Skrzyp gałęzisty

Skrzyp gałęzisty
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	skrzypowe
Rząd	skrzypowce
Rodzina	skrzypowate
Rodzaj	skrzyp
Gatunek	skrzyp gałęzisty
	Nazwa systematyczna
	Equisetum ramosissimum Desf.; Fl. atlant. 2:398. 1799
Synonimy
	Equisetum debile Roxb. ex Vaucher;
	Equisetum debile Roxb. ex Vaucher;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Skrzyp gałęzisty (Equisetum ramosissimum Desf.) – gatunek roślin należący do rodziny skrzypowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje w Azji i Europie z wyjątkiem ich północnych części oraz w Afryce z wyjątkiem jej części zachodniej. Rozprzestrzenia się też gdzieniegdzie poza tymi regionami^[5]. W Polsce gatunek występuje głównie w dolinie środkowej Wisły. Poza tym znany z rozproszonych stanowisk na Wyżynie Lubelskiej i Roztoczu, w dolinie dolnego Sanu oraz w dolinach innych rzek karpackich. Na pojedynczych stanowiskach występuje na Dolnym i Górnym Śląsku, w Wielkopolsce, na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, na Pomorzu Zachodnim, na Podlasiu i na północ od Płocka^[6].

Morfologia

Pokrój sporofitu: Wykształca pędy niezróżnicowane na płonne i płodne. Pędy nadziemne zielone, do 80 cm długości, płożące lub wzniesione, nierozgałęzione lub rozgałęzione nieregularnie^[7].
Pokrój gametofitu: Blaszkowate przedrośle wyrastające z zarodnika^[6].
Kłącze: Trwałe (zimujące), podziemne (na głębokości 0,6-1,6 m), bardzo rzadko z bulwkami magazynującymi skrobię (służącymi także do rozmnażania wegetatywnego). W części centralnej obecny jest wąski przewód powietrzny. Podzielone na czarnobrunatne międzywęźla o długości 4–8 cm i grubości 7 mm. W węzłach wyrastają liczne, wznoszące się ku powierzchni gruntu odgałęzienia^[6]^[7].
Korzenie: Wyrastają z kłącza w węzłach, nitkowate.
Łodyga: Osiąga od 10 do 80 cm wysokości, jest zielona, rozgałęziona nieregularnie lub wcale. Wewnątrz z szerokim przewodem powietrznym. Międzywęźla mają po 3–10 cm długości i są żeberkowane. Między 6–26 wypukłymi, szorstkimi żebrami, znajdują się głębokie rowki^[7]^[6].
Liście: Wyrastające okółkowo liście zrastają się brzegami tworząc wokół łodygi zieloną pochwę liściową, w górze nieco rozszerzoną. Na szczycie pochwy (od 1/3 jej długości) znajdują się wolne ząbki, w dołu czarnobrunatne, na szczycie białawo obrzeżone^[7]^[6].
Kłos zarodnionośny: Zarodnie zebrane są w zaostrzony zwykle na szczycie kłos z osią pełną (bez przewodu powietrznego).

Biologia i ekologia

Bylina, geofit ryzomowy. Rośnie nad brzegami wód, na łachach powstałych z piasków i żwirów. Dość często spotykany na siedliskach antropogenicznych, np. na torach i nasypach kolejowych, na żwirowiskach, przyczółkach mostowych, na wałach. Występuje głównie na madach i na podłożu żwirowym lub kamienistym^[6]. Zarodniki dojrzewają od maja do lipca. Liczba chromosomów 2n = 216^[8]. Gatunek charakterystyczny dla związku (All.) Vicio lathyroidis-Potentillion i Ass. Festuco rubrae-Equisetetum ramosissimi^[9].

Zagrożenia i ochrona

Gatunek umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
↑ The Plant List. [dostęp 2017-01-29].
↑ Equisetum ramosissimum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Equisetum ramosissimum. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-04-29]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ ^a ^b ^c ^d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

Bibliografia

Irena Rejment Grochowska: Skrzypy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1954, s. 49-51.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-01-29].

[iucn-4] Equisetum ramosissimum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[5] Equisetum ramosissimum. Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2009-04-29]. (ang.).

[K-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[szafer-7] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[klucz-8] Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[9] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[10] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]