Oskomian

Oskomian
	; Oskomian pospolity
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	szczawikowce
Rodzina	szczawikowate
Rodzaj	oskomian
	Nazwa systematyczna
	Averrhoa L.; Sp. Pl. 428. 1 Mai 1753
	Typ nomenklatoryczny
	A. bilimbi L.
Synonimy
	Carambola Adanson;
	Carambola Adanson;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Oskomian^[4], aweroa^[5] (Averrhoa L.) – rodzaj roślin z rodziny szczawikowatych (Oxalidaceae). Obejmuje dwa gatunki, czasem rozbijane na cztery^[6] lub pięć^[7]. Oba gatunki, zarówno oskomian pospolity, znany też pod nazwą karambola, jak i oskomian bilimbi, zwany bilimbi, zostały rozpowszechnione w strefie tropikalnej jako drzewa owocowe już w czasach przedkolonialnych. Z tego powodu niejasne jest ich pochodzenie. Jako ich ojczyznę wskazuje się południowo-wschodnią Azję, w szczególności Malezję^[4]^[5]^[6], albo wschodnią Brazylię^[6]^[8].

Oba gatunki uprawiane są jako rośliny owocowe. Przy czym bilimbi na mniejszą skalę, głównie w południowej Azji i Ameryce Południowej^[5]. Ma owoce kwaśne^[5], raczej nietrwałe. Zwykle spożywane są one kiszone, czasem kandyzowane, stosowane jako dodatek do potraw i przypraw. Karambola jest szerzej rozpowszechniona, jej owoce są trwałe, słodko-cierpkie. Poza jadalnymi owocami, sok obu gatunków używany jest wszechstronnie w gospodarstwach domowych, a różne części roślin wykorzystywane są także w medycynie^[4].

Naukowa nazwa rodzaju pochodzi od mauretańskiego lekarza, filozofa i przyrodnika – Awerroesa (ok. 1126–1198)^[4].

Morfologia

Pokrój: Wiecznie zielone^[4] krzewy i niewielkie drzewa^[9] (oskomian pospolity osiąga do 6 m wysokości)^[5] oraz nieco wyższe drzewa (bilimbi rośnie do 10^[4]–15 m wysokości^[5]). Korony mają silnie rozgałęzione, rozłożyste^[4].

Liście: Skrętoległe lub pozornie naprzeciwległe, bez przylistków. Blaszka nieparzysto pierzasto złożona, u karamboli z 3–7 jajowatych listków, u bilimbi z 10–20 listków^[9]. Pod wpływem dotyku listki wykonują ruch nastyczny stulając się^[4]^[5].

Kwiaty: Drobne i wonne, zebrane są w wierzchotkowate i wiechowate kwiatostany^[4]^[9], wyrastające w kątach liści^[9], także z grubych konarów i pnia^[4]^[5]. Działki kielicha w liczbie 5 są czerwone i mięsiste. Płatki korony, których także jest 5, są białe, różowe lub czerwone. Pręcików jest 10, czasem 5 z nich pozbawionych jest pylników. Zalążnia górna z 5 owocolistków, z kilkoma zalążkami w każdej z komór^[9].

Owoce: Mięsiste jagody o kształcie wydłużonym, osiągające do kilkunastu cm. U bilimbi owoce są pięciokanciaste, u karamboli z czterema lub pięcioma silnie wystającymi żebrami, stąd na przekroju charakterystycznie gwiaździste^[5]. Nasiona od kilku do wielu, nagie lub z osnówką^[9].

Systematyka

Wykaz gatunków^[9]

Averrhoa bilimbi L. – oskomian bilimbi^[4], bilimbi^[5]
Averrhoa carambola L. – oskomian pospolity, karambola gwiaździsta^[4], karambola pospolita^[5]

Kwiaty oskomianu pospolitego
Kwiaty oskomianu bilimbi
Owoce oskomianu bilimbi

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-11-19] (ang.).
↑ ^a ^b ^c Averrhoa Linnaeus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-19].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Jolanta i Karol Węglarscy: Użyteczne rośliny tropików. Poznań: Hortus Botanicus Universitatis Posnaniensis, 2008, s. 56-62. ISBN 978-83-61320-17-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", 2003, s. 46-47. ISBN 83-214-1305-6.
↑ ^a ^b ^c David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 90, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Averrhoa. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-11-19].
↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 347. ISBN 83-7079-778-4.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Averrhoa Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-11-19].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-11-19] (ang.).

[ing-3] Averrhoa Linnaeus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2019-11-19].

[weglar-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Jolanta i Karol Węglarscy: Użyteczne rośliny tropików. Poznań: Hortus Botanicus Universitatis Posnaniensis, 2008, s. 56-62. ISBN 978-83-61320-17-3.

[slownik-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo "Wiedza Powszechna", 2003, s. 46-47. ISBN 83-214-1305-6.

[mabb-6] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 90, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[tpl-7] Averrhoa. [w:] The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-11-19].

[encyk-8] Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 347. ISBN 83-7079-778-4.

[china-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Averrhoa Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFlora. Missouri Botanical Garden, St. Louis, MO & Harvard University Herbaria, Cambridge, MA.. [dostęp 2019-11-19].

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]

[9]