Stefan (Jaworski)

Stefan (imię świeckie Symeon Iwanowicz Jaworski, po przyjęciu unii Stanisław, ur. 1658 w Jaworowie, zm. 16 listopada^?/27 listopada 1722 w Moskwie) – ukraiński biskup Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego. W latach 1701–1721 locum tenens Patriarchatu Moskiewskiego. W 1721 Piotr I dokonał radykalnej reformy ustroju Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, likwidując instytucję patriarchatu i wprowadzając Świątobliwy Synod Rządzący, kierowany przez świeckiego oberprokuratora, jako najwyższy organ zarządzający.

Stefan

Symeon Jaworski
Metropolita riazański
Kraj działania	Imperium Rosyjskie
Data i miejsce urodzenia	1658 Jaworów, Rzeczpospolita Obojga Narodów
Data i miejsce śmierci	27 listopada 1722 Moskwa, Imperium Rosyjskie
Miejsce pochówku	Riazań
Metropolita riazański
Okres sprawowania	1700–1722
locum tenens Patriarchatu Moskiewskiego
Okres sprawowania	1701–1721
Wyznanie	prawosławie
Kościół	Rosyjski Kościół Prawosławny
Śluby zakonne	1689
Chirotonia biskupia	7 kwietnia 1700

Sukcesja apostolska

Data konsekracji	7 kwietnia 1700
Miejscowość	Moskwa
Konsekrator	Adrian
Konsekrowani biskupi Filoteusz (Leszczyński) 4 stycznia 1702 Innocenty (Kulczycki) 5 marca 1721

Życiorys

Urodził się w Jaworowie koło Lwowa w województwie ruskim w szlacheckiej prawosławnej rodzinie Jaworskich herbu Sas. Ukończył Kolegium Mohylańskie w Kijowie. Następnie dokonał konwersji na wyznanie unickie i kontynuował studia w szkołach katolickich we Lwowie, Lublinie, Poznaniu i Wilnie pod imieniem Stanisława Simona. Z okresu nauki na uczelniach katolickich wyniósł doskonałą znajomość teologii katolickiej oraz wrogi stosunek do protestantyzmu.

W 1687 lub 1689 wrócił do Kijowa i dokonał powtórnej konwersji na prawosławie. W 1689, za radą metropolity kijowskiego Warłaama złożył wieczyste śluby mnisze, wstępując do Ławry Pieczerskiej. Od 1690 wykładał w Akademii Kijowsko-Mohylańskiej, zaś od 1691 był jej prefektem. W 1697 otrzymał godność igumena.

Był bliskim współpracownikiem metropolity kijowskiego Warłaama, wielokrotnie służył jako jego poseł do Rosji. W styczniu 1700 razem z innym igumenem zawiózł do patriarchy moskiewskiego i całej Rusi Adriana list z prośbą o ponowne erygowanie eparchii perejasławskiej i wyświęcenie jednego z przybyłych duchownych na jej ordynariusza. Po przyjeździe do Moskwy ihumen Stefan został poproszony o wygłoszenie kazania na pogrzebie wojewody Szeina. Kazanie to wywarło wielkie wrażenie na carze Piotrze I, który nakazał patriarsze wyświęcić go na biskupa i wyznaczyć na ordynariusza dowolnej eparchii w niewielkiej odległości od Moskwy. Ihumen początkowo nie zgadzał się na przyjęcie chirotonii biskupiej, ostatecznie jednak przystał na to i 7 kwietnia 1700 został biskupem riazańskim i muromskim, po czym natychmiast otrzymał godność metropolity.

16 grudnia 1701, ponad rok po śmierci patriarchy Adriana, Piotr I wyznaczył metropolitę Stefana na locum tenens Patriarchatu Moskiewskiego, nie pozwalając na wybory patriarchy. Motywacją dla wyznaczenia na ten urząd metropolity riazańskiego było wykształcenie w zachodnich szkołach, jakie uzyskał on w odróżnieniu od duchownych rosyjskich. Metropolita Stefan w pełni popierał politykę cara, chwaląc w swoich tekstach jego wyprawy wojenne. Zgodnie z jego życzeniem dokonał szeregu chirotonii biskupich wykształconych poza Rosją duchownych, zreformował Moskiewską Akademię Duchowną w duchu zachodnim. Starał się jednak przeciwdziałać reformom ustroju Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego i wprowadzaniu doń rozwiązań naśladujących te funkcjonujące w Kościołach protestanckich. W rezultacie stopniowo tracił zaufanie Piotra I. Nie czując się na siłach, by otwarcie sprzeciwić się władcy, metropolita wielokrotnie prosił o zwolnienie z funkcji i zgodę na odejście w stan spoczynku, car jednak nie dopuszczał do tego. W ostatnich latach życia Stefan (Jaworski) w zarządzaniu Cerkwią wykonywał jedynie polecenia Piotra I, na jego życzenie opuścił Riazań i zamieszkał w Petersburgu, oddając faktyczny zarząd swojej eparchii w ręce biskupa krutickiego. O nominacjach i chirotoniach biskupich decydował Piotr I, zmuszając m.in. Stefana do wyświęcenia Teofana (Prokopowicza), z którego poglądami locum tenens zdecydowanie się nie zgadzał.

W 1721, po powstaniu Świątobliwego Synodu Rządzącego, metropolita Stefan został włączony w skład jego członków. Negatywnie nastawiony do tejże instytucji, nie uczestniczył jednak w jej pracach. Zmarł w 1722 w Moskwie i został pochowany w soborze Zaśnięcia Matki Bożej w Riazaniu. Swoją obszerną bibliotekę przekazał do monasteru w Nieżynie, który sam polecił założyć.

Bibliografia

• Стефан (Яворский). ortho-rus.ru. [dostęp 2011-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)]. (ros.).