Stanisław Płoski

polski historyk

Stanisław Płoski, ps. Sławski, P. Stanisławski (ur. 22 listopada?/4 grudnia 1899 w Briańsku[1][2], zm. 7 marca 1966 w Otwocku) – profesor historii, podporucznik rezerwy, oficer Komendy Głównej Armii Krajowej, członek PPS.

Stanisław Płoski
Sławski, P. Stanisławski
Ilustracja
podporucznik podporucznik
Data i miejsce urodzenia

4 grudnia 1899
Briańsk, gubernia orłowska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

7 marca 1966
Otwock, Polska

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wojsko Polskie
AK Armia Krajowa

Jednostki

Biuro Informacji i Propagandy

Główne wojny i bitwy

wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa:

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (od 1941) Srebrny Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal 3 Maja Medal Brązowy za Długoletnią Służbę
Stanisław Płoski (z lewej) podczas oględzin miejsca egzekucji w Palmirach (1946)
Grób Stanisława Płoskiego i Ewy Prauss-Płoskiej na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Życiorys

edytuj

Urodził się w rodzinie Józefa i Wandy z Biegańskich[3]. Po ukończeniu gimnazjum w Piotrkowie Trybunalskim rozpoczął studia historyczne na Uniwersytecie Warszawskim pod kierunkiem prof. Marcelego Handelsmana. W 1920 r. uczestniczył jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej. Po bezterminowym urlopowaniu z wojska ponownie podjął studia historyczne na wydziale filozoficznym UW. Od 1922 r. pracował w Wojskowym Instytucie Naukowo-Wydawniczym, w 1928 r. przemianowanym na Wojskowe Biuro Historyczne. W 1932 r. uzyskał stopień doktora z zakresu historii. Członek komitetu redakcyjnego „Przeglądu Socjalistycznego” (1932–1933), współpracownik „Encyklopedii Wojskowej”.

W kampanii wrześniowej 1939 uczestniczył w cywilnej obronie Warszawy. Już od jesieni 1939 r. działał w Służbie Zwycięstwu Polski. Początkowo zajmował się nasłuchem stacji radiowych, zaś do marca 1940 r. kierował Wojskowym Biurem Historycznym, w strukturach Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej - Armii Krajowej. Wydawał miesięcznik „Insurekcja”. Wraz z płk. Alojzym Horakiem redagował od 10 czerwca 1940 r. pismo „Żołnierz Polski w Kampanii Wrześniowej”, które drukowane było początkowo jako dodatek do „Wiadomości Polskich". Od numeru 32 z listopada 1941 r. dodatek ukazywał się pod zmienionym tytułem - jako miesięcznik „Żołnierz Polski w Drugiej Wojnie Światowej”. Zmiana ta – pisano w artykule redakcyjnym – wywołana jest otrzymaniem pierwszych relacji o czynach wojennych naszego żołnierza walczącego na obczyźnie, co znalazło odzwierciedlenie w treści, pojawiły się bowiem wspomnienia z innych frontów, jednak tematyka wrześniowa nadal dominowała. Od 1942 r. pismo – kierowane w dalszym ciągu przez Stanisława Płoskiego – było dodatkiem do „Żołnierza Polskiego”. Ostatni, pięćdziesiąty czwarty numer, ukazał się w czerwcu 1944 r.

Brał udział w powstaniu warszawskim. Jednocześnie w czasie okupacji ściśle współpracował z organizacją Polscy Socjaliści.

W trakcie pobytu w obozie jenieckim Gross-Born w listopadzie i grudniu 1944 Aleksander Gieysztor i Stanisław Płoski, oficerowie Biura Informacji i Propagandy KG AK, opracowali dokument dotyczący całości działań powstańczych[4].

Od 1945 do 1950 r. był dyrektorem Instytutu Pamięci Narodowej przy Prezydium Rady Ministrów. Był aktywnym współpracownikiem Komisji Badania Zbrodni Niemieckich. Po rozwiązaniu Instytutu przez władze został skierowany do pracy w Archiwum Akt Dawnych. W 1953 r. powrócił do pracy naukowej obejmując Zakład Dokumentacji w Instytucie Historii PAN, a od 1957 r. Zakład Historii II Wojny Światowej IH PAN. W 1954 r. mianowany docentem, a w 1959 r. profesorem nadzwyczajnym.

Zmarł 7 marca 1966 r. po wielomiesięcznym pobycie w sanatorium w Otwocku. Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera C 2-6-15)[5][6].

Życie prywatne

edytuj

Tuż przed II wojną światową poślubił Ewę Prauss (1913–1986), córkę Ksawerego i Zofii, w czasie wojny żołnierza komórki wywiadu batalionu „Parasol”, uczestniczki powstania warszawskiego. Ich córką jest Zofia Romaszewska, wnuczką – Agnieszka Romaszewska-Guzy.

Wybrane publikacje

edytuj
  • Powstanie warszawskie. Biuro Informacji i Propagandy KG AK. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Signum 1981. Opracowanie powstało w listopadzie i grudniu 1944 roku w oficerskim obozie jeńców wojennych II D Gross-Born. Redakcja wraz Aleksandrem Gieysztorem.
  • Niemieckie materiały do historii Powstania Warszawskiego, Warszawa 1958, redaktor.
  • Bibliografia historii Polski XIX wieku. Polska Akademia Nauk. Instytut Historii Wrocław-Warszawa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1958, redaktor.
  • Wspomnienia więźniów Pawiaka (1939–1944), Warszawa 1964 redaktor.
  • Okupacja i ruch oporu w „Dzienniku Hansa Franka”, Warszawa: Książka i Wiedza, 1972. Opracowanie i wybór.

Ordery i odznaczenia

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. Krzysztof Dunin-Wąsowicz, Płoski Stanisław (1899–1966), [w:] Polski Słownik Biograficzny t. XXVI, Warszawa-Kraków-Wrocław-Gdańsk 1981, s. 803–807, wersja elektroniczna IPSB.
  2. Płoski Stanisław (1899–1966) skrócona wersja wspomnienia autorstwa prof. dr. hab. Tadeusza Manteuffla, która pierwotnie ukazała się w „Kwartalniku Historycznym”, R. 73, z. 2, 1966, s. 537–539.
  3. a b c d e Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 239. [dostęp 2021-09-13].
  4. Powstanie Warszawskie w literaturze i filmie [online], tvp.pl, 29 lipca 2004 [zarchiwizowane z adresu 2007-03-18].
  5. Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2021-09-13].
  6. Niektóre znane osoby, spoczywające na Cmentarzu Wojskowym [online], Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Warszawie [zarchiwizowane z adresu 2009-08-05].
  7. M.P. z 2011 r. nr 19, poz. 197 „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej”.
  8. M.P. z 1947 r. nr 51, poz. 327 „za zasługi położone w walce z okupantem i udział w pracach konspiracyjnych w okresie okupacji”.
  9. M.P. z 1933 r. nr 259, poz. 279 „za zasługi na polu pracy oświatowej w wojsku”.
  10. M.P. z 1955 r. nr 112, poz. 1450 - Uchwała Rady Państwa nr 0/126 na wniosek Prezesa Polskiej Akademii Nauk.

Bibliografia, linki

edytuj