Roman Sigalin
Roman Sigalin, właściwie Jakub Aron Sigalin (ur. 3 grudnia 1901 w Warszawie, zm. wiosną 1940 w Charkowie) – polski inżynier architekt i oficer rezerwy Wojska Polskiego pochodzenia żydowskiego[1], członek znanej rodziny architektów, działacz Stowarzyszenia Architektów Polskich[2].
 Roman Sigalin w czapce studenckiej Politechniki Warszawskiej, zdjęcie z ok. 1920 | |
| Data i miejsce urodzenia |
3 grudnia 1901 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
wiosna 1940 |
| Narodowość | |
| Praca | |
| Styl | |
| Biuro |
„Biuro Projektów Jerzy Gelbard i Roman Sigalin – Architekci SARP” |
Życiorys
edytujUrodził się 3 grudnia 1901 w Warszawie, w rodzinie Michela i Rojzy z Kurlandskich[3][4][5].
W 1928 ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Artylerii[3]. Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1931 w korpusie oficerów artylerii[6]. Ćwiczenia rezerwy odbywał kolejno w 10 pułku artylerii ciężkiej, 1 pułku artylerii najcięższej i 33 dywizjonie artylerii lekkiej[7][3].
W okresie XX-lecia międzywojennego wraz z Jerzym Gelbardem prowadził biuro architektoniczne pod nazwą „Biuro Projektów Jerzy Gelbard i Roman Sigalin – Architekci SARP”. Wspólnie z Gelbardem, a także młodszym bratem Grzegorzem i Witoldem Woyniewiczem stworzył kilkadziesiąt projektów gmachów użyteczności publicznej i prywatnych kamienic w Warszawie. Jego młodszym bratem był także Józef Sigalin, architekt i urbanista, jedna z postaci kluczowych dla powojennej odbudowy Warszawy[1].
Zespół Sigalina i Gelbarda stworzył m.in. projekty siedziby Banku Gospodarstwa Krajowego (ostatecznie zrealizowano konkurencyjny projekt), Ministerstwa Spraw Zagranicznych (niezrealizowany do wybuchu wojny), Najwyższej Izby Kontroli Państwa (ostatecznie w konkursie wybrano projekt Tadeusza Leśniewskiego) i Ministerstwa Robót Publicznych. W 1930 zespół zgłosił swój projekt na konkurs na przygotowanie projektu nowego Dworca Głównego. Wprawdzie ostatecznie sąd konkursowy pod przewodnictwem Aleksandra Wasiutyńskiego wybrał konkurencyjną koncepcję autorstwa profesora Politechniki Warszawskiej Czesława Przybylskiego[8], jednak zdecydował się także na zakup projektu zespołu Sigalina za kwotę 10.000 złotych[9]. Jednym z ostatnich budynków użyteczności publicznej zespołu był funkcjonalistyczny dom Zjednoczenia Kolejowców Polskich przy Al. Jerozolimskich 101 (obecnie 107), przed wojną uważany za projekt kontrowersyjny, jednak współcześnie uznawany za udany[10].
Równie duże kontrowersje w czasie budowy wzbudzała zaprojektowana przez duet Sigalin–Gelbard kamienica Wachsmachera przy Nowym Świecie 3 mieszcząca m.in. dancing Paradiso[11]. Funkcjonalistyczna kamienica o prostej fasadzie niemal pozbawionej zdobień zastąpiła wcześniejszą kamieniczkę mistrza blacharskiego Aleksandra Mrozińskiego, co historyk architektury Stanisław Łoza uznał za zbrodnię na tkance miasta, bowiem jego zdaniem nowa budowla była „zupełnie niedostosowana do zabudowy ulicy”[11].
Poza kamienicą przy Nowym Świecie do czasów współczesnych zachowało się kilka innych warszawskich realizacji zespołu, m.in. kamienica firmy Steinhagen i Saenger przy ul. Konopnickiej 3, kamienice Juliana i Józefa Glassów (odpowiednio ul. Lwowska 7 i ul. Kredytowa 6), kamienica Gustawa Pala przy Alejach Jerozolimskich 101[12], kamienica przy Mokotowskiej 46a, a także wille na zapleczu ulicy Frascati[13][14].
W okresie międzywojennym Roman Sigalin mieszkał w Warszawie, we wczesnomodernistycznej kamienicy przy ul. Mokotowskiej 26, gdzie jego sąsiadami byli m.in. Aleksander Mogilnicki i Alfred Loth[10]. Większość jego realizacji związana była z Warszawą, jednak zaprojektował także m.in. osiedle domków wczasowych w Juracie[15], a także plany odświeżenia wystroju Wielkiej Synagogi w Wilnie[16].
Latem 1939 roku został zmobilizowany do Wojska Polskiego, z którym wziął udział w wojnie obronnej[13]. Dostał się do niewoli radzieckiej i wraz z tysiącami polskich oficerów został zamordowany przez NKWD w toku zbrodni katyńskiej[17], prawdopodobnie w charkowskiej siedzibie oddziału NKWD[13]. Jego wieloletni współpracownik, Jerzy Gelbard, także zginął, zamordowany przez Niemców na Majdanku[17].
5 października 2007 minister obrony narodowej Aleksander Szczygło mianował go pośmiertnie na stopień kapitana[18]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007, w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”[19].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b Fuks 1998 ↓, s. 61.
- ↑ Kasprzycki 2004 ↓, s. 104.
- ↑ a b c Księga Cmentarna Charkowa 2003 ↓, s. 483.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-12-25].
- ↑ arch. Roman Jakub Sigalin. Marek Perepeczo. [dostęp 2023-12-25]., tu podano, że urodził się 24 grudnia 1901.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 149.
- ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 654.
- ↑ Krzyżakowa 1973 ↓, s. 2.
- ↑ Szczygliński 1929 ↓, s. 122.
- ↑ a b Kasprzycki 1996 ↓, s. 56–57, 61.
- ↑ a b Kasprzycki 1996 ↓, s. 178–179.
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 1. Agrykola–Burmistrzowska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1996, s. 63. ISBN 83-902793-5-5.
- ↑ a b c Barański 2015 ↓, ¶ 1–2.
- ↑ Kasprzycki 1996 ↓, s. 140.
- ↑ Saliński 1996 ↓, s. 66–67.
- ↑ Cohen-Mushlin i in. 2012 ↓, s. 291–292.
- ↑ a b Kasprzycki 2004 ↓, s. 71–72.
- ↑ Decyzja Nr 439/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 października 2007 w sprawie mianowania oficerów Wojska Polskiego zamordowanych w Katyniu, Charkowie i Twerze na kolejne stopnie oficerskie. Decyzja nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym MON.
- ↑ Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów. Portal polskiej Policji. [dostęp 2023-09-15].
Bibliografia
edytuj- Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
- Sigalin, Roman, „Polski Słownik Biograficzny”, 154, t. 37/3: Sierakowski Zygmunt – Silberschein Adolf, 1997, ISBN 83-86301-42-2., za: Andrzej Barański, Roman Sigalin, [w:] Indeks osób [online], warszawa1939.pl, 2015 [dostęp 2015-12-14].
- Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.
- Aliza Cohen-Mushlin i inni, Vilnius, [w:] Doron Narkiss (red.), Synagogues in Lithuania: A Catalogue, vol. 2, Vilnius: Vilnius Academy of Arts Press, 2012, s. 239–280, ISBN 978-609-447-004-2 (ang.).
- Marian Fuks, Wielcy i sławni pochodzenia żydowskiego, Oficyna Bibliofilów, 1998, ISBN 978-83-86058-85-3 (pol.).
- Jerzy Kasprzycki, Korzenie miasta, Warszawskie pożegnania, t. I: Śródmieście Południowe, Warszawa: Wyd. Veda, 1996, ISBN 83-85584-45-5 (pol.).
- Jerzy Kasprzycki, Korzenie miasta, Warszawskie pożegnania, t. IV: Mokotów i Ochota, Warszawa: Wyd. Veda, 2004, ISBN 978-83-61932-04-8 (pol.).
Krystyna Krzyżakowa, Wiele w historii prawie jednego dworca, „Stolica”, Leszek Wysznacki (red. nacz.), 7 (1315), Rok XXVIII, Warszawa: RSW Prasa-Książka-Ruch, 18 lutego 1973, s. 2–5, 14.- Stanisław Maria Saliński, Long-play warszawski, Pax, 1996, ISBN 978-83-211-1585-6 (pol.).
- Bronisław Szczygliński, Konkurs na Dworzec Centralny w Warszawie, „Architektura i Budownictwo”, Zygmunt Wóycicki (red. nacz.), 4, Rok V, Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Architektów Polskich, 1929, s. 121–137.
