Rozszczepka pospolita
Rozszczepka pospolita (Schizophyllum commune Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny rozszczepkowatych (Schizophyllaceae)[1].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
rozszczepka pospolita |
| Nazwa systematyczna | |
| Schizophyllum commune Fr. Observ. mycol. (Havniae) 1: 103 (1815) | |
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Schizophyllaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Ma 23 synonimy naukowe. Niektóre z nich:
- Agaricus alneus L. 1755
- Agaricus alneus Reichard 1780
- Agaricus multifidus Batsch 1786
- Apus alneus (L.) Gray 1821
- Daedalea commune (Fr.) P. Kumm. 1871
- Merulius alneus (L.) J.F. Gmel. 1792
- Merulius alneus (Reichard) Schumach. 1803
- Merulius communis (Fr.) Spirin & Zmitr. 2004
- Schizophyllum alneum (L.) J. Schröt. 1888[2].
- Schizophyllum alneum (Reichard) Kuntze 1898
- Schizophyllum alneus (L.) Kuntze (1898)
- Schizophyllum commune var. multifidum (Batsch) Cooke 1892
- Schizophyllum multifidum (Batsch) Fr. 1875
Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako olszówka pospolita, kosmatek, dwójlistek towarzyski[3].
Morfologia
edytujŚrednica 1–4 cm, kształt kolisty, półkolisty, wachlarzowaty lub muszelkowaty. Do podłoża przyrasta bokiem. Trzonu brak. Powierzchnia filcowata o kolorze od białawego do szarego[4]. Pokryta jest szczecinkami i jest promieniście pofałdowana lub bruzdowana. Czasami posiada odcień beżowy lub różowy. Zdarza się też, że pomiędzy szczecinkami osiedlają się glony nadające kapeluszowi zielony kolor[5].
Szary do bladoczerwonobrązowego i w grupie owocników przypomina podłużnie rozszczepione blaszki, co jest charakterystyczną cechą rodzaju rozszczepka[6]. Podczas suchej pogody zwijają się, w ten sposób chroniąc zarodniki przed wyschnięciem[5].
U młodych okazów mięsisty, ale szybko staje się łykowaty i skórzasty[4]. Podczas wilgotnej pogody jednak staje się giętki i elastyczny[5].
Biały. Zarodniki bezbarwne, eliptyczne, o gładkiej powierzchni. Rozmiar 3–4 × 1–1,5 μm[4].
- Gatunki podobne
Podobna jest ciżmówka zmienna (Crepidotis variabilis). Rozróżnić ją można jednak łatwo po nierozszczepionych blaszkach. Ma brązowe zarodniki i rośnie w bardziej wilgotnych siedliskach[6].
Występowanie i siedlisko
edytujGatunek pospolity na całym świecie[7]. Również w Polsce jest bardzo pospolity[3].
Grzyb nadrzewny. Unika siedlisk wilgotnych i występuje głównie w miejscach dobrze nasłonecznionych. Rośnie na martwym drewnie drzew liściastych i iglastych, a także na zranionych miejscach żywych drzew. Rozwija się przez cały rok. Można go spotkać na pniach i pniakach drzew, na suchych gałęziach, na starym, składowanym drewnie. Często występuje razem z porostami i wrośniakiem szorstkim (Trametes hirsuta)[6] – jest pasożytującym na nich grzybem nagrzybnym[8].
Znaczenie
edytujSaprotrof i pasożyt. Wywołuje białą zgniliznę drewna. Czasami wyrządza szkody w rolnictwie, poraża bowiem zafoliowane bale siana i kiszonki. Czasami (rzadko) atakuje również ludzi. Obecność grzybni tego gatunku stwierdzono np. w drogach oddechowych u ludzi o osłabionym układzie odpornościowym[6].
W Europie jest uważana za grzyb niejadalny. Jednak na opracowanej dla FAO liście jest wymieniona jako grzyb jadalny w następujących państwach świata: Benin, Chiny (z Hongkongiem), Demokratyczna Republika Konga, Etiopia, Ghana, Gwatemala, Indie, Laos, Madagaskar, Malawi, Meksyk, Mozambik, Nigeria, Peru, Republika Środkowoafrykańska, Zambia[9].
Grzyb leczniczy o działaniu przeciwzapalnym, przeciwnowotworowym, przeciwbakteryjnym, immunomodulacyjnym, nefrotonicznym i hepatoprotekcyjnym[10]. Główną czynną substancją jest schizophylan – substancja o właściwościach immunostymulujących i przeciwnowotworowych[11]. Uzyskuje się ją z kultur grzybowych hodowanych na specjalnym podłożu hodowlanym, jest więc grzybem uprawnym. Z wyhodowanej grzybni rozszczepki pospolitej wytwarza się preparat o handlowej nazwie Schizofylan (SPG, sonifilan, sizofilan), zawierający polisacharydy o leczniczym działaniu[10].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Index Fungorum [online] [dostęp 2013-09-15] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-09-20] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 620, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 233, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b c Rozszczepka pospolita [online], Grzybland [dostęp 2012-01-10].
- ↑ a b c d Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, s. 216, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-10].
- ↑ Walter Gams, Paul Diederich, And Kadri Põldmaa, Fungicolous Fungi [online], s. 345 [dostęp 2012-01-10].
- ↑ Eric Boa, Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people, FAO, 2004 (Non-wood Forest Products 17), ISBN 92-5-105157-7.
- ↑ a b S.P. Wasser, A.L. Weiss, Medicinal Properties of Substances Occurring in Higher Basidiomycetes Mushrooms: Current Perspectives (Reviev), „Int. J. Med. Mushroom”, 1 (1), 1999, s. 31–62, DOI: 10.1615/IntJMedMushrooms.v1.i1.30.
- ↑ Andrzej Szczepkowski, Grzyby nadrzewne w innym świetle – użytkowanie owocników, „Studia i Materiały CEPL w Rogowie”, 32 (3), 2012.