Stanisław Wrembel
Stanisław Wrembel[a] (ur. 30 marca 1897 w Międzychodzie, zm. 27 września 1970 w Poznaniu) – chorąży pilot Wojska Polskiego, uczestnik I wojny światowej, powstania wielkopolskiego, wojny polsko–bolszewickiej oraz II wojny światowej. Kawaler Krzyża Srebrnego Virtuti Militari.
| |
 chorąży pilot
| |
| Data i miejsce urodzenia |
30 marca 1897 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
27 września 1970 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
od 1919 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja |
|
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa, |
| Odznaczenia | |
     
| |
.svg){kind=small}
Życiorys
edytujUrodził się w Międzychodzie nad Wartą, w rodzinie Jana i Józefy z Kasprowiaków[1]. W czerwcu 1916 r. został powołany do odbycia służby w armii niemieckiej[2]. Otrzymał przydział do Flieger Ersatrz Abteilung 4 w Poznaniu, następnie trafił na szkolenie pilotażowe, które ukończył w 1917[2]. Kolejnym jego przydziałem była szkoła obserwatorów. W trakcie służby działał w POW, z armii cesarskiej zdezerterował 15 października 1918 r. Wziął udział w powstaniu wielkopolskim[2], na samolotach zdobytych w Stacji Ławica atakował oddziały Grenzschutzu[3].
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę zgłosił się do służby w odrodzonym Wojsku Polskim. Otrzymał przydział do 3 Wielkopolskiej eskadry lotniczej (3 Wel)[2][4]. W jej składzie wyruszył na Front Wielkopolski w rejon Jarocina, gdzie wykonywał loty rozpoznawcze oraz propagandowe[5]. W czerwcu 1919 roku, w załodze z sierż. Marianem Skorzyńskim, został zestrzelony ale uniknął niewoli i powrócił do macierzystej jednostki[6][7].
5 lipca 1919 roku, jako pilot 3 wel, wyruszył na front wojny polsko–bolszewickiej. Odbywał loty bojowe na Froncie Ukraińskim oraz Litewsko–Białoruskim[8]. W dniach 21-24 marca 1920 roku wykonywał loty rozpoznawcze dla 2 Dywizji Piechoty Legionów, w kierunku na Połock, Witebsk i Orszę[9][10]. 13 kwietnia, w załodze z plut. pil. Władysławem Bartkowiakiem startował na przechwycenie nieprzyjacielskiego samolotu w okolicach Borysowa. Przeprowadzili też rozpoznanie ruchu na liniach kolejowych oraz wykonali zdjęcia dworca kolejowego w Krupkach i namiotu na balon obserwacyjny w pobliżu tej stacji[11]. 14 kwietnia, w załodze z obs. Mieczysławem Konarskim, wykrył wzmożony ruch na stacji kolejowej Sławnoje oraz nieprzyjacielski balon obserwacyjny w pobliżu tej stacji[12]. Od połowy kwietnia został wycofany z latania bojowego z powodu choroby[13].
Wykonywał również loty szturmowe, podczas których z niskiego pułapu atakował oddziały Armii Czerwonej. Latał przy niekorzystnych warunkach atmosferycznych i na samolotach nie w pełni sprawnych. Łącznie wykonał 17 lotów bojowych w łącznym czasie 27 godzin[14][15].
Po zakończeniu działań wojennych pozostał w Wojsku Polskim, otrzymał przydział do 3 pułku lotniczego. W 1921 posiadał stopień podchorążego[16][17], a w 1928 – starszego sierżanta[18]. 26 stycznia 1922 minister spraw wojskowych przyznał mu tytuł i odznakę pilota na czas służby w Wojskach Lotniczych[17].
W sierpniu 1923 roku, w konkursie lotniczym zorganizowanym przez Aeroklub Poznański, zdobył nagrodę za celność bombardowania[19]. W czerwcu 1925 roku, podczas II Wszechpolskiego Konkursu Szybowców w Gdyni, pilotował szybowiec Miś[20]. Pilotowany przez niego szybowiec otrzymał trzy pierwsze nagrody: za najdłuższy czas lotu (65 sekund), za ogólną ilość i czas lotów (26 lotów trwających 15 minut i 55 sekund) oraz za najdłuższy czas lotu przy najsłabszym wietrze (22 sekundy)[21]. Stanisław Wrembel otrzymał w nagrodę 2000 złotych, puchar Polskiego Automobilklubu i motocykl[22].
Jako weteran wojny polsko-bolszewickiej i wieku był uważany za reprezentanta kadry podoficerskiej 3 pułku. Powierzano mu honorowe funkcje, np. w styczniu 1937 roku przewodził komitetowi organizacyjnemu pułkowego balu[23].
Krótko przed wybuchem II wojny światowej został emerytowany ze służby wojskowej. 1 września 1939 r. zgłosił się ochotniczo i otrzymał przydział do 3 Bazy Lotniczej, w składzie której odbył kampanię wrześniową. W czasie okupacji ukrywał się na terenie Generalnego Gubernatorstwa, w Dęblinie nawiązał kontakt z Armią Krajową[b]. Po zakończeniu działań wojennych rozpoczął pracę z Aeroklubem Poznańskim, został jego wiceprezesem. Był jednym ze współzałożycieli Koła Seniorów przy Aeroklubie Poznańskim, został też członkiem PZPR. 1 lipca 1962 r. przeszedł na emeryturę[3].
Zmarł 27 września 1970. Został pochowany na cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu (kwatera Va, rząd 1, miejsce 32)[24].
Ordery i odznaczenia
edytujZa swą służbę otrzymał odznaczenia[25]:
- Krzyż Srebrny Virtuti Militari nr 8106 – 27 lipca 1922[16],
- Krzyż Walecznych po raz pierwszy – 23 listopada 1921[26],
- Polowa Odznaka Pilota nr 72 – 11 listopada 1928 roku „za loty bojowe nad nieprzyjacielem w czasie wojny 1918-1920”[18],
- Brązowy Krzyż Zasługi[3],
- Wielkopolski Krzyż Powstańczy – 6 grudnia 1957[27],
- Śląski Krzyż Powstańczy[3].
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Kolekcja VM ↓, s. 1.
- ↑ a b c d Kolekcja VM ↓, s. 4.
- ↑ a b c d Skrzydlata Polska 1963 ↓, s. 8.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 176.
- ↑ Mordawski 2009 ↓, s. 74.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 83.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 67.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 191.
- ↑ Wrembel Stanisław pchor. pil.. bequickorbedead.com. [dostęp 2020-03-27]. (pol.).
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 45.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 193.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 194.
- ↑ Przegląd Lotniczy i 12'1931 ↓, s. 912.
- ↑ Kolekcja VM ↓, s. 6.
- ↑ Zieliński, Wójcik 2005 ↓, s. 216.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 41 z 27 października 1922 roku, s. 808.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922 roku, s. 93.
- ↑ a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928 roku, s. 436.
- ↑ Abżółtowski 1928 ↓, s. 68.
- ↑ Mlotnik 1925 ↓, s. 5.
- ↑ Glass 1976 ↓, s. 353.
- ↑ Czerwiński 1926 ↓, s. 13-14.
- ↑ Dziennik Poznański i 10'1937 ↓, s. 4.
- ↑ Wrembel Stanisław – powietrzny wywiadowca. Stacja Krzyż. [dostęp 2023-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-08-14)]. (pol.).
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 246,252,258.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 40 z 23 listopada 1921 roku, s. 1559.
- ↑ Lista odznaczonych WKP ↓.
Bibliografia
edytuj- Wrembel Stanisław. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari; sygn. I.482.18-1200 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-11-09].
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
- Sergiusz Abżółtowski (red.): Księga pamiątkowa 3-go Pułku Lotniczego 1918-1928. Poznań: Nakładem 3-go Pułku Lotniczego w Poznaniu-Ławicy, 1928.
- S. Czerwiński: Jak można latać bez silnika. Kowel: Komitet Powiatowy L.O.P.P, 1926. OCLC 831354376.
- Z. Troniewski. Drugi wszechpolski konkurs szybowców w Gdyni. „Młody Lotnik”. Nr 9/1925, 1927. Wydawnictwo Komitetu Stołecznego Ligi Obrony Powietrznej Państwa.
- Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1976. OCLC 830596725.
- Hubert Mordawski: Polskie lotnictwo wojskowe 1918-1920 : narodziny i walka. Poznań ; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie Oddział Publicat, 2009. ISBN 978-83-245-8844-2. OCLC 750811729.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. I: Początki, organizacja, personel i sprzęt. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. II: Walka i demobilizacja. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- Marian Romeyko: Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa. Marian Romeyko (red.). Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933. OCLC 830230270.
- Krzysztof A. Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką: 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.
- Józef Zieliński, Waldemar Wójcik: Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari: 1919–1920. T. 1: Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005. ISBN 83-7441-243-7. OCLC 749442378.
- Wacław Iwaszkiewicz. Nad Borysowem i Berezyną. „Przegląd Lotniczy”. 12/1931, grudzień 1931. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. OCLC 1036625413.
- Szlachetny gest lotników. „Dziennik Poznański”. 10/1937, 14 stycznia 1937. Poznań: Ludwik Merzbach. OCLC 891188766.
- M. Kędz.. Stanisław Wrembel. „Skrzydlata Polska”. 45/1963, 10 września 1963. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783.
- Lista odznaczonych Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne „Gniazdo”. [dostęp 2020-04-21].