Szczerbice

Szczerbice (niem. Sczyrbitz) – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie rybnickim, w gminie Gaszowice.

Szczerbice

wieś
ulica Rybnicka, w tle kaplica
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	rybnicki
Gmina	Gaszowice
Liczba ludności (2008)	2 142
Strefa numeracyjna	32
Kod pocztowy	44-293
Tablice rejestracyjne	SRB
SIMC	0214221
Położenie na mapie Polski Szczerbice
Położenie na mapie województwa śląskiego Szczerbice
Położenie na mapie powiatu rybnickiego Szczerbice
Położenie na mapie gminy Gaszowice Szczerbice
50°06′15″N 18°26′59″E
Strona internetowa

Nieoficjalny herb wsi Szczerbice

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.

Nazwa

Wieś Szczerbice, w dawniejszych czasach tworząca jak gdyby dwie oddzielne wsie: Szczerbice i Solarnia, gdzie Solarnia była właściwie przysiółkiem Szczerbic, powstałym po parcelacji majątku dworskiego, jednolitą nazwę przyjęła dopiero z początkiem XX wieku (1926 r.). Istnieje kilka wersji pochodzenia nazwy Szczerbice. Nazwa ta prawdopodobnie pochodzi od luki, szczerby, wyrębu lub polany w lesie. Według innej tezy, nazwa wsi pochodzi od występowania na tym terenie trującej rośliny szczyr (Mercurialis), mogącej powodować zatrucia zwierząt domowych, używanej w medycynie ludowej. W kronice szkoły podstawowej znaleziono zapis o pochodzeniu nazwy od nazwiska dawnego właściciela Szczerbic hrabiego Szczerbińskiego lub Szczerbickiego (Szczerby).

Nazwa wsi wykazywała znaczne zmiany językowe w przeszłości. Kształtowały się one następująco:

Nazwy wsi (chronologicznie)

Nazwa	Okres
Szierbic	do 1679 roku
Sczirbitz	do 1743 roku
Sczyrbitz	do 1922 roku oraz w okresie 1939–1945
Szczerbice (Szczyrbice)	od 1922 roku

Nazwa Solarnia pochodzi od miejsca składu, sprzedaży soli, którą kupcy wozili szlakiem handlowym z Wieliczki do Wrocławia. Chociaż w dawnych czasach przywilejem składu soli, zwanym regalem solnym, obdarowywano tylko ludzi wyżej sytuowanych w hierarchii społecznej, zdarzały się jednak wypadki, że panowie odstępowali za pieniądze mieszczanom i właścicielom folwarków a na niektórych wsiach i bogatym chłopom oraz karczmarzom ten przywilej. Tak więc wersja ta jest bardzo prawdopodobna, tym bardziej, że miejsce to położone jest w bezpośrednim sąsiedztwie wspomnianego szlaku handlowego (obecnie ul. Sumińska).

Nazwa Jeruzalem prawdopodobnie pochodzi od nazwiska karczmarza pochodzenia żydowskiego Jaruzela (Jeruzala). Wersję tę potwierdzają niektórzy badacze nazw, między innymi ksiądz O. Drobny. W pamiętniku spisanym przez jednego z mieszkańców (p. F. Brzezinę) znaleziono zapis, wiążący pochodzenie nazwy Jeruzalem z wyprawami krzyżowymi rycerstwa w obronie wiary do Ziemi Świętej (Jerozolimy) „...długą i ciężką drogą zmęczeni ludzie i ich konie mieli w tych borach długi odpoczynek. Pobudowali na suchym terenie dla rycerzy małą kapliczkę z grubych drzew na owym skrzyżowaniu dróg ważnych. Po opuszczeniu tych terenów leśnych przez rycerstwo pozostawioną tam modrzewiową kapliczkę nazwano Jeruzalem ...”. Podobnie twierdzi Henryk Borek w pracy „Górny Śląsk w świetle nazw miejscowych” umieszczając nazwę Jeruzalem (Jerusalem) w grupie nazw związanych z miejscami kultu.

Geografia

Szczerbice, w obecnych granicach administracyjnie przyporządkowane gminie Gaszowice, leżą w środkowej części Płaskowyżu Rybnickiego, który jest częścią większej jednostki – Kotliny Raciborsko-Oświęcimskiej, na wysokości około 250–265 metrów n.p.m. Wieś znajduje się na wzniesieniu pomiędzy Jejkowicami a Gaszowicami, z którymi to graniczy od strony zachodniej i wschodniej. Ponadto od strony południowej graniczy z dzielnicą Rybnika – Buzowicami i dzielnicą Rydułtów - Pietrzkowicami, od strony południowo-zachodniej z Piecami, a od strony północnej ze Zwonowicami oraz klinem leśnym z Chwałęcicami.

Dominuje krajobraz pagórkowaty, naturalnie ciążący w stronę dwóch, prawie równolegle biegnących potoków, płynących z północno–wschodniej części miejscowości w stronę Jejkowic. Cieki te wpadają do Zalewu Rybnickiego stanowiąc dopływy rzeki Rudy.

W Szczerbicach można wyodrębnić kilka historycznie ukształtowanych dzielnic części. Są to Szczerbice – najstarsza południowo–zachodnia część miejscowości, Solarnia – obecne centrum wsi oraz Jeruzalem – część północna od strony linii kolejowej (wybudowanej w latach 1912 – 1913). Ponadto można wyszczególnić jeszcze części: Kampa – obecna ulica Szkolna (dawniej Łączna) i część ulicy Krótkiej (dawniej ulica Kowalska – nazwa od kuźni w domu p. Chowańca), Gać – południowa część Szczerbic od strony Lasów Jejkowickich, Gorzyska – okolice obecnej ulicy Polnej, Kolonije – obecna ulica Biernackiego oraz Jałowiny (Kierchówek) – część obecnej ulicy Piaskowej. Należy dodać, że niektóre nazwy obecnie nie są już używane przez miejscową ludność.

Geologia

Pagórkowaty teren Szczerbic pokryty jest serią utworów piaszczysto–żwirowych osadzonych przez wycofujące się wody lądolodu środkowopolskiego w czasie jego maksymalnego zasięgu. Przeważają zatem gleby piaszczyste, jedynie na południu występują gliniaste. Pozostałe ziemie to bardzo lekkie gleby z piasków słabogliniastych. Około 50% gruntów jest okresowo zbyt suchych, głównie utworzonych z piasków o małej pojemności wodnej, zaś około 20% gruntów jest okresowo zbyt silnie zawilgoconych na skutek utrudnionego przesiąkania i okresowo zbyt wysokiego poziomu wód gruntowych.

Przyroda

Las Szczerbicki od strony północnej należy do zwartego kompleksu leśnego ciągnącego się od Rybnika po Kuźnię Raciborską. Obecnie należy on do utworzonego przez Wojewodę Katowickiego w 1993 r. Parku Krajobrazowego „Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich”. Przeważa las świerkowo–sosnowy i mieszany, zamieszkiwany przez wiele gatunków zwierzyny leśnej i ptactwa szczególnie w tzw. ostojach zwierzyny. Można spotkać zająca, lisa, sarnę, jelenia, jeża, dzika, z ptaków: dzięcioła, kuropatwę, bażanta, sierpówkę, krogulca, srokę. Przy leśnej drodze do Zwonowic w okolicach starego, przydrożnego krzyża można zauważyć duży głaz, będący prawdopodobnie pozostałością pomorenową.

Religia

W Szczerbicach znajduje się katolicka parafia św. Maksymiliana Kolbego[1]przy ulicy piaskowej.

Sport

We wsi działa klub sportowy KS Szczerbice, który występuje w klasie „B”. Boisko KS Szczerbice znajduje się przy ul. Szkolnej, obok szkoły podstawowej. Klub ten jest spadkobiercą klubu LZS Szczerbice, istniejącego w latach 60. Barwy klubu to czerwony i niebieski.