Wikipedia

Stanisław Potrzebowski

Stanisław Potrzebowski (ur. 9 lutego 1937 w Brześciu nad Bugiem) – doktor historii oraz filozofii[1], wykładowca akademicki, porucznik Sił Powietrznych LWP[2], założyciel i naczelnik związku wyznaniowego Rodzima Wiara, a także jeden z założycieli Europejskiego Kongresu Religii Etnicznych[3].

Staszko z Wrocławia
Stanisław Potrzebowski
Ilustracja
Kraj działania

Polska

Data i miejsce urodzenia

9 lutego 1937
Brześć nad Bugiem

Naczelnik
Okres sprawowania

1996-

Wyznanie

rodzimowierstwo słowiańskie

Kościół

Rodzima Wiara

Faksymile

Życiorys

edytuj

Jesienią 1939 r. wobec perspektywy aresztowania ojca rodzina uciekła z Brześcia (pod okupacją sowiecką) do Suwałk (wówczas okupacja niemiecka), gdzie mieszkała rodzina matki[4]. W kwietniu 1940 – prawdopodobnie w ramach akcji AB – ojciec Stanisława został aresztowany przez Niemców i zesłany do obozu Sachsenhausen, a następnie Mauthausen, gdzie umarł jesienią 1940. Do końca wojny rodzina Potrzebowskich mieszkała w Suwałkach, a po jej zakończeniu przeniosła się do Gliwic, gdzie Stanisław zdał maturę[4].

W latach 1954–1957 studiował geologię na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Poznał tam Bolesława Tejkowskiego (wówczas Bernarda) i zaangażował się w 1956 w działalność Rewolucyjnego Związku Młodzieży oraz kampanię poselską Tejkowskiego w styczniu 1957[4]. W październiku 1957 zatrzymany i przesłuchany przez SB po rzuceniu w budynku AGH ulotek protestujących przeciw zamknięciu pisma „Po Prostu”, w konsekwencji czego wycofał się z wszelkiej działalności niezależnej[4]. W latach 1958–1966 służył w lotnictwie LWP. W 1961 roku ukończył OSL w Dęblinie w stopniu podporucznika pilota, zostając lotnikiem wojskowym. Wojsko opuścił w stopniu porucznika w 1966 roku, początkowo utrzymując, że został usunięty za swoje nacjonalistyczne poglądy[5]; później twierdził, że zwolnił się na własną prośbę[4]. W 1972 roku skończył z wyróżnieniem studia na Uniwersytecie Wrocławskim, uzyskując tytuł magistra historii[1].

W 1971 został przyjęty na kontakt operacyjny Zarządu II Sztabu Generalnego WP[6]. Wobec jego indywidualnych starań o rozpoczęcie studiów doktoranckich w RFN, polski wywiad zdecydował, że studia będą dobrym pretekstem (tzw. „legendą”) do prowadzenia działalności szpiegowskiej w RFN po aklimatyzacji i obronie doktoratu. W latach 1972–1973 odbył polskie przeszkolenie wywiadowcze, używał pseudonimu Rymski[7][8]. W 1973 wyjechał do RFN (z paszportem turystycznym), gdzie podjął studia doktoranckie. Wywiad PRL udzielał mu wsparcia finansowego, jednak było ono niewielkie i musiał podjąć pracę zarobkową[6].

Od 1974 mieszkał w Moguncji, przygotowując na uniwersytecie w Moguncji pod kierunkiem prof. Gottholda Rhode doktorat z filozofii nt. ruchu Zadrugi[1], obroniony i wydany drukiem pod tytułem Zadruga. Eine völkische Bewegung in Polen w Bonn, w 1982 roku. W trakcie pobytu nie wykonywał żadnych zadań wywiadowczych przedłużając okres aklimatyzacji, wyjąwszy zalecane przez centralę obronę doktoratu i małżeństwo (zawarte w 1978 z obywatelką USA, zakończone rozwodem). W 1981 odmówił polecenia powrotu do kraju[9], a od maja 1981 nie utrzymywał kontaktu z centralą. Wobec powyższego faktu i podejrzeń o dekonspirację (m.in. umieszczenie informacji o swojej zawodowej służbie wojskowej w notce biograficznej w swojej książce), wywiad PRL w 1986 roku zdecydował o rozwiązaniu z nim współpracy[6].

W latach 1982–1984 był dyrektorem Instytutu Socjologii Stosowanej w Bonn; w 1985 wyjechał do RPA, gdzie pracował m.in. w Deutsche Schule Pretoria; po wyjeździe z Europy wywiad PRL nie posiadał informacji o miejscu jego pobytu[9]. Pobyt w RPA umocnił jego przekonania zadrużne. W 1991 roku wrócił do kraju, na stałe zamieszkując we Wrocławiu[1]. W 1992 roku w swoim mieszkaniu ukrywał się poszukiwany przez policję lider PWN-PSN[10].

Kontrowersje

edytuj

W kwietniu 1993 roku Gazeta Wyborcza wydrukowała serię artykułów autorstwa Wojciecha Jagielskiego i Jerzego Jachowicza dotyczących zabójstwa Chrisa Haniego przez Janusza Walusia, w których przypisano Potrzebowskiemu działalność w Światowym Ruchu Apartheidu, współpracę z Bolesławem Tejkowskim oraz opłacenie kaucji za skinheadów, którzy w lutym 1990 roku pobili na rynku we Wrocławiu czarnych studentów świętujących uwolnienie Nelsona Mandeli, a także uczestnictwo w Afrykanerskim Ruchu Oporu[11]. Część zarzutów potwierdzały wypowiedzi niektórych osób, w tym lidera Ruchu[12], jak również obecność współprowadzonego przez Potrzebowskiego zakładu badawczego w budynku gospodarzonym przez neofaszystów[13].

Potrzebowski w rozmowie z Jachowiczem miał zaprzeczyć zarzutom dotyczącym skinheadów oraz współpracy z Tejkowskim, tłumacząc się swoją nieobecnością w Polsce; przy tym przyznał, że poznał Walusia[5]. Początkowo też miał przyznać, że był członkiem Światowego Ruchu Apartheidu[5], czemu jednak zaprzeczył w sprostowaniu wydrukowanym przez GW w 2002 roku[14].

Publikacje

edytuj
  • Zadruga: eine völkische Bewegung in Polen, Bonn 1982
  • Słowiański ruch Zadruga, Szczecin 2016
  • Zorian Dołęga-Chodakowski. Znaczenie jego dzieła 1818-2018 [w:] Zorian Dołęga-Chodakowski: O Sławiańszczyźnie przed chrześcijaństwem, Wrocław 2018

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c d O Autorze. W: Stanisław Potrzebowski: Słowiański ruch Zadruga. Szczecin: Wydawnictwo Triglav, 2016, s. 216. ISBN 978-83-62586-96-7.
  2. ↑ Grzegorz Łyś. Stara baśń. „Rzeczpospolita”. 131 (2638), 2002-06-07. Maciej Łukasiewicz – redaktor naczelny. Warszawa: Presspublica. ISSN 0208-9130. OCLC 264077858. [dostęp 2017-03-04]. 
  3. ↑ Stanisław Potrzebowski, Rodzima Wiara, 6.12.2012. religioznawstwo.uj.edu.pl, 2012. [dostęp 2016-12-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-08-20)].
  4. ↑ a b c d e Szczepański 2010 ↓.
  5. ↑ a b c Jerzy Jachowicz. Ruch Apartheidu w Polsce. „Gazeta Wyborcza”, s. 4, 1993-04-19. Warszawa: Agora. ISSN 0860-908X. OCLC 225759598. Cytat: „Potrzebowski zaprzeczył jednak naszej informacji, że przyjechał do Polski na zaproszenie Bolesława Tejkowskiego. - Znam Tejkowskiego tylko przelotnie - powiedział. - Bardzo ubodła mnie też zamieszczona w »Gazecie« informacja, że zapłaciłem kaucję za skinheadów, którzy pobili murzyńskich studentów świętujących we Wrocławiu uwolnienie Nelsona Mandeli z więzienia w lutym 1990 r. [...] Mnie w tym czasie nie było w kraju. A ponadto nie było potrzeby płacić za tych zatrzymanych młodych ludzi.
    Potrzebowski przyznał, że jest działaczem Światowego Ruchu Apartheidu. Powiedział, że chętnie prześle nam ulotkę Ruchu Obrony Praw Białego Człowieka. [...]
    Potrzebowski potwierdził, że zetknął się z [Janusz Jakub Waluś], [...] rozmawiał z Walusiem ok. godziny. »Był człowiekiem sympatycznym, spokojnym i opanowanym, o poglądach patriotycznych. [...]«. [...]
    Na przełomie lat 50. i 60. Potrzebowski latał jako pilot wojskowy w Oficerskiej Szkole Lotniczej w Dęblinie, a następnie w jednostkach bojowych, usunięty został z wojska - jak twierdzi - za swoje przekonania polityczne narodowca.
    Potrzebowski oświadczył, że prawdziwych informacji o nim udzielić może »Gazecie« mieszkaniec Warszawy, pan Krzysztof Pazik, z którym zaprzyjaźnił się w RPA. [...] Pazik wbrew temu, co twierdził Potrzebowski, powiedział, że »Staszko Potrzebowski« i Tejkowski znają się od co najmniej kilkunastu lat. Między innymi na czas pobytu w RPA »Staszko« udostępnił Tejkowskiemu swoje mieszkanie na lokal jego partii”    .     
  6. ↑ a b c Archiwum IPN, Teczka sprawy NPW „Rymski”, IPN BU 2386/32563.
  7. ↑ Teczka pracy nielegalnego pracownika wywiadu ps. Rymski dot. Stanisław Potrzebowski, imię ojca: Eugeniusz, ur. 09-02-1937 r. w Brześciu nad Bugiem – tom 2.. IPN BU 2602/17863 [dostęp 2017-03-04].
  8. ↑ Teczka pracy nielegalnego pracownika wywiadu ps. Rymski dot. Stanisław Potrzebowski, imię ojca: Eugeniusz, ur 09-02-1937 r. w Brześciu nad Bugiem – tom 1.. IPN BU 2602/17864 [dostęp 2017-03-04].
  9. ↑ a b Sławomir Cenckiewicz: Długie ramię Moskwy. Wywiad wojskowy Polski Ludowej 1943–1991 (wprowadzenie do syntezy). Poznań: Zysk i S-ka, 2011-10-04, s. 233, 308-309, seria: Zakulisowe Studia Społeczne. ISBN 978-83-7506-875-7.
  10. ↑ Witkowski 2018 ↓.
  11. ↑ Wojciech Jagielski. Kto układał listę ofiar. „Gazeta Wyborcza”, s. 1, 1993-04-17. Warszawa: Agora. ISSN 0860-908X. OCLC 225759598. Cytat: „Jednym z działaczy Światowego Ruchu Apartheidu był polski emigrant o nazwisku [Stanisław] Potrzebowski. Gościł on niedawno w Polsce, rzekomo na zaproszenie Bolesława Tejkowskiego, próbował założyć polski oddział ruchu oraz zorganizować system zbierania funduszów. Potrzebowski zapłacił kaucję za [skinhedzi], którzy pobili [Murzyni - studenci], świętujących we Wrocławiu uwolnienie Nelsona Mandeli z więzienia w lutym 1990 r.
    Przewodniczący [Zjedn. Polskie w Johannesburgu] Waldemar Wojtowicz powiedział »Gazecie«, że Potrzebowski był w RPA od początku lat 80. Jest rówieśnikiem Janusza Walusia i podobnie jak on - samotnikiem, antykomunistą i aktywnym członkiem Afrykanerskiego Ruchu Oporu. Nie utrzymywał bliskich kontaktów z Polonią. Wojtowicz twierdzi, że Potrzebowski przez wiele lat był bezrobotny i 2-3 lata temu wyjechał na stałe [Polska - RPA]”    .     
  12. ↑ Wojciech Jagielski. Wzorem Hitlera. „Gazeta Wyborcza”, s. 9, 1993-04-26. Warszawa: Agora. ISSN 0860-908X. OCLC 225759598. Cytat: „Trzy lata temu Vermeulen założył Światowy Ruch Apartheidu i chwali się, że zdążył już otworzyć swoje przedstawicielstwa w 30 państwach na całym świecie. Także w Polsce. - Naszym reprezentantem w Polsce jest Stanisław Potrzebowski. Z tego co wiem, to nasz ruch w Polsce radzi sobie doskonale [...] - mówi Vermeulen [...] Vermeulen wyciąga z szafy czarny krawat. - Potrzebowski zaprojektował logo naszego ruchu - pokazuje na biały emblemat na krawacie”. 
  13. ↑ Wojciech Jagielski. PO DRODZE DO KŁĘBKA. „Gazeta Wyborcza”, s. 7, 1993-04-21. Warszawa: Agora. ISSN 0860-908X. OCLC 225759598. Cytat: „Zakład Badań Polonijnych Republiki Południowej Afryki w Pretorii, którym kierowali Potrzebowski i Pazik, miał siedzibę w VI-piętrowym budynku, którego właścicielem był Pol Doussy, znany rasista i neofaszysta. W tym samym budynku znajdowały się siedziby wielu neofaszystowskich organizacji, a w piwnicy mieścił się klub, gdzie spotykali się neofaszyści”. 
  14. ↑ Stanisław Potrzebowski. Sprostowanie. „Gazeta Wyborcza”, s. 5, 2002-02-14. Warszawa: Agora. ISSN 0860-908X. OCLC 225759598. Cytat: „W związku z publikacjami: »Gazety Wyborczej« z dn. 17-18 kwietnia 1993 r., 19 kwietnia 1993 r., 21 kwietnia 1993 r. oraz »Gazety Dolnośląskiej« z dn. 7 maja 1993 dr Stanisław Potrzebowski oświadcza, że nieprawdą jest, iż przybył do Polski na zaproszenie Bolesława Tejkowskiego i że udostępnił mu swoje mieszkanie we Wrocławiu na lokal Polskiego Stronnictwa Narodowego-Polskiej Wspólnoty Narodowej, a ponadto oświadcza, iż nie jest członkiem Afrykańskiego Ruchu Oporu, nie próbował założyć w Polsce oddziału tej organizacji i nie zbierał na ten cel pieniędzy, nie płacił kaucji za skinów, którzy pobili murzyńskich studentów w lutym 1990 r., nie nosił sygnetu ze swastyką”.. 

Bibliografia

edytuj


Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Stanisław_Potrzebowski&oldid=74295758”