Kuźnia Raciborska
Kuźnia Raciborska (śl. Raciborskô Kujźnia[2], niem. Ratiborhammer[3]) – miasto w południowej Polsce, wchodzące w skład powiatu raciborskiego w województwie śląskim, siedziba władz gminy miejsko-wiejskiej Kuźnia Raciborska.
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Skrzyżowanie w centrum miejscowości | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Data założenia |
XVII w. | ||||
| Prawa miejskie |
1967 | ||||
| Burmistrz |
Wojciech Gdesz | ||||
| Powierzchnia |
31,75 km² | ||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
32 | ||||
| Kod pocztowy |
47-420 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
SRC | ||||
Położenie na mapie gminy Kuźnia Raciborska  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu raciborskiego  | |||||
 50°12′00″N 18°18′41″E/50,200000 18,311389
| |||||
| TERC (TERYT) |
2411054 | ||||
| SIMC |
0940884 | ||||
Urząd miejski ul. Słowackiego 447-420 Kuźnia Raciborska | |||||
| Strona internetowa | |||||
Kuźnia Raciborska leży w Kotlinie Raciborskiej, w dolinie Odry nad jej prawym dopływem Rudą. Miejscowość znajduje się w granicach Parku Krajobrazowego Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe Rud Wielkich utworzonego w 1993 roku[4][5].
Demografia
edytujPiramida wieku mieszkańców Kuźni Raciborskiej w 2014 r.[1]:
Podział administracyjny
edytujMiasto podzielone jest na dwie jednostki pomocnicze:
- Osiedle – Stara Kuźnia
- Osiedle – Osiedle Nr 1.
Historia
edytuj
Pierwszą odnotowaną w dokumentach stałą osadą na terenie obecnego miasta było założone w 1641 roku osiedle hutnicze Segenberg. W ślad za nim powstawały w okolicy kolejne osady kuźnicze, hutnicze i smolarskie. W XVIII w. wraz z postępem technicznym zastąpiono przestarzałe i nieefektywne dymarki piecami fryszerskimi. Według spisu z 1747 roku, wieś liczyła 274 mieszkańców i posiadała folwark. W tym samym roku wzniesiono figurę św. Jana Nepomucena. W 1791 następuje przejęcie zakładów hutniczych przez króla pruskiego. W 1803 uruchomiono pierwszą szkołę. W miejscowości oprócz fryszerki pracuje także gwoździarnia i młot parowy. Wzrasta też liczba mieszkańców, osiągając 765 osób w 1830, w tym 12 ewangelików i 16 żydów.
W roku 1846 doprowadzono linię kolejową, co wpłynęło na dalszy rozwój miejscowości, mającej odtąd bezpośrednie połączenie z Kędzierzynem i Raciborzem. W 1845 Anton Magnus Schoenawa uruchomił własną hutę, nazywając ją Hoffnungshütte, w której to w 1893 oddano do użytku nowoczesną jak na owe czasy odlewnię żeliwa. Liczba mieszkańców przekroczyła 1000 w Kuźni i 650 w byłym folwarku, tzw. Nowej Kuźni. W 1907 r. przestawiono profil huty na produkty przeznaczone dla kolejnictwa. Zakład rozbudowano podczas II wojny światowej, zmieniając nazwę na Schondorff Hegenscheidt-Werke, podjęto produkcję części dla lotnictwa. Rozbudowy nie ukończono ze względu na zbliżający się front.
29 stycznia 1945 roku Kuźnia Raciborska została zajęta przez Armię Czerwoną, a następnie przekazana polskiej administracji. 6 kwietnia 1945 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło Centralne Obozy Pracy. Obóz pracy nr 122 powstał w Kuźni Raciborskiej[6].
7 lipca 1946 roku rozpoczęła pracę Fabryka Wyrobów Metalowych “Rafo” (obecnie Rafamet). W 1947 uruchomiono przy fabryce szkołę zawodową. We wrześniu 1948 otwarta została gminna biblioteka[7].
W latach 1954–1955 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kuźnia Raciborska, w roku 1956 przekształcona w osiedle typu miejskiego, a w 1967 uzyskuje prawa miejskie. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa katowickiego.
W latach 1962–1990 działał w Kuźni Raciborskiej 11 Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej.
Władze miasta
edytujBurmistrzowie od 1990
edytuj- Witold Cęcek (1990-2002)
- Ernest Emrich (2002–2006)
- Rita Serafin (2006–2014)
- Paweł Macha (2014–2024)
- Wojciech Gdesz (od 2024)
Transport
edytujKolej
edytujKuźnia Raciborska posiada bezpośrednie połączenia kolejowe z następującymi miastami: Bielsko-Biała, Czechowice-Dziedzice, Kędzierzyn-Koźle, Opole, Pszczyna, Racibórz, Wrocław, Warszawa, Poznań oraz Bydgoszcz. Na stacji kolejowej w Kuźni Raciborskiej zatrzymują się pociągi Polregio oraz InterCity[8].
Komunikacja autobusowa
edytujKuźnia Raciborska posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z następującymi miastami: Gliwice, Racibórz, Ruda Kozielska, Rybnik, Kędzierzyn-Koźle, Katowice. Komunikację autobusową obsługuje PKS Racibórz Sp. z o.o., PKS Connex Kędzierzyn-Koźle Sp. z o.o., Zarząd Transportu Zbiorowego w Rybniku. Przystanki PKS znajdują się na terenie całego miasta.
Najbliższe lotniska
edytuj- Port lotniczy Ostrava-Mošnov (w odległości 73 km)
- Port lotniczy Katowice-Pyrzowice (81 km)
- Port lotniczy Kraków-Balice (126 km)
Drogi
edytujPrzez miasto przebiegają drogowe szlaki komunikacyjne. Są to m.in.:
- droga wojewódzka nr 922: Nędza – Kuźnia Raciborska
- droga wojewódzka nr 425: Rudy – Kuźnia Raciborska – Dziergowice – Bierawa
- ODW – Odrzańska Droga Wodna łącząca Bałtyk i Europę zach/wsch, potencjalny szlak Odra-Dunaj.
Edukacja
edytujW Kuźni Raciborskiej znajdują się dwa przedszkola oraz jedna szkoła podstawowa[9]:
- Przedszkole nr 1 w Kuźni Raciborskiej z Oddziałem Zamiejscowym w Turzu, ul. Słowackiego 18
- Przedszkole nr 2, ul. Bohaterów Westerplatte 1
- Szkoła Podstawowa im. Jana Wawrzynka, ul. Piaskowa 28.
Kultura
edytujLista imprez odbywających się cyklicznie w Kuźni Raciborskiej:
- Rodzinny Rajd Rowerowy prowadzący przez Nadleśnictwo Rudy Raciborskie wzdłuż trasy wielkiego pożaru lasu z 1992 r.[10]
- Kuźniański Bieg Niepodległości odbywający się corocznie w Święto Niepodległości[11]
- Kuźniański Półmaraton Leśny, odbywający się na początku wiosny od 2016 r.[12]
Organizacje
edytujPomniki i tablice
edytuj
- Pomnik Zwycięstwa przy ulicy Kościelnej, odsłonięty w 1970 r. w celu uczczenia XXV rocznicy zwycięstwa nad faszyzmem[19]. Wraz z tablicą upamiętniającą żołnierzy 6 batalionu powietrznodesantowego, którzy zginęli 8.10.2019 roku podczas prac patrolu rozminowania przy usuwaniu niewybuchów z pobliskich lasów[20].
- Pomnik ku czci mieszkańców Kuźni Raciborskiej przy kościele św. Marii Magdaleny, wzniesiony w 1922 r. w celu upamiętnienia ofiar śmiertelnych z I wojny światowej. W 2003 r. wmurowano płytę upamiętniającą kuźniańskie ofiary II wojny światowej
- Pomnik i krzyż ku pamięci dwóch strażaków, którzy zginęli w wielkim pożarze lasu w 1992 r.[21]
- Drewniana kapliczka z figurą św. Jana Nepomucena przy ul. Arki Bożka, pochodząca z połowy XIX w.[22]
- Tablica i drewniana rzeźba Antona Magnusa Schoenawy, twórcy przemysłu metalurgicznego w Kuźni Raciborskiej (na skwerze pomiędzy ulicą Klasztorną i Arki Bożka)[23]
- Tablica na cześć pochodzącego z Kuźni Raciborskiej Adalberta Kurzeji (skwer przy ul. Topolowej)[24]
- Tablice na cześć Alfonsa Górnika i Adama Kocura, międzywojennych burmistrzów Katowic, pochodzących z Kuźni Raciborskiej[24]
Wspólnoty wyznaniowe
edytuj
Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzi parafia rzymskokatolicka św. Marii Magdaleny[25] oraz Kościół Boży w Chrystusie Zbór „Kościół In Plus” – protestancka wspólnota o charakterze ewangelicznym[26].
Szlaki turystyczne
edytuj
Ciekawostki
edytuj- 13 października 2017 r. w Kuźni Raciborskiej otwarto pierwszą na świecie ulicę Roberta Lewandowskiego[27]
Miasta partnerskie
edytuj
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Kuźnia Raciborska w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Nazwa śląska za: Reinhold Olesch, Der Wortschatz der polnischen Mundart von Sankt Annaberg, Berlin 1958. Użyto rozszerzonej wersji alfabetu proponowanego przez Grzegorza Wieczorka oraz Towarzystwo Piastowania Śląskiej Mowy „Danga” – wymowa w tymże słowniku – Raciborskoł Kujźnia.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. Nr 142, poz. 262).
- ↑ Położenie [online], Urząd Miasta i Gminy Kuźnia Raciborska [dostęp 2020-07-08].
- ↑ Położenie [online], budziska.tox.pl [dostęp 2020-07-08].
- ↑ Okupacja w imię sojuszu. Armia sowiecka w Polsce 1944-1956 (fragmenty), „forumemjot”, 9 maja 2012 [dostęp 2018-10-13] [zarchiwizowane z adresu 2020-05-08] (pol.).
- ↑ Historia [online], kuzniaraciborska.pl [dostęp 2020-07-08].
- ↑ KUŹNIA RACIBORSKA – Rozkład jazdy PKP PLK S.A., godziny odjazdów oraz ceny biletów – Portal Pasażera – PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. [online], portalpasazera.pl [dostęp 2020-07-08] (pol.).
- ↑ Jednostki organizacyjne [online], kuzniaraciborska.pl [dostęp 2020-07-08].
- ↑ Katarzyna Przypadło, Rodzinny Rajd Rowerowy w Kuźni Raciborskiej 24 sierpnia [online] [dostęp 2020-07-08] (pol.).
- ↑ Kuźniański Bieg Niepodległości [FOTO] [online], naszraciborz [dostęp 2020-07-08] (pol.).
- ↑ I Kuźniański Półmaraton Leśny [online], kalendarzbiegowy.pl [dostęp 2020-07-08].
- ↑ O nas – ZHP – Hufiec Ziemi Raciborskiej [online] [dostęp 2020-07-08] (pol.).
- ↑ Towarzystwo Miłośników Ziemi Raciborskiej koło w Kuźni Raciborskiej zwraca się z apelem do mieszkańców Kuźni Raciborskiej o pomoc w zebraniu archiwalnych materiałów i zdjęć dotyczących historii Naszego miasta. [online], kuzniaraciborska.pl [dostęp 2020-07-08].
- ↑ XV-lecie TPD w Kuźni Raciborskiej • Kuźnia Raciborska • Wydarzenia [online], nowiny.pl [dostęp 2020-07-08] (pol.).
- ↑ Kuźniańscy emeryci świętowali 40-lecie istnienia Koła PZERiI [FOTO] [online] [dostęp 2020-07-08] (pol.).
- ↑ Uniwersytet Trzeciego Wieku zaprasza [online], kuzniaraciborska.pl [dostęp 2020-07-08].
- ↑ Kościół In Plus w Kuźni Raciborskiej [online], kosciolinplus.pl [dostęp 2020-07-08] (pol.).
- ↑ Kuźnia Raciborska – Pomnik Zwycięstwa. Atrakcje turystyczne Kuźni Raciborskiej. Ciekawe miejsca Kuźni Raciborskiej [online], polskaniezwykla.pl [dostęp 2020-07-08].
- ↑ Uroczystości w Kuźni Raciborskiej. Tablica upamiętniająca saperów zawisła na placu Zwycięstwa [online], nowiny.pl [dostęp 2020-10-10].
- ↑ Jeden las, dwa kataklizmy [online], rmf24.pl [dostęp 2020-07-08] (pol.).
- ↑ KUŹNIA RACIBORSKA – drewniana kapliczka z figura Jana Nepomucena [online], jaktrafic.org [dostęp 2020-07-08].
- ↑ Na skwerze przy ul. Arki Bożka stanęła rzeźba Antona M. Schoenawy [online], kuzniaraciborska.pl [dostęp 2020-07-08].
- ↑ a b Na skwerze przy ul. Topolowej upamiętniono o. Adalberta Kurzeję [online] [dostęp 2020-07-08] (pol.).
- ↑ Dekanat Kuźnia Raciborska [online], diecezja.gliwice.pl [dostęp 2023-03-28].
- ↑ Zbory [online], kbwch.pl [dostęp 2023-03-28].
- ↑ Szymon Kamczyk, Ulica Roberta Lewandowskiego w Kuźni Raciborskiej oficjalnie otwarta ZDJĘCIA + WIDEO [online], Dziennik Zachodni, 13 października 2017 [dostęp 2020-07-08] (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Kuźnia-Raciborska, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 11.