Stanisław Nazarkiewicz
Stanisław Nazarkiewicz (ur. 7 sierpnia 1896 w Podgórzu[1], zm. 11 kwietnia 1994 w Bournemouth) – podpułkownik pilot Wojska Polskiego, dowódca 2. pułku lotniczego oraz lotnictwa Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”.
| |
 podpułkownik pilot
| |
| Data i miejsce urodzenia |
7 sierpnia 1896 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
11 kwietnia 1994 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Formacja | |
| Jednostki |
16. pułk piechoty obrony krajowej |
| Stanowiska |
dowódca eskadry |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
         
| |
.png){kind=small}
.svg){kind=small}
Życiorys
edytujSyn Franciszka i Bronisławy. W czerwcu 1914 r. ukończył naukę w VIII klasie c. k. Gimnazjum V w Krakowie i zdał egzamin maturalny[2]. W tym samym roku rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po wybuchu I wojny światowej został powołany do odbycia służby w cesarsko-królewskiej Obronie Krajowej. Otrzymał przydział do 16. pułku piechoty OK. W składzie tej jednostki walczył od stycznia 1916 r. Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1917 r.[3] Następnie został przeniesiony do 22. pułku piechoty OK, skąd przeniesiono go do szkoły lotniczej w Fischamend. Po jej ukończeniu objął stanowisko oficera technicznego eskadry na froncie włoskim[4]. Koniec wojny zastał go w Trydencie, skąd powrócił do Krakowa[5].
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę zgłosił się do służby w odrodzonym Wojsku Polskim. Został przyjęty w stopniu podporucznika[6]. Jako wyszkolony lotnik otrzymał przydział do krakowskiego oddziału lotniczego, który został włączony do grupy idącej z odsieczą okrążonemu Lwowowi. Ta jednostka stała się zalążkiem 6. eskadry wywiadowczej[7]. W listopadzie, wspólnie z por. Stefanem Stecem, dostarczył z oblężonego Lwowa meldunek sytuacyjny Józefowi Piłsudskiemu[8]. W lutym 1919 r. został skierowany na szkolenie pilotażowe, które odbywał w Niższej Szkole Lotniczej a następnie w Wyższej Szkole Lotniczej. Po jego ukończeniu służył w 17. eskadrze wywiadowczej[9] jako obserwator[10].
Za udział w wojnie polsko-bolszewickiej został odznaczony trzykrotnie Krzyżem Walecznych[11]. Po ustaniu walk w grudniu 1920 r. został skierowany na kurs dowódców eskadr i dywizjonów. W lutym 1921 r. objął stanowisko zastępcy dowódcy 6. eskadry wywiadowczej, pełnił te obowiązki oficera taktycznego 2. pułku lotniczego. Również w 1920 r. rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1923 r. rozpoczął naukę w Szkole Nauk Politycznych przy Wydziale Prawa UJ[12]. W latach 1924–1925 sprawował funkcję komendanta Parku Lotniczego, w lipcu 1927 objął stanowisko dowódcy 21. eskadry liniowej[13], które zdał w kwietniu 1929 r. W sierpniu został mianowany dowódcą 22. eskadry liniowej[14]. W lipcu 1929 został przeniesiony do kadry oficerów lotnictwa z równoczesnym przeniesieniem służbowym do Centrum Wyszkolenia Podoficerów Lotnictwa w Bydgoszczy na stanowisko pełniącego obowiązki komendanta parku[15].
Od 15 czerwca do 7 sierpnia 1930 odbył staż w 2 pułku artylerii ciężkiej w Chełmie, od 8 sierpnia do 15 września tego roku staż w 32 pułku piechoty w Modlinie, a następnie ukończył kurs próbny przy Wyższej Szkole Wojennej (od 15 października do 15 grudnia 1930)[16]. Z dniem 5 stycznia 1931 r. został powołany do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie na dwuletni kurs 1930/1932[17]. Nie zdał egzaminów końcowych. W listopadzie 1932 r. został przeniesiony do 1. pułku lotniczego[18]. W sierpniu 1933 został dowódcą eskadry szkolnej 1 plot. 5 marca 1934 prezydent RP nadał mu z dniem 1 stycznia 1934 stopień majora w korpusie oficerów aeronautyki i 1. lokatą[19]. W listopadzie 1935 został przeniesiony do Departamentu Aeronautyki na stanowisko szefa wydziału. Po przeformowaniu Departamentu Aeronautyki w Dowództwo Lotnictwa objął w nim funkcję szefa sztabu. Odpowiadał za organizowanie współpracy komórek dowództwa oraz odciążenie gen. Ludomiła Rayskiego od bezpośredniego kierowania pracą wydziałów Dowództwa[20]. W 1938 r. został awansowany na stopień podpułkownika[21]. W marcu 1939 r. został zwolniony ze stanowiska szefa sztabu[22]. Otrzymał przydział na stanowisko dowódcy 2. pułku lotniczego, te stanowisko zdał 24 sierpnia. W ramach sierpniowej mobilizacji powołano go na stanowisko dowódcy lotnictwa Samodzielnej Grypy Operacyjnej „Narew”, gdzie służył w momencie wybuchu II wojny światowej[23].
Przez Rumunię przedostał się do Francji. Został mianowany komendantem obozu lotniczego w Septfonds. Nadzorował pracę polskich mechaników w Tuluzie na lotnisku Blagnac oraz pracę polskiego parku remontowego obsługującego sprzęt polskich szkół i kursów[24]. Po jej upadku został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Zgłosił się do służby w Polskich Siłach Powietrznych, otrzymał numer służbowy RAF P-1232[25]. Objął stanowisko zastępcy komendanta polskiej bazy lotniczej w Blackpool, od 1944 r. pełnił funkcję kierownika Biura Historycznego Lotnictwa Polskiego i archiwum lotniczego. Po zakończeniu działań wojennych nie zdecydował się na powrót do Polski i pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Prowadził tam hotel, w 1958 r. przyjął obywatelstwo brytyjskie i używał nazwiska Stanley. Zmarł 11 kwietnia 1994 r. w Bournemouth. Jego ciało poddano kremacji w North Cemetery. Jego prochy zostały złożone w krypcie grobowej Kościoła Garnizonowego w Krakowie[12].
Ordery i odznaczania
edytujZa swą służbę otrzymał odznaczenia[12]:
- Krzyż Kawalerski Order Odrodzenia Polski – 11 listopada 1937 „za zasługi w służbie wojskowej”[26],
- Krzyż Walecznych – trzykrotnie,
- Medal Lotniczy – czterokrotnie[27],
- Srebrny Krzyż Zasługi,
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości,
- Srebrny Medal za Długoletnią Służbę,
- Brązowy Medal za Długoletnią Służbę,
- Polowa Odznaka Pilota nr 122 – 11 listopada 1933[28],
- Francuska Odznaka Pilota,
- Srebrny Medal Waleczności 2 klasy[3].
Przypisy
edytuj- ↑ Sprawozdanie 1907 ↓, s. 98.
- ↑ Sprawozdanie 1907 ↓, s. 98, 110.
- ↑ a b Ranglisten 1918 ↓, s. 129, 277.
- ↑ Zieliński 2015 ↓, s. 262.
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 41.
- ↑ Mordawski 2009 ↓, s. 13.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 153.
- ↑ Niestrawski 2019 ↓, s. 35.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 198.
- ↑ Niestrawski 2021 ↓, s. 203.
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 250.
- ↑ a b c Nazarkiewicz Stanisław. Niebieska Eskadra. [dostęp 2024-07-03]. (pol.).
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 167.
- ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 175.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 6 lipca 1929, s. 194.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930, s. 235.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 28 stycznia 1931, s. 7.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 9 grudnia 1932, s. 424.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 5 marca 1934, s. 81.
- ↑ Mordawski 2009 ↓, s. 321.
- ↑ Rybka, Stepan 2003 ↓, s. 420.
- ↑ Mordawski 2009 ↓, s. 433.
- ↑ Dymek 1999 ↓, s. 23.
- ↑ Płoszajski 1993 ↓, s. 19.
- ↑ Krzystek 2012 ↓, s. 409.
- ↑ M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410.
- ↑ Nazarkiewicz Stanisław. Personel Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii 1940-1947. [dostęp 2024-07-03]. (pol.).
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 13 z 11 listopada 1933, s. 298.
Bibliografia
edytuj- VIII. Sprawozdanie Dyrekcyi c. k. Gimnazyum V. w Krakowie za rok szkolny 1913/14. Kraków: nakładem Dyrekcyi c. k. Gimnazyum V, 1914.
- Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wien: K. K. Hof und Staatsdruckerei, 1918. (niem.).
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2023-10-30].
- Przemysław Dymek: Samodzielna Grupa Operacyjna Narew 1939 w polskiej historiografii wojskowej. Poznań: Sorus, 1999. ISBN 978-83-87133-54-2. OCLC 169862236.
- Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
- Hubert Mordawski: Polskie lotnictwo wojskowe 1918-1920 : narodziny i walka. Poznań ; Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie Oddział Publicat, 2009. ISBN 978-83-245-8844-2. OCLC 750811729.
- Hubert Mordawski: Polskie lotnictwo wojskowe 1920-1939 : od tryumfu do tragedii. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie Oddział Publicat, 2011. ISBN 978-83-245-8997-5. OCLC 802069587.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. I: Początki, organizacja, personel i sprzęt. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- Mariusz Niestrawski: Lotnictwo w wojnie polsko-ukraińskiej 1918-1919. Przemyśl: Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej, 2019. ISBN 978-83-60680-70-4. OCLC 1140347394.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze 1918–1920. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2021. ISBN 978-83-8229-232-9. OCLC 1272952702.
- Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
- Jerzy Płoszajski: Technicy lotnictwa polskiego na Zachodzie 1939-1946. Cz. 1. Londyn: Stowarzyszenie Techników Polskich w Wielkiej Brytanii, 1993. ISBN 0-9522473-0-5. OCLC 749530918.
- Marian Romeyko (red.), Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa, Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933, OCLC 830230270.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja CDCN: „Księgarnia Akademicka”, 2003. ISBN 83-7188-691-8. OCLC 831137079.
- Józef Zieliński: Dowódcy pułków lotnictwa polskiego 1921-2012. Warszawa: Bellona, 2015. ISBN 978-83-11-13990-9. OCLC 924867180.