Wikipedia

SM UC-70

niemiecki podwodny stawiacz min
Ten artykuł dotyczy okrętu podwodnego UC-70 z 1916 roku. Zobacz też: inne okręty o tej samej lub podobnej nazwie.

SM UC-70 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, jedna z 64 zbudowanych jednostek typu UC II. Zwodowany 7 sierpnia 1916 roku w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine 22 listopada 1916 roku. W czasie służby operacyjnej w składzie Flotylli Flandria okręt odbył 10 patroli bojowych, w wyniku których zatonęły 33 statki o łącznej pojemności 27 078 BRT, a siedem statków o łącznej pojemności 27 513 BRT zostało uszkodzonych. SM UC-70 został zatopiony 5 czerwca 1917 roku w wyniku ostrzału przez brytyjskie monitory i niszczyciele portu w Ostendzie. Podniesiony i wyremontowany powrócił do służby. 28 sierpnia 1918 roku u wschodniego wybrzeża Anglii U-Boot został zatopiony wraz z całą załogą przez brytyjski niszczyciel HMS „Ouse”(inne języki).

SM UC-70
Ilustracja
SM UC-56, siostrzany okręt UC-70
Klasa

okręt podwodny

Typ

UC II

Projekt

41

Historia
Stocznia

Blohm & Voss, Hamburg

Położenie stępki

1916

Wodowanie

7 sierpnia 1916

 Kaiserliche Marine
Wejście do służby

22 listopada 1916

Zatopiony

5 czerwca 1917, 28 sierpnia 1918

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność
• na powierzchni
• w zanurzeniu


427 ton
508 ton

Długość

50,35 m

Szerokość

5,22 m

Zanurzenie

3,64 m

Zanurzenie testowe

50 m

Rodzaj kadłuba

dwukadłubowy

Materiał kadłuba

stal

Napęd
2 silniki Diesla o łącznej mocy 440 kW (600 KM)
2 silniki elektryczne o łącznej mocy 460 kW (620 KM)
2 śruby
Prędkość
• na powierzchni
• w zanurzeniu


12 węzłów
7,4 w.

Zasięg

powierzchnia: 10 420 Mm przy 7 w.
zanurzenie: 52 Mm przy 4 w.

Uzbrojenie
18 min UC/200, 1 działo kal. 88 mm, 7 torped
Wyrzutnie torpedowe

3 × 500 mm

Załoga

26

Projekt i budowa

edytuj

Dokonania pierwszych niemieckich podwodnych stawiaczy min typu UC I, a także zauważone niedostatki tej konstrukcji, skłoniły dowództwo Cesarskiej Marynarki Wojennej z admirałem von Tirpitzem na czele do działań mających na celu budowę nowego, znacznie większego i doskonalszego typu okrętu podwodnego. Opracowany latem 1915 roku projekt okrętu, oznaczonego później jako typ UC II, tworzony był równolegle z projektem przybrzeżnego torpedowego okrętu podwodnego typu UB II[1]. Głównymi zmianami w stosunku do poprzedniej serii były: instalacja wyrzutni torpedowych i działa pokładowego, zwiększenie mocy i niezawodności siłowni, oraz wzrost prędkości i zasięgu jednostki, kosztem rezygnacji z możliwości łatwego transportu kolejowego (ze względu na powiększone rozmiary)[1][2].

SM[a] UC-70 zamówiony został 12 stycznia 1916 roku jako jednostka z III serii okrętów typu UC II (numer projektu 41, nadany przez Inspektorat U-Bootów[3]), w ramach wojennego programu rozbudowy floty[4][5]. Został zbudowany w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu jako jeden z dziewięciu okrętów III serii zamówionych w tej wytwórni[4][6][7]. UC-70 otrzymał numer stoczniowy 286 (Werk 286)[5][8]. Stępkę okrętu położono w 1916 roku[8], a zwodowany został 7 sierpnia 1916 roku[9][10]. Koszt budowy okrętu wyniósł 2 mln 141 tys. marek[11].

Dane taktyczno-techniczne

edytuj

SM UC-70 był średniej wielkości przybrzeżnym okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej[2]. Długość całkowita wynosiła 50,35 metra[b], szerokość 5,22 metra i zanurzenie 3,64 metra[8][11]. Wykonany ze stali kadłub sztywny miał 39,3 metra długości i 3,61 metra szerokości, a wysokość (od stępki do szczytu kiosku) wynosiła 7,46 metra[13]. Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 427 ton, a w zanurzeniu 508 ton[6][12]. Jednostka miała wysoki, ostry dziób przystosowany do przecinania sieci przeciwpodwodnych; do jej wnętrza prowadziły trzy luki: pierwszy przed kioskiem, drugi w kiosku, a ostatni w części rufowej, prowadzący do maszynowni[14]. Cylindryczny kiosk miał średnicę 1,4 metra i wysokość 1,8 metra, obudowany był opływową osłoną[14]. Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa 6-cylindrowe, czterosuwowe silniki wysokoprężne MAN S6V26/36 o łącznej mocy 440 kW (600 KM), a pod wodą poruszał się dzięki dwóm silnikom elektrycznym SSW o łącznej mocy 460 kW (620 KM)[6][8]. Dwa wały napędowe obracały dwie śruby wykonane z brązu manganowego (o średnicy 1,9 metra i skoku 0,9 metra)[14]. Okręt osiągał prędkość 12 węzłów na powierzchni i 7,4 węzła w zanurzeniu[6][8]. Zasięg wynosił 10 420 Mm przy prędkości 7 węzłów w położeniu nawodnym oraz 52 Mm przy prędkości 4 węzłów pod wodą[8][11][c]. Zbiorniki mieściły 56 ton paliwa[8][11][d], a energia elektryczna magazynowana była w dwóch bateriach akumulatorów 26 MAS po 62 ogniwa, zlokalizowanych pod przednim i tylnym pomieszczeniem mieszkalnym załogi[4][15]. Okręt miał siedem zewnętrznych zbiorników balastowych[14]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 50 metrów[13][16], a czas wykonania manewru zanurzenia 40 sekund[17].

Głównym uzbrojeniem okrętu było 18 min kotwicznych typu UC/200 w sześciu skośnych szybach minowych o średnicy 100 cm, usytuowanych w podwyższonej części dziobowej jeden za drugim w osi symetrii okrętu, pod kątem do tyłu (sposób stawiania – „pod siebie”)[2][18]. Układ ten powodował, że miny trzeba było stawiać na zaplanowanej przed rejsem głębokości, gdyż na morzu nie było do nich dostępu, co znacznie zmniejszało skuteczność okrętów[19][18]. Uzbrojenie uzupełniały dwie zewnętrzne wyrzutnie torped kalibru 500 mm (umiejscowione powyżej linii wodnej na dziobie, po obu stronach szybów minowych), jedna wewnętrzna wyrzutnia torped kal. 500 mm na rufie (z łącznym zapasem 7 torped), oraz umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kal. 88 mm L/30, z zapasem amunicji wynoszącym 130 naboi[2][13][20]. Okręt wyposażony był w dwa peryskopy Zeissa: wachtowy i bojowy oraz radiostację z podnoszonym masztem o wysokości 10 metrów[21][e]. Wyposażenie uzupełniała kotwica grzybkowa o masie 272 kg[14].

Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 23 podoficerów i marynarzy[17][22][f].

Służba

edytuj

1916 rok

edytuj

22 listopada 1916 roku SM UC-70 został przyjęty do służby w Cesarskiej Marynarce Wojennej[10][23][g]. Dowództwo jednostki objął por. mar. (niem. Oberleutnant zur See) Werner Fürbringer(inne języki), dowodzący wcześniej UB-2, UB-17 i UB-39[24].

1917 rok

edytuj

Z dniem 1 lutego 1917 roku, rozkazem szefa sztabu admiralicji niemieckiej z 12 stycznia tego roku, U-Booty należące do czterech flotylli Hochseeflotte, Flotylli Flandria i Flotylli Pola(inne języki) rozpoczęły nieograniczoną wojnę podwodną[25][26]. Po okresie szkolenia okręt został 22 lutego przydzielony do Flotylli Flandria[5]. W dniach 10–22 marca UC-70 odbył pierwszy rejs bojowy na wody Zatoki Biskajskiej, stawiając dwie zagrody minowe[27]. 16 marca U-Boot w estuarium Żyrondy zatopił dwie francuskie pilotówki: „Marthe Yvonne” (30 BRT) i „Cordouan” (28 BRT)[28][29][h]. Tego dnia po południu okręt stoczył pojedynek artyleryjski ze zbudowanym w 1908 roku francuskim parowym statkiem-pułapką „Marguerite VI” (852 BRT). Francuska jednostka płynęła pod banderą norweską jako „Norge”, więc UC-70 wynurzył się i rozpoczął ostrzał z działa pokładowego, uszkadzając przeciwnika[30][31]. „Marguerite VI” także otworzył ogień z działa kal. 75 mm, zmuszając napastnika do zanurzenia. Dowódca U-Boota rozkazał odpalić torpedę, jednak ta nie opuściła wyrzutni i okręt po raz kolejny wynurzył się; nadlatujący samolot zniweczył jednak atak i UC-70 oddalił się w zanurzeniu, a statek-pułapka został odholowany do Bordeaux[30]. Nazajutrz w estuarium Żyrondy okręt zatrzymał i zatopił dziewięć francuskich łodzi rybackich: „Alcide Marie” (26 BRT), „Camille Emile” (20 BRT), „Dieu Te Garde” (30 BRT), „Juliette” (29 BRT), „Louis XIV” (44 BRT), „Notre Dame Du Perpetuel Secours” (29 BRT), „Nozal” (34 BRT), „Renee Islander” (25 BRT) i „Rupella” (38 BRT)[32]. W tym dniu na postawioną przez U-Boota nieopodal Groix minę wszedł zbudowany w 1904 roku brytyjski parowiec „Tasso” o pojemności 1859 BRT, przewożący materiały wojenne z Manchesteru do La Rochelle. Statek zatonął na pozycji 47°39′N 3°34′W/47,650000 -3,566667, a na jego pokładzie zginęło 19 osób wraz z kapitanem[33][34][i]. 18 marca nieopodal La Rochelle UC-70 zatopił francuski żaglowiec „Hyacinthe Yvonne” o pojemności 43 BRT[35], a u wybrzeży Wandei kolejne trzy łodzie rybackie: „Madone” (31 BRT), „Entente Cordiale” (22 BRT) i „Felicite Albert” (32 BRT)[32]. Następnego dnia na postawionych przez U-Boota u wybrzeży Charente-Maritime minach zatonęły dwa parowce: zbudowany w 1892 roku norweski „Bergsli” o pojemności 2133 BRT, przewożący węgiel z Penarth do Blaye (na jego pokładzie zginęły cztery osoby)[36] oraz pochodzący z 1881 roku francuski „Michel” (1773 BRT), płynący z Newport do Bordeaux[37]. 24 marca kolejną ofiarą postawionych przez UC-70 nieopodal Groix min został francuski holownik „Tapir” (200 BRT), który zatonął na pozycji 47°40′N 3°34′W/47,666667 -3,566667 ze stratą 15 członków załogi[38].

16 kwietnia w odległości 12 Mm na południowy zachód od latarni morskiej Beachy Head UC-70 zatrzymał i po ewakuacji załogi zatopił za pomocą ładunków wybuchowych zbudowany w 1898 roku brytyjski trzymasztowy szkuner ze stalowym kadłubem „Eduard” o pojemności 476 BRT, płynący pod balastem z Londynu do Port Talbot (na pozycji 50°34′N 0°05′E/50,566667 0,083333)[33][39]. Następnego dnia okręt postawił trzy zagrody minowe w kanale La Manche[40]. Niedługo po tym na postawionej przez U-Boota na wschód od Wight minie doznał uszkodzeń zbudowany w 1914 roku brytyjski parowiec „Nirvana” (3419 BRT), przewożący towary rządowe z Hawru do Southampton (na pozycji 50°36′30″N 0°53′30″W/50,608333 -0,891667, nikt nie zginął)[41]. 30 kwietnia nieopodal Worthing okręt zatopił zbudowany w 1879 roku norweski parowiec „Eden” o pojemności 1304 BRT, przewożący węgiel z Newcastle upon Tyne do Rouen (na pozycji 50°48′N 0°22′W/50,800000 -0,366667, bez strat w załodze)[42][j].

7 maja w odległości 4 Mm na południowy wschód od latarni morskiej Nab Tower na postawionej przez UC-70 minie zatonął zbudowany w 1888 roku brytyjski parowiec „Lowmount” o pojemności 2070 BRT, przewożący transport rudy żelaza na trasie Bilbao – Stockton-on-Tees (na pokładzie śmierć poniosło pięć osób)[33][43]. 18 maja okręt zatrzymał i po ewakuacji załóg zatopił dwie brytyjskie jednostki: zbudowany w 1903 roku parowiec „Dromore” (268 BRT), płynący pod balastem z Saint-Malo do Swansea (nieopodal Guernsey)[33][44] oraz pochodzący z 1869 roku drewniany kecz „C.E.C.G.” o pojemności 47 BRT (w odległości 30 Mm na południowy wschód od Start Point, na pozycji 50°48′N 4°48′W/50,800000 -4,800000)[45]. 23 maja w odległości 29 Mm na północ od Ouessant UC-70 zatopił zbudowany w 1884 roku hiszpański parowiec „Begona N°3” (2699 BRT), transportujący rudę żelaza z Almeríi do Barrow-in-Furness (na pozycji 48°55′N 5°04′W/48,916667 -5,066667, bez strat w załodze)[46]. 27 maja w odległości około 70 Mm na zachód od Ouessant UC-70 zatopił w ataku torpedowym zbudowany w 1898 roku francuski bark ze stalowym kadłubem „General De Boisdeffre” o pojemności 2195 BRT, przewożący azotany z Mejillones do Brestu (nikt z załogi nie ocalał)[47]. Nazajutrz w odległości 110 Mm na południowy zachód od Ouessant U-Boot storpedował bez ostrzeżenia i zatopił zbudowany w 1888 roku brytyjski parowiec „Ancona” o pojemności 1168 BRT, przewożący ładunek drobnicy na trasie Falmouth – Lizbona (bez strat w ludziach)[48].

5 czerwca, gdy UC-70 znajdował się w stoczni w Ostendzie, port znalazł się pod ostrzałem brytyjskich monitorów HMS „Erebus”(inne języki) i HMS „Terror”(inne języki) oraz niszczycieli HMS „Botha”, HMS „Faulknor”, HMS „Lochinvar”(inne języki), HMS „Lance”(inne języki), HMS „Manly”(inne języki), HMS „Mentor”(inne języki), HMS „Moorsom”(inne języki) i HMS „Miranda”[49][50]. O godzinie 5:30 okręt został trafiony i zatopiony na pozycji 51°14′N 2°55′E/51,233333 2,916667[23][51]. U-Boot został później podniesiony i poddany długotrwałemu remontowi, który zakończył się 24 kwietnia 1918 roku[49][23].

1918 rok

edytuj

15 kwietnia 1918 roku komendę nad SM UC-70 objął por. mar. Kurt Loch, dowodzący wcześniej UC-4[52]. 27 maja w odległości 20 Mm na północny wschód od Humber okręt zatopił brytyjską łódź motorową „Wayside Flower” (21 BRT)[53]. Następnego dnia w odległości 13 Mm na południowy wschód od latarni morskiej Flamborough ten sam los spotkał kolejną brytyjską łódź motorową „Coronation” (19 BRT)[54]. 4 czerwca na pozycji 54°23′N 0°13′E/54,383333 0,216667 U-Boot uszkodził zbudowany w 1911 roku brytyjski parowiec „Cento” o pojemności 3708 BRT, płynący pod balastem z Kingston upon Hull do Narwiku (w wyniku ataku śmierć poniosło trzech marynarzy)[55].

8 czerwca nowym dowódcą okrętu został mianowany por. mar. Karl Dobberstein, dowodzący uprzednio UC-11 i UB-40[56]. 9 lipca w odległości około 21 Mm na północny zachód od Hoek van Holland UC-70 zatrzymał i po ewakuacji załogi zatopił zbudowany w 1902 roku holenderski żaglowiec „Frederika” o pojemności 91 BRT, przewożący ładunek szkła i rybich łusek z Rotterdamu do Hawru[57]. 17 lipca w odległości 15 Mm na południowy wschód od latarni morskiej Flamborough okręt uszkodził z działa pokładowego zbudowany w 1908 roku norweski żaglowiec z pomocniczym napędem motorowym „Elin” (139 BRT), transportujący węgiel z South Shields do Caen (jednostka została odholowana do Grimsby)[58]. 21 lipca operujący u wschodnich wybrzeży Anglii U-Boot storpedował bez ostrzeżenia dwie brytyjskie jednostki handlowe: zbudowany w 1891 roku parowiec pasażerski „Mongolian” o pojemności 4892 BRT, płynący z Middlesbrough do Londynu, który zatonął w odległości 5 Mm na południowy wschód od Filey ze stratą 36 osób[59][60] oraz pochodzący z 1900 roku zbiornikowiec „Genesee”, płynący pod balastem z Middlesborough do estuarium Humber, który jedynie doznał uszkodzeń 4 Mm na północny zachód od latarni morskiej Flamborough (obyło się bez strat w załodze)[61]. Dwa dni później w odległości 12 Mm na południe od ujścia Tees okręt storpedował zbudowany w 1913 roku brytyjski parowiec „Boorara” o pojemności 6570 BRT, przewożący ładunek drobnicy z Southampton do Newcastle upon Tyne (statek został uszkodzony, nikt nie zginął)[62]. 24 lipca na wschód od Hartlepool UC-70 zatopił w ataku torpedowym zbudowany w 1906 roku grecki parowiec „Kilkis” (4302 BRT), płynący z Almeríi do Newcastle upon Tyne (na pozycji 54°42′N 1°01′W/54,700000 -1,016667)[63]. Dwa dni później w odległości 2 Mm na wschód od latarni morskiej Flamborough okręt storpedował zbudowany w 1913 roku francuski parowiec „Ango” o pojemności 7393 BRT, płynący pod balastem z Falmouth do Hartlepool, jednak statek doznał jedynie uszkodzeń[64].

28 sierpnia w odległości 5 Mm na północny zachód od Whitby U-Boot storpedował bez ostrzeżenia zbudowany w 1887 roku uzbrojony brytyjski parowiec „Giralda” o pojemności 1100 BRT, płynący pod balastem z Londynu do Newcastle upon Tyne. Na pokładzie statku zginęło sześciu załogantów, a samą jednostkę usiłowano ratować poprzez sztrandowanie, jednak ostatecznie została utracona[59][65].

Tego dnia około południa UC-70 najpierw został wykryty przez samolot, a następnie o godzinie 15:25 zatopiony bombami głębinowymi przez brytyjski niszczyciel HMS „Ouse”(inne języki) (na pozycji 54°32′N 0°40′W/54,533333 -0,666667)[5][66]. Zginęła cała załoga, licząca w tym rejsie 31 osób[23][66].

Wrak okrętu spoczywa na głębokości 24 metrów i ma status chronionej mogiły wojennej (od czasu wydobycia w 1992 roku jednej ze śrub jednostki)[5].

Podsumowanie działalności bojowej

edytuj

SM UC-70 odbył 10 rejsów operacyjnych, w wyniku których zatonęły 33 statki o łącznej pojemności 27 078 BRT, a siedem statków o łącznej pojemności 27 513 BRT zostało uszkodzonych[32]. Na pokładach zatopionych i uszkodzonych jednostek zginęło co najmniej 88 osób, w tym 36 na brytyjskim statku pasażerskim „Mongolian”[32][60]. Pełne zestawienie zadanych przez niego strat przedstawia poniższa tabela[32]:

Data Nazwa Państwo Tonaż[k] Los jednostki
16 marca 1917 „Marthe Yvonne”   Francja 30 zatopiony
16 marca 1917 „Cordouan”   Francja 28 zatopiony
16 marca 1917 „Margaret VI”   Marine nationale 852 uszkodzony
17 marca 1917 „Alcide Marie”   Francja 26 zatopiony
17 marca 1917 „Camille Emile”   Francja 20 zatopiony
17 marca 1917 „Dieu Te Garde”   Francja 30 zatopiony
17 marca 1917 „Juliette”   Francja 29 zatopiony
17 marca 1917 „Louis XIV”   Francja 44 zatopiony
17 marca 1917 „Notre Dame Du Perpetuel Secours”   Francja 29 zatopiony
17 marca 1917 „Nozal”   Francja 34 zatopiony
17 marca 1917 „Renee Islander”   Francja 25 zatopiony
17 marca 1917 „Rupella”   Francja 38 zatopiony
17 marca 1917 „Tasso”   Wielka Brytania 1859 zatopiony
18 marca 1917 „Madone”   Francja 31 zatopiony
18 marca 1917 „Entente Cordiale”   Francja 22 zatopiony
18 marca 1917 „Felicite Albert”   Francja 32 zatopiony
18 marca 1917 „Hyacinthe Yvonne”   Francja 43 zatopiony
19 marca 1917 „Bergsli”   Norwegia 2133 zatopiony
19 marca 1917 „Michel”   Francja 1773 zatopiony
24 marca 1917 „Tapir”   Francja 200 zatopiony
16 kwietnia 1917 „Eduard”   Wielka Brytania 476 zatopiony
17 kwietnia 1917 „Nirvana”   Wielka Brytania 6021 uszkodzony
30 kwietnia 1917 „Eden”   Norwegia 1304 zatopiony
7 maja 1917 „Lowmount”   Wielka Brytania 2070 zatopiony
18 maja 1917 „C.E.C.G.”   Wielka Brytania 47 zatopiony
18 maja 1917 „Dromore”   Wielka Brytania 268 zatopiony
23 maja 1917 „Begona N°3”   Hiszpania 2699 zatopiony
27 maja 1917 „General De Boisdeffre”   Francja 2195 zatopiony
28 maja 1917 „Ancona”   Wielka Brytania 1168 zatopiony
27 maja 1918 „Wayside Flower”   Wielka Brytania 21 zatopiony
28 maja 1918 „Coronation”   Wielka Brytania 19 zatopiony
4 czerwca 1918 „Cento”   Wielka Brytania 3708 uszkodzony
9 lipca 1918 „Frederika”   Holandia 91 zatopiony
17 lipca 1918 „Elin”   Norwegia 139 uszkodzony
21 lipca 1918 „Genesee”   Wielka Brytania 2830 uszkodzony
21 lipca 1918 „Mongolian”   Wielka Brytania 4892 zatopiony
23 lipca 1918 „Boorara”   Australia 6570 uszkodzony
24 lipca 1918 „Kilkis”   Królestwo Grecji 4302 zatopiony
26 lipca 1918 „Ango”   Francja 7393 uszkodzony
28 sierpnia 1918 „Giralda”   Wielka Brytania 1100 zatopiony
RAZEM zatopione: 33
uszkodzone: 7

Uwagi

edytuj
  1. ↑ SM – Seiner Majestät – [okręt] Jego Mości.
  2. ↑ Od 1917 roku: 53,15 metra[6][12].
  3. ↑ Opracowania znacznie różnią się wartościami zasięgu na powierzchni: Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 313 podają, że wynosił on 6910 mil morskich przy prędkości 7 węzłów, zaś Hutchinson 2001 ↓, s. 52 – 6430 Mm przy prędkości 7 węzłów.
  4. ↑ Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 182 podaje, że zbiorniki okrętu mieściły 63 tony paliwa.
  5. ↑ Knott 2015 ↓ podaje, że okręt wyposażony był w trzy peryskopy.
  6. ↑ W momencie zatopienia na pokładzie UC-70 przebywało 31 ludzi[5][23].
  7. ↑ UC 70 ↓ podaje, że okręt został wcielony do służby 20 listopada 1916 roku.
  8. ↑ Podaje się też datę zatopienia „Marthe Yvonne” 14 lutego 1917 roku[28].
  9. ↑ Wwlossesbrms 2 ↓ podaje, że statek został storpedowany bez ostrzeżenia.
  10. ↑ Perepeczko 2000 ↓, s. 333 podaje, że statek był bandery brytyjskiej.
  11. ↑ Tonaż statków handlowych i innych cywilnych jednostek podany jest w tonach rejestrowych brutto.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Fontenoy 2007 ↓, s. 106.
  2. ↑ a b c d Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 182.
  3. ↑ Rössler 1989 ↓, s. 50.
  4. ↑ a b c Rössler 1989 ↓, s. 53.
  5. ↑ a b c d e f UC 70 ↓.
  6. ↑ a b c d e Möller i Brack 2004 ↓, s. 62.
  7. ↑ Williamson 2016 ↓, s. 14.
  8. ↑ a b c d e f g Gogin 2021 ↓.
  9. ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 105.
  10. ↑ a b Hutchinson 2001 ↓, s. 54.
  11. ↑ a b c d Gröner 1985 ↓, s. 59.
  12. ↑ a b Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 564.
  13. ↑ a b c UC II ↓.
  14. ↑ a b c d e Knott 2015 ↓.
  15. ↑ Perepeczko 2000 ↓, s. 247.
  16. ↑ Showell 2006 ↓, s. 56.
  17. ↑ a b Gibson i Prendergast 2014 ↓, s. 313.
  18. ↑ a b Holicki 2020 ↓, s. 92, 95.
  19. ↑ Showell 2006 ↓, s. 57.
  20. ↑ Moore 1990 ↓, s. 127.
  21. ↑ Holicki 2020 ↓, s. 96.
  22. ↑ Perepeczko 2000 ↓, s. 246.
  23. ↑ a b c d e Gröner 1985 ↓, s. 61.
  24. ↑ Werner Fürbringer ↓.
  25. ↑ Perepeczko 2000 ↓, s. 285.
  26. ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 348.
  27. ↑ Perepeczko 2000 ↓, s. 299.
  28. ↑ a b Marthe Yvonne ↓.
  29. ↑ Cordouan ↓.
  30. ↑ a b Perepeczko 2000 ↓, s. 312.
  31. ↑ Marguerite VI ↓.
  32. ↑ a b c d e uboatsucc ↓.
  33. ↑ a b c d Wwlossesbrms 2 ↓.
  34. ↑ Tasso ↓.
  35. ↑ Hyacinthe Yvonne ↓.
  36. ↑ Bergsli ↓.
  37. ↑ Michel ↓.
  38. ↑ Tapir ↓.
  39. ↑ Eduard ↓.
  40. ↑ Perepeczko 2000 ↓, s. 325.
  41. ↑ Nirvana ↓.
  42. ↑ Eden ↓.
  43. ↑ Lowmount ↓.
  44. ↑ Dromore ↓.
  45. ↑ C.E.C.G. ↓.
  46. ↑ Begona N°3 ↓.
  47. ↑ General De Boisdeffre ↓.
  48. ↑ Ancona ↓.
  49. ↑ a b Perepeczko 2000 ↓, s. 361.
  50. ↑ Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 376.
  51. ↑ Perepeczko 2000 ↓, s. 361, 448.
  52. ↑ Kurt Loch ↓.
  53. ↑ Wayside Flower ↓.
  54. ↑ Coronation ↓.
  55. ↑ Cento ↓.
  56. ↑ Karl Dobberstein ↓.
  57. ↑ Frederika ↓.
  58. ↑ Elin ↓.
  59. ↑ a b Wwlossesbrms 3 ↓.
  60. ↑ a b Mongolian ↓.
  61. ↑ Genesee ↓.
  62. ↑ Boorara ↓.
  63. ↑ Kilkis ↓.
  64. ↑ Ango ↓.
  65. ↑ Giralda ↓.
  66. ↑ a b Perepeczko 2000 ↓, s. 448.

Bibliografia

edytuj
  • BRITISH MERCHANT SHIPS LOST to ENEMY ACTION Part 2 of 3 - January-August 1917 in date order. naval-history.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • BRITISH MERCHANT SHIPS LOST to ENEMY ACTION Part 3 of 3 - September 1917-November 1918 in date order. naval-history.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
  • Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
  • R.H. Gibson, Maurice Prendergast: Niemiecka wojna podwodna 1914-1918. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-074-4.
  • Ivan Gogin: UC II type coastal submarine minelayers (1916-1917). Navypedia. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
  • Erich Gröner: Die deutschen Kriegsschiffe 1815–1945: U-Boote, Hilfskreuzer, Minenschiffe, Netzleger, Sperrbrecher. T. 3. Koblenz: Bernard & Graefe, 1985. ISBN 3-7637-4802-4. (niem.).
  • Guðmundur Helgason: Ancona. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Ango. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Begona N°3. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Bergsli. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Boorara. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: C.E.C.G.. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Cento. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Cordouan. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Coronation. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Dromore. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Eden. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Eduard. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Elin. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Frederika. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: General De Boisdeffre. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Genesee. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Giralda. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Hyacinthe Yvonne. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Kapitänleutnant Werner Fürbringer. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Kilkis. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Lowmount. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Marguerite VI. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Marthe Yvonne. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Michel. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Mongolian. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Nirvana. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Oberleutnant zur See Karl Dobberstein. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Oberleutnant zur See Kurt Loch. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Ships hit by UC 70. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Tapir. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Tasso. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: UC 70. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: UC II. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Wayside Flower. uboat.net. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Wojciech Holicki. Niemieckie okręty podwodne typu UC II. Część I. „Technika Wojskowa Historia”. Nr specjalny 6, 2020. Magnum X. ISSN 2080-9743. 
  • Robert Hutchinson: Jane’s Submarines: War Beneath the Waves from 1776 to the Present Day. Londyn: HarperCollins, 2001. ISBN 978-0-00-710558-8. (ang.).
  • Peta Knott: UC-6 Thames Estuary: Archaeological Report. historicengland.org.uk. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  • Jane’s Fighting Ships of World War I. John Moore (red.). London: Studio Editions, 1990. ISBN 1-85170-378-0. (ang.).
  • Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats: From 1904 to the Present. London: Greenhill Books, 2004. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
  • Andrzej Perepeczko: U-booty I wojny światowej. Warszawa: Lampart, 2000. ISBN 83-86776-51-X.
  • Eberhard Rössler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: Naval Institute Press, 1989. ISBN 0-87021-966-9. (ang.).
  • Jak Mallmann Showell: The U-Boat Century: German Submarine Warfare 1906–2006. London: Chatham Publishing, 2006. ISBN 978-1-86176-241-2. (ang.).
  • Gordon Williamson: U-booty Kajzera. Niemieckie okręty podwodne I wojny światowej. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65652-73-7.
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=SM_UC-70&oldid=74958505”