz strukturze dowodzenia sił NATO. Przypomniano, że atak na jednego jest atakiem na wszystkich. Struktury wojskowe miały być tak skonstruowane, aby w razie potrzeby można było rozbudować ich zdolności wojskowe. Planowano, że sojusznicze siły konwencjonalne, oprócz sił natychmiastowego i szybkiego reagowania, będą posiadały również główne siły obronne. Za najwyższą gwarancję bezpieczeństwa sojuszników uznano strategiczne siły nuklearne. Zapowiedziano, że Sojusz nadal będzie utrzymywał w Europie siły jądrowe, aby były postrzegane jako wiarygodny i skuteczny element strategii odstraszania[3][8]
- Wnioski
- w części końcowej, sojusznicy potwierdzili defensywny charakter nowej koncepcji strategicznej i determinację do ochrony integralności, bezpieczeństwa i suwerenności terytorialnej NATO; zapowiedziano kontynuację w zakresie kontroli zbrojeń oraz budowy środków zaufania. Koncepcja strategiczna miała stanowić podstawę dalszego rozwoju polityki obronnej[3][9].
Deklaracja rzymska o pokoju i współpracy składała się z 6 rozdziałów[10]:
- Nowa architektura bezpieczeństwa;
- w rozdziale podkreślono, że nowe wyzwania muszą być rozwiązywane w ramach powiązanych ze sobą instytucji łączących kraje Europy i Ameryki Północnej. Należało rozwijać wzajemną współpracę NATO, KBWE, Wspólnoty Europejskiej, Unii Zachodnioeuropejskiej i Rady Europy.
- Przyszła rola Sojuszu: nasza nowa koncepcja strategiczna;
- w rozdziale zadeklarowano, że NATO będzie utrzymywać swój obronny charakter, a jego polityka bezpieczeństwa będzie opierać się na dialogu, współpracy i wspólnej obronie. Zapowiadano, że siły konwencjonalne zostaną w znacznym stopniu ograniczone, ale staną się bardziej mobilne i coraz większą rolę będą odgrywały oddziały wielonarodowe; siły jądrowe zaś zostaną zmniejszone o około 80%[11][12].
- Europejska rola tożsamości i obrony w zakresie bezpieczeństwa;
- w rozdziale zapowiedziano wzmacniania integralności i skuteczności Sojuszu jako podstawę jego transformacji. Powtórzono, że Sojusz stanowi najważniejsze forum konsultacji między jego członkami i miejsce porozumienia w sprawie bezpieczeństwa i obrony wynikające z traktatu waszyngtońskiego[11][13].
- Relacje ze Związkiem Radzieckim oraz innymi krajami Europy Środkowo-Wschodniej: jakościowy krok naprzód;
- w rozdziale Sojusz zapowiadał wsparcie reform podejmowanych w państwach Europy Wschodniej. Zaproponowano organizację corocznych spotkań z Radą Północnoatlantycką na szczeblu ministerialnym i na poziomie ambasadorów, regularnych spotkań z podległymi komitetami i organami wojskowymi NATO. Sojusz miał również wspierać rozwój KBWE[11][13].
- Kontrola zbrojeń;
- w rozdziale Sojusz poparł wszelkie działania związane z kontrolą zbrojeń i procesem rozbrojenia. Zadeklarowano prace na rzecz bezpieczeństwa przy minimalnych poziomach broni jądrowej, wystarczających do zachowania pokoju i stabilności. Wezwano wszystkich sygnatariuszy CFE do ratyfikacji umowy START i jej wdrożenia[11][14].
- Szersze wyzwania
- w rozdziale przypomniano, że Sojusz Północnoatlantycki został utworzony w celu obrony terytorium swoich członków oraz ochrony i promowania wartości, które podzielają[11][15].
W oświadczeniu Rozwój sytuacji w Związku Radzieckim:
- z zadowoleniem przyjęto decyzje, które skutkowały fundamentalnymi przemianami w Związku Radzieckim i w stosunkach między republikami. Podkreślono, że władze powinny przestrzegać międzynarodowych norm i zobowiązań, zwłaszcza zawartych w akcie końcowym Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, Paryskiej Karcie Nowej Europy oraz innych dokumentach KBWE. Zagwarantowane miały zostać niezbywalne prawa każdego człowieka. Zwrócono też uwagę na poszanowanie międzynarodowych traktatów: START, CFE oraz umów o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej i biologicznej. Nadmieniono, że zmianom politycznym powinna towarzyszyć swoboda gospodarcza i budowa gospodarki rynkowej[16][17].
W oświadczeniu Sytuacja w Jugosławii:
- wyrażono zaniepokojenie kryzysem w Jugosławii i poważnym niebezpieczeństwem, jakie stanowi on dla stabilności w regionie. Potępiono wszystkich, którzy zastraszali i zabijali ludność cywilną oraz niszczyli mienie. Wezwano do respektowania porozumień o zawieszeniu broni i przestrzegania zasad KBWE. Uznano, że użycie siły do osiągnięcia celów politycznych jest niedopuszczalne. Podkreślono, że prawo do samostanowienia wszystkich narodów w Jugosławii nie może być stosowane w oderwaniu od interesów i praw grup narodowych lub etnicznych w poszczególnych republikach. Wezwano do udzielanie pomocy humanitarnej społecznościom przesiedlonym podczas walk[18][19].
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Zarychta 2020 ↓, s. 139.
- ↑ Zarychta 2020 ↓, s. 255.
- ↑ a b c d e NATO New Strategic Concept ↓, Rome 1991.
- ↑ Zarychta 2020 ↓, s. 139–140.
- ↑ Zarychta 2020 ↓, s. 140.
- ↑ Zarychta 2020 ↓, s. 140–141.
- ↑ Zarychta 2020 ↓, s. 141.
- ↑ Zarychta 2020 ↓, s. 141–142.
- ↑ Zarychta 2020 ↓, s. 142.
- ↑ Zarychta 2020 ↓, s. 143.
- ↑ a b c d e NATO Summit Declaration ↓, Rome 1991.
- ↑ Zarychta 2020 ↓, s. 143–144.
- ↑ a b Zarychta 2020 ↓, s. 144.
- ↑ Zarychta 2020 ↓, s. 144–145.
- ↑ Zarychta 2020 ↓, s. 145.
- ↑ Developments in the Soviet Union ↓, 1991.
- ↑ Zarychta 2020 ↓, s. 145–146.
- ↑ The Situation in Yugoslavia ↓, 1991.
- ↑ Zarychta 2020 ↓, s. 146–147.
Bibliografia
edytuj- Stanisław Zarychta: Szczyty i sesje NATO platformą współpracy państw członkowskich. Gdynia: Akademia Marynarki Wojennej, 2020. ISBN 978-83-957735-7-0.
- The Alliance's New Strategic Concept (1991) agreed by the Heads of State and Government participating in the Meeting of the North Atlantic Council. NATO, 1991-11-08. [dostęp 2023-06-06]. (ang.).
- Rome Declaration on Peace And Cooperation – Issued by the Heads of State and Government participating in the meeting of the North Atlantic Council in Rome 8th Nov. 1991. NATO, 1991-11-08. [dostęp 2023-06-06]. (ang.).
- Developments in the Soviet Union. NATO, 1991-11-08. [dostęp 2023-06-06]. (ang.).
- The Situation in Yugoslavia. NATO, 1991-11-08. [dostęp 2023-06-06]. (ang.).