Sidi Ferruch (1937)
Sidi Ferruch (Q181) – francuski oceaniczny okręt podwodny z okresu międzywojennego i II wojny światowej, jedna z 31 jednostek typu Redoutable. Okręt został zwodowany 9 lipca 1937 roku w stoczni Arsenal de Cherbourg w Cherbourgu, a w skład Marine nationale wszedł 1 stycznia 1939 roku. Podczas wojny jednostka pełniła służbę na Atlantyku, a od zawarcia zawieszenia broni między Francją a Niemcami znajdowała się pod kontrolą rządu Vichy. 11 listopada 1942 roku okręt został zatopiony wraz z całą załogą u wybrzeży Maroka przez samoloty z amerykańskiego lotniskowca eskortowego USS „Suwannee” (CVE-27).
 Jednostka bliźniacza „Sidi Ferruch” – „Ajax” | |
| Klasa | |
|---|---|
| Typ | |
| Projekt |
M6 |
| Historia | |
| Stocznia | |
| Położenie stępki |
30 stycznia 1932 |
| Wodowanie |
9 lipca 1937 |
 Marine nationale
| |
| Wejście do służby |
1 stycznia 1939 |
| Zatopiony |
11 listopada 1942 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Długość |
92,3 m |
| Szerokość |
8,2 m |
| Zanurzenie |
4,7 m |
| Zanurzenie testowe |
80 m |
| Rodzaj kadłuba | |
| Napęd | |
| 2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 8000 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM 2 śruby | |
| Prędkość • na powierzchni • w zanurzeniu |
|
| Zasięg |
powierzchnia: 10 000 Mm przy 10 w. |
| Uzbrojenie | |
| 1 działo kal. 100 mm, 2 wkm kal. 13,2 mm, 13 torped | |
| Wyrzutnie torpedowe |
7 × 550 mm |
| Załoga |
61 |
Projekt i budowa
edytuj„Sidi Ferruch” zamówiony został w ramach programu rozbudowy floty francuskiej z 1930 roku[1][2]. Projekt (o sygnaturze M6[3]) był ulepszeniem pierwszych powojennych francuskich oceanicznych okrętów podwodnych – typu Requin[1]. Poprawie uległa krytykowana w poprzednim typie zbyt mała prędkość osiągana na powierzchni oraz manewrowość[1][4]. Okręty typu Redoutable miały duży zasięg i silne uzbrojenie; wadą była ciasnota wnętrza, która powodowała trudności w dostępie do zapasów prowiantu i amunicji[4]. Konstruktorem okrętów był inż. Jean-Jacques Roquebert[4]. „Sidi Ferruch” należał do 3. serii jednostek, które otrzymały silniki Diesla o większej mocy, dzięki czemu osiągały one na powierzchni prędkość 20 węzłów[3][5].
„Sidi Ferruch” zbudowany został w stoczni Arsenal de Cherbourg w Cherbourgu (numer stoczniowy Q60)[3][5]. Stępkę okrętu położono 30 stycznia 1932 roku[6][a], a zwodowany został 9 lipca 1937 roku[5][2].
Dane taktyczno–techniczne
edytuj„Sidi Ferruch” był dużym, oceanicznym okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej[1][4]. Długość całkowita wynosiła 92,3 metra (92 metry między pionami), szerokość 8,2 metra i zanurzenie 4,7 metra[5][7]. Wyporność standardowa w położeniu nawodnym wynosiła 1384 tony (normalna 1570 ton), a w zanurzeniu 2084 tony[5][8][b]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa silniki wysokoprężne Sulzer o łącznej mocy 8000 KM[5][9][c]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 2000 KM[4][5][d]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 20 węzłów na powierzchni i 10 węzłów w zanurzeniu[3][5][e]. Zasięg wynosił 10 000 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 17 węzłów) oraz 100 Mm przy prędkości 5 węzłów w zanurzeniu[1][2]. Zbiorniki paliwa mieściły 95 ton oleju napędowego[3][5]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów, zaś czas zanurzenia 45-50 sekund[1][4]. Autonomiczność okrętu wynosiła 30 dób[3][10].
Okręt wyposażony był w siedem wyrzutni torped kalibru 550 mm: cztery na dziobie i jeden potrójny zewnętrzny aparat torpedowy. Prócz tego za kioskiem znajdował się jeden podwójny dwukalibrowy (550 lub 400 mm) aparat torpedowy[3][4]. Na pokładzie było miejsce na 13 torped, w tym 11 kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm[3][4]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło działo pokładowe kalibru 100 mm L/45 M1925 oraz zdwojone stanowisko wielkokalibrowych karabinów maszynowych Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76[3][4]. Jednostka wyposażona też była w hydrofony[3].
Załoga okrętu składała się z 4 oficerów oraz 57 podoficerów i marynarzy[2][5][f].
Służba
edytuj„Sidi Ferruch” wszedł do służby w Marine nationale 1 stycznia 1939 roku[6]. Jednostka otrzymała numer burtowy Q181[3]. W momencie wybuchu II wojny światowej okręt pełnił służbę na Atlantyku, wchodząc w skład 8. dywizjonu 4. eskadry okrętów podwodnych w Breście (wraz z siostrzanymi okrętami „Agosta”, „Ouessant” i „Bévéziers”)[11]. Dowódcą okrętu był w tym okresie kpt. mar. Y.M.E. Lostie de Kerhor de Saint-Hippolyte, a jednostka przechodziła remont, który zakończył się 13 września 1939 roku[11]. Tego dnia okręt przepłynął z Brestu do Cherbourga, eskortowany przez niszczyciel „Sirocco”[12]. 5 października „Sidi Ferruch” wraz z „Bévéziers” udały się na Martynikę, gdzie dotarły 27 października[13]. 7 listopada okręt przybył na Trynidad, skąd nazajutrz wyszedł na patrol w rejon Karaibów. Trwał on do 11 listopada, kiedy „Sidi Ferruch” powrócił do Port-of-Spain[14]. 13 listopada jednostka wyszła z bazy na kolejny patrol, z którego wróciła po trzech dniach spędzonych w morzu (16 listopada)[14][15]. Następnego dnia „Sidi Ferruch” opuścił Port-of-Spain i udał się na Martynikę[15]. 28 lutego 1940 roku „Sidi Ferruch” oraz „Bévéziers” opuściły Antyle i dotarły w połowie marca do Halifaxu w celu eskortowania sojuszniczych konwojów (dołączając do siostrzanych okrętów „Archimède” i „Ajax”, które przybyły z Brestu)[16]. 13 marca w rejonie Halifaxu okręt podwodny miał problemy z przedostaniem się przez zator lodowy, w czym pomógł mu detaszowany z eskorty konwoju HX-27 kanadyjski niszczyciel HMCS „Restigouche”[17]. Pomiędzy 22 marca a 2 kwietnia „Sidi Ferruch” wraz z brytyjskim krążownikiem pomocniczym HMS „Ausonia” eskortował w centralnej części Atlantyku konwój HX-29, który 4 kwietnia dopłynął do Liverpoolu[16].
W czerwcu 1940 roku „Sidi Ferruch” nadal wchodził w skład 8. dywizjonu 4. eskadry okrętów podwodnych, a jego dowódcą był kpt. mar. Y.M.E. Lostie de Kerhor de Saint-Hippolyte[18]. Po zawarciu zawieszenia broni między Francją a Niemcami okręt znalazł się pod kontrolą rządu Vichy. Od 10 do 25 sierpnia okręt stacjonował w Duali, a w związku z zagrożeniem Gabonu przed zajęciem przez Brytyjczyków i Wolnych Francuzów został 30 sierpnia przesunięty do Libreville[19][20]. Podczas operacji Menace 25 września „Sidi Ferruch” wypłynął z Konakry w celu zaatakowania alianckiej floty inwazyjnej, jednak został zmuszony do zanurzenia w odległości 10 Mm od brytyjskich jednostek przez samoloty z lotniskowca HMS „Ark Royal”[21].
W listopadzie 1940 roku „Sidi Ferruch” wraz z bliźniaczym okrętem „Sfax” stacjonował w Casablance[22]. W dniach 8-14 kwietnia 1941 roku jednostka – wraz z wieloma innymi francuskimi okrętami stacjonującymi w Dakarze – wzięła udział w poszukiwaniach francuskiego parowca „Fort de France” (4279 BRT), który podczas rejsu z Martyniki do Dakaru został przechwycony przez brytyjski krążownik pomocniczy HMS „Bulolo” i po obsadzeniu załogą pryzową skierowany w kierunku Gibraltaru[23]. Statek został odnaleziony 12 kwietnia przez krążownik „Primauguet” i niszczyciel „Albatros”, po czym doprowadzony do Casablanki[23].
W listopadzie 1942 roku, kiedy doszło do lądowania aliantów w Afryce Północnej, „Sidi Ferruch” stacjonował w Casablance[24]. Rankiem 8 listopada okręt otrzymał rozkaz zaatakowania jednostek inwazyjnych i w zanurzeniu opuścił port[24]. 11 listopada jednostka została zatopiona na pozycji 33°35′N 7°50′W/33,583333 -7,833333 przez samoloty z amerykańskiego lotniskowca eskortowego USS „Suwannee” (CVE-27)[6][25]. Zginęła cała, licząca maksymalnie 69 osób załoga, wraz z dowódcą kpt. mar. Paulem Davidem Robertem[26].
Uwagi
edytuj- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 76 i Gogin 2015 ↓ podają, że stępkę okrętu położono w 1931 roku.
- ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 206 podaje wyporność 1379/2060 ton, zaś Lipiński 1999 ↓, s. 539 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 – 1384/2080 ton.
- ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 187 podaje, że okręt posiadał cztery silniki Diesla, zaś według McMurtrie 1937 ↓, s. 206 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 okręt posiadał dodatkowo pomocniczy silnik Diesla o mocy 750 KM.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75 podaje, że łączna moc silników elektrycznych wynosiła 1000 KM.
- ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 206 podaje, że prędkość na powierzchni wynosiła 18 węzłów, zaś według Lipiński 1999 ↓, s. 539 okręt osiągał na powierzchni 19,5 węzła.
- ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 206 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 podają, że załoga okrętu liczyła 67 osób.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 274.
- ↑ a b c d Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 76.
- ↑ a b c d e f g h i j k Gogin 2015 ↓.
- ↑ a b c d e f g h i Fontenoy 2007 ↓, s. 187.
- ↑ a b c d e f g h i j Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 273.
- ↑ a b c Helgason 2020 ↓.
- ↑ Lipiński 1999 ↓, s. 539.
- ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 186.
- ↑ Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75.
- ↑ McMurtrie 1937 ↓, s. 206.
- ↑ a b Kindell 1939a ↓.
- ↑ Kindell 1939b ↓.
- ↑ Kindell 1939c ↓.
- ↑ a b Kindell 1939d ↓.
- ↑ a b Kindell 1939e ↓.
- ↑ a b Kindell 1940b ↓.
- ↑ Kindell 1940a ↓.
- ↑ Kindell 1940c ↓.
- ↑ Kindell 1940d ↓.
- ↑ Kindell 1940e ↓.
- ↑ Kindell 1940f ↓.
- ↑ Kindell 1940g ↓.
- ↑ a b Kindell 1941 ↓.
- ↑ a b Perepeczko 2014 ↓, s. 370.
- ↑ Perepeczko 2014 ↓, s. 374.
- ↑ Tony 2017 ↓.
Bibliografia
edytuj- Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
- Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
- Ivan Gogin: REDOUTABLE submarines (1931-1939). Navypedia. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Guðmundur Helgason: FR Sidi Ferruch. Allied Warships. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: FRENCH, POLISH, GERMAN NAVIES, also US SHIPS IN EUROPE, SEPTEMBER 1939. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, SEPTEMBER 1939 (Part 1 of 2) Friday 1st - Thursday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS SEPTEMBER 1939 (Part 2 of 2) Friday 15th - Saturday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1939, Part 1 of 2 Wednesday 1st - Tuesday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1939 (Part 2 of 2) Wednesday 15th - Thursday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, MARCH 1940 (Part 1 of 2) Friday 1st – Thursday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, MARCH 1940 (Part 2 of 2) Friday 15th – Sunday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: FRENCH NAVY SHIPS, JUNE 1940. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, AUGUST 1940 (Part 2 of 2) Thursday 15th – Saturday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, SEPTEMBER 1940 (Part 1 of 2) Sunday 1st – Saturday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, SEPTEMBER 1940 (Part 2 of 2) Sunday 15th – Monday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1940 (Part 2 of 2) Friday 15th – Saturday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Don Kindell: NAVAL EVENTS, APRIL 1941 (Part 1 of 2) Tuesday 1st – Monday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).
- Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1971. ISBN 0-7110-0153-7. (ang.).
- Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
- Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1937. London: Sampson Low, Marston & Co., 1937. (ang.).
- Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
- Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789–1942. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-372-1.
- Allen Tony: Sidi Ferruch (Q-181 Sidi-Ferruch) (+1942). Wrecksite. [dostęp 2020-02-15]. (ang.).