Ciżmówka zmienna
Ciżmówka zmienna (Crepidotus variabilis (Pers.) P. Kumm.) – gatunek grzybów należący do rodziny ciżmówkowatych (Crepidotaceae)[1].
.JPG)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
ciżmówka zmienna |
| Nazwa systematyczna | |
| Crepidotus variabilis (Pers.) P. Kumm. Führ. Pilzk. (Zerbst): 74 (1871) | |
.JPG)
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Crepidotus, Crepidotaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w roku 1800 Christian Hendrik Persoon nadając mu nazwę Agaricus variabilis. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w roku 1857 Paul Kummer, przenosząc go do rodzaju Crepidotus[1].
Niektóre synonimy nazwy naukowej:
- Agaricus albidus Balb. 1804
- Agaricus sinuatus Pers. 1800
- Agaricus variabilis Pers. 1800
- Claudopus multiformis Murrill 1917
- Claudopus variabilis (Pers.) Fr. 1874
- Crepidopus variabilis (Pers.) Gray 1821
- Crepidotus variabilis var. stercorarius Reichert & Aviz.-Hersh. 1959
- Crepidotus variabilis var. subsphaerosporus J.E. Lange 1935
- Crepidotus variabilis var. trichocystis Hesler & A.H. Sm. 1965[2].
Nazwę polską nadał Władysław Wojewoda w 2003 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był już w 1830 r. przez J. Jundziłła pod nazwą bedłka śnieżysta[3].
Morfologia
edytujŚrednica 5–30 mm, kształt u młodych okazów uszkowaty, z wiekiem okrągławy, muszlowaty, w końcu rozpostarty, czasami nieregularny. Brzeg długo pozostaje podwinięty, u starszych okazów pofałdowany. Powierzchnia młodych owocników jest jedwabista lub aksamitna, u starszych naga. W czasie wilgotnej pogody jest nieco błyszcząca. Początkowo jest biała, później brązowiejąca. Pod skórką brak warstwy galaretowatej[4][5].
Cienkie i dość rzadkie, promieniście rozchodzące się od miejsca przyrośnięcia owocnika. U młodych owocników są białe, u starszych ciemnieją i stają się brązoworóżowe. Mają szerokość do 3 mm i różną długość[4][5].
Owocnik przyrasta do podłoża praktycznie bez trzonu. Niewielki trzon występuje tylko u młodych owocników, u starszych zanika, lub jest mało widoczny. Miejsce przyrośnięcia znajduje się koncentrycznie na środku owocnika, lub przesunięte jest w bok od środka[4][5].
Bardzo cienki, występuje tylko w środkowej części owocnika. Jest białawy, bez smaku i zapachu. Nie zmienia barwy po ugnieceniu[4].
- Cechy mikroskopowe
Wysyp zarodników brązowy. Zarodniki elipsoidalne, pokryte bardzo drobnymi, kolczastymi brodawkami. Rozmiar 4,5-6 × 2,5-3,5 (4) μm. Podstawki 2 lub 4- sterygmowe, Pleurocystyd brak, cheilocystydy o rozmiarze (18) 20-50 × 5–16 μm, zgrubiałe, wybrzuszone, czasami główkowate, rozwidlone lub rozgałęzione. Strzępki o grubości 3–7 μm, w tramie blaszek i w kapeluszu posplatane. W skórce strzępki mają grubość 3–4 μm, są gęsto posplatane, bezbarwne, na obrzeżu często powyginane. Na strzępkach występują sprzążki[6].
- Gatunki podobne
Istnieje wiele podobnych gatunków ciżmówek. W pewny i prosty sposób można rozpoznać tylko ciżmówkę miękką (Crepidotus mollis), gdyż ma charakterystyczną galaretowatą warstwę pod skórką. Pewne rozróżnienie pozostałych gatunków zazwyczaj nie jest możliwe bez badań mikroskopowych – szczególnie istotne jest urzeźbienie powierzchni zarodników[7]. Praktycznie nie do odróżnienia morfologicznie jest także boczniakowiec szerokozarodnikowy (boczniaczek śnieżysty Pleurotellus chioneus). Wskazówką może być fakt, że jego blaszki zawsze są białe, lub co najwyżej bladożółtawe. Ma większe zarodniki[8].
Występowanie i siedlisko
edytujWystępuje w Ameryce Północnej, Europie, Azji i Australii[9]. W Polsce jest pospolity[3], jest najczęściej występującym gatunkiem ciżmówek[8].
Grzyb nadrzewny. Rośnie na butwiejącym drewnie drzew, zarówno drzew liściastych, jak i iglastych, zwłaszcza na drewnie brzóz, buków, dębów, topoli osiki, jodły, świerka. Owocniki wytwarza od czerwca do października[3]. Zazwyczaj pojawiają się po deszczu gromadnie, głównie na leżących na ziemi gałęziach i gałązkach drzew. Czasami przenoszą się z nich również na sąsiednie obumarłe liście i pędy roślin[4].
Znaczenie
edytujGrzyb saprotroficzny, niejadalny, a nawet podejrzewany o własności trujące, w rodzinie ciżmówkowatych bowiem jest wiele jest gatunków trujących[10].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2015-06-06] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2015-06-06] (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e Aurel Dermek, Grzyby znane i mniej znane, PWRiL, 1988, ISBN 83-09-01196-2.
- ↑ a b c M. Svrck, B. Vancura, Grzyby środkowej Europy, PWRiL.
- ↑ North American Crepidotus [online], Mycoweb [dostęp 2015-06-06].
- ↑ Ciżmówka [online], Atlas grzybów [dostęp 2012-12-07].
- ↑ a b Warmia i Mazury [online] [dostęp 2015-06-06].
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2015-04-08].
- ↑ Crepidotus variabilis [online] [dostęp 2015-06-06].