Wikipedia

Strażnica WOP Śląski Dom

zlikwidowany pododdział graniczny

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Schronisko pod Śnieżką/Śląski Dom/Śnieżka – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy polsko-czechosłowackiej.

Strażnica WOP
Schronisko pod Śnieżką/
Śląski Dom/Śnieżka
Strażnica SG Śląski Dom
Ilustracja
Budynek byłej strażnicy Śląski Dom (wrzesień 2014)
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

wiosna 1951[a]

Rozformowanie

2005

Tradycje
Rodowód

Strażnica WOP nr 1a

Komendanci / Dowódcy
Pierwszy

ppor. Litwiński

Organizacja
Dyslokacja

Schronisko Górskie
„Dom Śląski”

Formacja

Wojska Ochrony Pogranicza
Straż Graniczna

Podległość

81 batalion WOP
batalion górski WOP
batalion graniczny WOP
Łużycki Oddział SG

Multimedia w Wikimedia Commons
Granica polsko-czeska, znak gran. na Śnieżce (wrzesień 2009)

Strażnica Straży Granicznej Śląski Dom – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Czechosłowacją/Republiką Czeską[b].

Formowanie i zmiany organizacyjne

edytuj

16 listopada 1950 spaliła się placówka WOP „Wierchy” będąca w strukturach 1. strażnicy WOP Wilcza Poręba (znajdowała się na rozwidleniu szlaków prowadzących na Śnieżkę[c]) i w tym dniu PTT przekazało dla WOP całe II piętro – 12 pokoi w budynku schroniska „Dom Śląski”[d][1].

Wiosną 1951, w strukturze 81 batalionu Wojsk Ochrony Pogranicza, została sformowana nieetatowa Strażnica WOP nr 1a w schronisku "Śląski Dom" na Równi pod Śnieżką[e]

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic[f], a strażnica WOP Schronisko pod Śnieżką III kategorii otrzymała nr 3 w skali kraju[4].

W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica III kategorii Schronisko pod Śnieżką miała nr 3 w 8 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza[5].

1 stycznia 1960 dokonano rozformowania Placówki WOP Śnieżka. Na podstawie tego samego zarządzenia zorganizowano strażnicę nr 27 Śnieżka IV kategorii o stanie 31 wojskowych[6][5].

W 1964 strażnica WOP nr 26 Schronisko pod Śnieżką uzyskała status strażnicy lądowej i zaliczona została do III kategorii[7].

 
Element służby granicznej[g] w drodze na Śnieżkę (1980)

W 1976 batalion zabezpieczał łączność telefoniczną. Linia zamontowana była na słupach pomiędzy batalionem a strażnicą. Przebiegała Drogą pod Reglami, skąd Drogą Sudecką docierała do Borowic. Stamtąd do Bierutowic, czyli Karpacza Górnego. Następnie linię poprowadzono do dolnej stacji wyciągu na Kopę. Przez Wilczą Porębę i Ścięgny docierała do Kowar, a przez schronisko Nad Łomniczką do strażnicy na Równi pod Śnieżką. Na ostatnim odcinku, z uwagi na odkryty teren i silne wiatry, linia biegła po słupach wysokości trzech metrów, podczas gdy gdzie indziej słupy miały siedem metrów. Jeśli żołnierz podczas służby chcąc się połączyć ze strażnicą, rozkręcał złączki na drutach, przyczepiał krokodylki do drutów, kręcił korbką, aparatu telefonicznego, który nosił przy sobie. W tym czasie w strażnicy spadały klapki, a dyżurny wsadzał sznur do gniazdka centrali telefonicznej CB-20. Gdy obaj wykonali te czynności, mogli zacząć rozmowę. Słupy telefoniczne zdemontowane zostały w latach 80. Wojsko wydzierżawiło łącza telefoniczne od Telekomunikacji Polskiej i nie było potrzeby utrzymywania własnej łączności. Batalion wyposażony był w radiotelefony ale były zbyt duże i ciężkie, by żołnierze patrolujący góry mogli je nosić ze sobą. Dyżurni–operacyjni mieli radiotelefony ale one też były bardzo dużych rozmiarów. Niezależnie od sieci łączności batalionu ze strażnicami, istniała sieć łącząca strażnicę z terenem, który jej podlegał. Na głównym grzbiecie Karkonoszy, od strony strażnicy Kamieńczyk, linia rozciągnięta była na trzymetrowych słupach aż do Łabskiego Szczytu. Między Śnieżnymi Kotłami a Twarożnikiem często się rwała, więc została schowana pod ziemię na głębokość dwudziestu centymetrów, zostawiając pojedyncze słupy ze skrzynkami telefonicznymi, by mógł zadzwonić i zameldować się, co było jego obowiązkiem w trakcie patrolowania granicy[8].

Na strażnicy były hodowane świnie, karmione resztkami jedzenia. Taka gospodarka trwała do 1989. Potem żołnierzy ubywało, więc zaprzestano prowadzenia tej działalności. Zgodnie z normą żołnierz dziennie otrzymywał 4400 kalorii w tym dodatek górski[9].

Strażnica WOP Śnieżka początkowo zwana była Śląski Dom czy W schronisku na Równi pod Śnieżką[10].

Strażnica WOP Śnieżka do 15 maja 1991 była w strukturach Łużyckiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza.

Straż Graniczna:

15 maja 1991 po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991, strażnica została włączona w struktury Łużyckiego Oddziału Straży Granicznej[11].

W 2005[12] Strażnica SG Śląski Dom, zarządzeniem Komendanta Głównego Straży Granicznej została rozwiązana i 12 września 2005 Starosta Jeleniogórski wygasił trwały zarząd Łużyckiego Oddziału Straży Granicznej w Lubaniu[1].

Ochrona granicy

edytuj
 
Żołnierze WOP w tym służby niemundurowej N na Śnieżce (1977)

Strażnica WOP nr 1a w schronisku „Dom Śląski” ochraniała odcinek granicy państwowej od Czarnych Granicznych Bud do Głazów Tetmajera[2].

W 1958, w strażnicy zorganizowano drużynę służby niemundurowej N – w ubraniach cywilnych (żołnierze zasadniczej służby), celem zabezpieczenia ruchu turystycznego wzdłuż granicy państwowej tj. Drogi Przyjaźni[h].

W ochronie granicy dowódcy strażnicy ściśle współpracowali ze swoimi odpowiednikami tj. naczelnikami placówek OSH (Ochrana Statnich Hranic) CSRS.

Straż Graniczna:

Komendanci strażnicy współdziałali w zabezpieczeniu granicy państwowej z placówkami po stronie czeskiej cizinecké policie RCPP.

2 lipca 1997, na odcinku strażnicy zostały uruchomione przejścia graniczne na szlaku turystycznym w którym odprawę graniczną i celną osób, towarów, i środków transportu, wykonywała załoga strażnicy:

Wydarzenia

edytuj
Straż Graniczna:
  • 1992 – otrzymano na wyposażenie samochody Land Rover Defender I 110, skutery śnieżne, z czasem czterokołowce. To była nowa, wyższa jakość po GAZ-69 i UAZ 469 oraz skuterach śnieżnych Buran, które spalały dużą ilość paliwa i były awaryjne. Nowe skutery Scandic były szybkie, zwrotne i wygodniejsze[14].

Strażnice sąsiednie

edytuj
 
Straż Graniczna:

Dowódcy/komendanci strażnicy

edytuj
  • ppor. Litwiński (od wiosna 1951)
  • ppor./mjr Roman Piątkowski[15] (1954–1976)
  • kpt. Janusz Russ (od 1976)
  • Jan Kochanowski (od 1978)
  • kpt. Kazimierz Mierzwa (1980–był w 1990).

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Od 1991 strażnica Straży Granicznej.
  2. ↑ Od 1 stycznia 1993 z Republiką Czeską.
  3. ↑ Na placówkę wysyłana była drużyna strzelców, która przez 7 dni ochraniała granicę państwową.
  4. ↑ Decyzją z 2 stycznia 1951 Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Jeleniej Górze przekazało w zarząd i użytkowanie dla jednostki wojskowej JW 1134 jedno piętro – 12 pokoi w budynku schroniska „Dom Śląski”. Prezydium ZG PTTK 3 czerwca 1959 podjęło uchwałę o wyrażeniu zgody na przekazanie „Domu Śląskiego” na rzecz MSW, pod warunkiem pozostawienia dla PTTK za symboliczną złotówkę, pomieszczeń bufetowych i mieszkalnych dla personelu. 5 sierpnia 1959 nastąpiło protokolarne przekazanie schroniska przez Łużycką Brygadę WOP, pozostawiając dla PTTK: bufet, kuchnię, część piwnicy i pomieszczenia noclegowe dla personelu na 20 osób. 18 maja 1998 decyzją Kierownika Urzędu Rejonowego w Jeleniej Górze ustanowiono trwały zarząd Łużyckiego Oddziału Straży Granicznej na własności Skarbu Państwa.
  5. ↑ Rozkaz Głównego Inspektora Ochrony Pogranicza nr 002/op[2]
  6. ↑ Rozkaz dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 04 z 22 lutego1954[3].
  7. ↑ ... Elementem służby granicznej jest jeden lub więcej uzbrojonych żołnierzy WOP wyznaczonych do ochrony granicy państwowej. Elementami służby granicznej są: patrol graniczny, podsłuch, obserwacja, dozór, posterunek graniczny, zasadzka, patrol pogotowia. Element służby składający się z dwóch lub więcej żołnierzy posiada wyznaczonego rozkazem dowódcę, któremu podlegają pozostali żołnierze (Rozdział V, Obowiązki żołnierza WOP, Obowiązki żołnierzy wchodzących w skład elementów służby granicznej, pkt 76) (Regulamin Służby Granicznej 1968 ↓, s. 25–26).
  8. ↑ Zarządzenie MSW nr 0165 z 21 lipca 1958 ([13].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Dom Śląski – Historia. domslaski.pl. [dostęp 2020-10-01]. (pol.).
  2. ↑ a b Historia ŁBWOP ↓.
  3. ↑ Prochwicz 2011 ↓, s. 207.
  4. ↑ Dyslokacja jednostek WOP 1954 ↓, k.2.
  5. ↑ a b Wykazy dyslokacyjne WOP ↓.
  6. ↑ Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych 0203/59/WW z 27.11.1959.
  7. ↑ Wykaz dyslokacyjny 1964 ↓, s. 590–620.
  8. ↑ Pytel 2015 ↓, s. 44–46.
  9. ↑ Zygnerski 2015 ↓, s. 52–53.
  10. ↑ Pieter 2015 ↓, s. 124.
  11. ↑ Łach 2013 ↓, s. 294.
  12. ↑ Dom Śląski na Równi pod Śnieżką. [w:] Dolny Śląsk [on-line]. dolnyslask.travel. [dostęp 2020-10-01]. (pol.).
  13. ↑ Historia ŁBWOP ↓, s. 47.
  14. ↑ Kurowski 2015 ↓, s. 42.
  15. ↑ Roman Tomczak: Śmierć przyszła cicho. info.wiara.pl, 2018-03-19. [dostęp 2020-08-12]. (pol.).

Bibliografia

edytuj
  • Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
  • Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
  • Bogdan Zygnerski: Jedzenie bez reklamacji. W: Leszek Kosiorowski (informacje zebrał): Tam za górą jest granica... 70 lat WOP, Wspomnienia o Wojskach Ochrony Pogranicza z okazji 70-lecia powstania. Szklarska Poręba: Wydawnictwo AD REM ul. Okrzei 12, 58-500 Jelenia Góra, 2015, s. 52–53. ISBN 978-83-64313-90-5.
  • Zygmunt Pieter: Rys historyczny. W: Leszek Kosiorowski (informacje zebrał): Tam za górą jest granica... 70 lat WOP, Wspomnienia o Wojskach Ochrony Pogranicza z okazji 70-lecia powstania. Szklarska Poręba: Wydawnictwo AD REM ul. Okrzei 12, 58-500 Jelenia Góra, 2015, s. 123–125. ISBN 978-83-64313-90-5.
  • Daniel Kurowski: Starem z węglem w Karkonosze. W: Leszek Kosiorowski (informacje zebrał): Tam za górą jest granica... 70 lat WOP, Wspomnienia o Wojskach Ochrony Pogranicza z okazji 70-lecia powstania. Szklarska Poręba: Wydawnictwo AD REM ul. Okrzei 12, 58-500 Jelenia Góra, 2015, s. 41–42. ISBN 978-83-64313-90-5.
  • Henryk Pytel: Korbki, klapki, krokodylki, czyli łączność. W: Leszek Kosiorowski (informacje zebrał): Tam za górą jest granica... 70 lat WOP, Wspomnienia o Wojskach Ochrony Pogranicza z okazji 70-lecia powstania. Szklarska Poręba: Wydawnictwo AD REM ul. Okrzei 12, 58-500 Jelenia Góra, 2015, s. 43–46. ISBN 978-83-64313-90-5.
  • Regulamin Służby Granicznej Część I – Zasady Ogólne, t. WOP 1/67, Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej Szefostwo Wojsk Ochrony Pogranicza, 1968, s. 24, 25–26.
  • Archiwum Straży Granicznej, Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.
  • ASGr., Praca zbiorowa. Historia Łużyckiej Brygady WOP
  • Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.
  • Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
  • Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1400/3, k. 590–620; Rozkazy zarządzenia i wytyczne w zakresie wszelkiego rodzaju zaopatrzenia. Wykaz dyslokacyjny jednostek i pododdziałów WOP na dzień 1 stycznia 1964.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Strażnica_WOP_Śląski_Dom&oldid=75006201”