Stanisław Lanckoroński (zm. 1657)
Stanisław Lanckoroński herbu Zadora (ur. 1590, zm. przed 19 lutego 1657[1]) – hetman polny koronny w latach 1654–1657, wojewoda ruski w latach 1651–1656, wojewoda bracławski w latach 1649–1651, regimentarz koronny w latach 1649–1650, kasztelan kamieniecki w 1649 roku, kasztelan halicki w latach 1646–1649, dworzanin królewski w 1641 roku, starosta stopnicki w 1649 roku, starosta barski, starosta nossowski[2] po 1649 roku, starosta skalski w 1641 roku, starosta ratneński[1] w 1655 roku[3], pułkownik wojska powiatowego województwa ruskiego w 1652 roku[4].
| |
 Zadora | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia |
1590 |
| Data śmierci | |
| Żona |
Aleksandra Sienieńska |
| Dzieci | |
Studiował w Lejdzie w 1635 roku, w Orleanie w 1635 roku[5].
Żonaty z Aleksandrą, córką Zbigniewa i Anny Leńkówny z Rokitnicy. Miał synów Zbigniewa, starostę skalskiego, Jana, kanonika lwowskiego i kamienieckiego, Hieronima, podkomorzego podolskiego, Przecława, kasztelana czechowskiego, Franciszka, Mikołaja i Marcina, oraz córki Joannę, żonę Andrzeja Światopełka Bolestraszyckiego, i Barbarę[6].
Poseł na sejm nadzwyczajny 1637 roku, sejm 1641 roku, sejm 1642 roku, sejm 1643 roku[7].
Był posłem na sejm z województwa ruskiego i sandomierskiego. W młodości służył w wojsku pod dowództwem Stanisława Koniecpolskiego, walcząc zarówno z Tatarami (m.in. pod Martynowem w 1624) jak i ze Szwedami na Pomorzu (gdzie zdobył okręt szwedzki). Walczył pod Ujściem, pobił chana tatarskiego Gałgę pod Bełzem. Od roku 1646 kasztelan halicki.
W czasie powstania Chmielnickiego obronił skutecznie Kamieniec Podolski przed Kozakami. W czasie sejmu w 1649 roku mianowany przez króla regimentarzem koronnym i kasztelanem kamienieckim. W 1649 roku bronił przed Kozakami Zbaraż. Od roku 1649 wojewoda bracławski i starosta stopnicki. Na sejmie 1649/1650 roku wyznaczony z Senatu na komisarza komisji wojskowej lubelskiej, która zająć się miała wypłatą zaległych pieniędzy wojsku[8]. Brał udział w bitwie pod Beresteczkiem w 1651 r. W 1652 r. został mianowany wojewodą ruskim. W 1653 brał udział w wyprawie żwanieckiej. Od roku 1654 hetman polny koronny.
Odznaczył się w bitwie pod Ochmatowem w 1655 r. z Rosjanami i Kozakami. W czasie potopu szwedzkiego stoczył zwycięską bitwę pod Piątkiem. Niedługo potem doznał jednak porażki w bitwie pod Wojniczem (ocalili go wtedy od śmierci Stefan Bidziński i Wespazjan Kochowski). Odstąpił wraz z wojskiem kwarcianym Jana Kazimierza II Wazę i uznał za króla Karola X Gustawa.
W grudniu 1655 r. powrócił do Jana Kazimierza i zawiązał konfederację tyszowiecką przeciwko Szwedom. W 1656 r. wziął udział w trzydniowej bitwie pod Warszawą, a w styczniu 1657 r. walczył w bitwie pod Chojnicami. Po wycofaniu się wojsk polskich powrócił na Ruś i zmarł przed 17 lutego. Został pochowany we Lwowie[9].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Krzysztof Chłapowski, Starostowie niegrodowi w Koronie 1565–1795. Materiały źródłowe), Warszawa 2017, s. 227, ISBN 978-83-286-0024-9, OCLC 1022269875.
- ↑ Nosówka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 186.
- ↑ Kazimierz Przyboś (oprac.), Urzędnicy województwa ruskiego XIV–XVIII wieku (ziemie halicka, lwowska, przemyska, sanocka). Spisy, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 356, ISBN 83-04-02512-4, OCLC 20392576.
- ↑ Dariusz Kupisz, Wojska powiatowe samorządów Małopolski i Rusi Czerwonej w latach 1572–1717, Lublin: [Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2008, s. 184, ISBN 978-83-227-2841-3, OCLC 301797880.
- ↑ Marcin Broniarczyk, Wykształcenie świeckich senatorów w Koronie za Władysława IV, „Kwartalnik Historyczny”, 2, 2012, s. 251–303 [dostęp 2022-09-01], patrz s. 285.
- ↑ Zbigniew Anusik, Sienieńscy herbu Dębno (lubelska gałąź rodu) w XVI i XVII wieku, „Przegląd Nauk Historycznych”, 20 (1), 2021, s. 97–158, DOI: 10.18778/1644-857X.20.01.05.
- ↑ Jan Dzięgielewski, Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1992, s. 171, ISBN 83-7059-011-X, OCLC 27297791.
- ↑ Volumina Legum, t. IV, Petersburg 1860, s. 129.
- ↑ Adam Przyboś, Lanckoroński Stanisław z Brzezia na Lanckoronie h. Zadora, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [online], Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny [dostęp 2022-09-01]. Wersja drukowana: Polski Słownik Biograficzny, t. XVI, Instytut Historii PAN, 1971.
Bibliografia
edytuj- Lanckoroński, [w:] Wielka ilustrowana encyklopedia powszechna, T. 8, Kolejowe sądy rozjemcze do Laud William, Wydawnictwo Gutenberga, 1929, s. 295 [dostęp 2022-09-01].