Rezerwat przyrody Torfowisko pod Zieleńcem
Rezerwat przyrody „Torfowisko pod Zieleńcem” – torfowiskowy rezerwat przyrody w południowo-zachodniej Polsce w Górach Bystrzyckich, w Sudetach Środkowych, na terenie gminy Szczytna w powiecie kłodzkim[1] (województwo dolnośląskie).
 Fragment torfowiska | |
| rezerwat torfowiskowy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Mezoregion | |
| Data utworzenia |
1954 |
| Akt prawny | |
| Powierzchnia |
231,88 ha |
| Ochrona | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego  | |
Położenie na mapie gminy Szczytna  | |
Położenie na mapie Szczytnej  | |
 50°20′36″N 16°24′48″E/50,343333 16,413333
| |
Położenie
edytujRezerwat położony jest w północno-zachodniej części Gór Bystrzyckich, we wschodniej części Sudetów Środkowych, około 2,1 km na wschód od dzielnicy Dusznik-Zdroju – Zieleńca[2].
Charakterystyka
edytujRezerwat został utworzony w 1954 roku zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego (Monitor Polski z 1954 r., Nr 22, Poz. 358)[2]. Jest to rezerwat o powierzchni 231,88 ha[1], utworzony dla ochrony ciekawych i rzadkich gatunków roślin chronionych oraz naturalnych zbiorowisk roślinnych. Rezerwat utworzono głównie dla zachowania i ochrony naturalnego torfowiska wysokiego z brzozą karłowatą Betula nana[2].
Torfowisko położone jest na zachodnim zboczu Bieśca na wysokości 760 m n.p.m.[2] Miąższość torfu przekracza miejscami 8 m. Podłoże torfowiska tworzą nieprzepuszczalne skały: margle i piaskowce usadowione na gnejsach, ukształtowanie terenu jest niemal poziome, a obszar torfowiska leży dokładnie na wododziale pomiędzy zlewiskiem Morza Bałtyckiego i Północnego, obszar jest częściowo bezodpływowy[2]. Z okolic torfowiska wypływają źródliskowe potoki Dzikiej Orlicy. Przepływające przez rezerwat strumienie mają wodę zabarwioną na ciemnoczerwony kolor. Związane jest to z wypłukiwaniem z torfowiska kwasów humusowych. Mimo to woda nadaje się do picia. Woda w potokach rezerwatu ma kwaśny odczyn, jej pH wynosi 3,8–4,0.
Torfowisko o pow. 270 ha tworzą dwie misy: „Topielisko” i „Czarne Bagno”, przy czym rezerwat przyrody obejmuje Topielisko i tylko fragment Czarnego Bagna, częściowo zamarłego wskutek drenowania. Na kępach poprzedzielanych oczkami wodnymi rośnie bogata roślinność torfowiskowa. Ze względu na urokliwość krajobrazu miejsce to ma charakter uroczyska. Urokliwość tego miejsca doceniono już w 1919 r., gdy utworzono tu, jeden z pierwszych w Niemczech, rezerwat przyrody o obszarze 85 ha[2]. W okresie międzywojennym poszerzono go do 218 ha, budując przy okazji drewniane pomosty i wieże widokowe, a w 1954 r. rezerwat powołano ponownie – na powierzchni 156,8 ha. Krajobraz torfowiska bywa porównywany do tundry arktycznej, tajgi syberyjskiej, a nawet do wyglądu Europy z czasów panowania lodowca[2]. Istnieją przypuszczenia, że torfowisko jest reliktem epoki lodowcowej, a jego wiek oszacowano na 7600 lat. Obiekt stanowi dużą atrakcją turystyczną i przyrodniczą[2].
Obszar rezerwatu jest objęty ochroną czynną[1].
Flora
edytujFlora rezerwatu w obrębie torfowiska, liczy kilkadziesiąt taksonów roślin naczyniowych, charakteryzuje się ciekawą listą florystyczną[2]. Najciekawsze gatunki, które występują to wiele gatunków mchów i torfowców (Sphagnum), brzoza karłowata (Betula nana) mająca jedno z trzech stanowisk w Polsce, sosna błotna (Pinus uliginosus) – jedno z ośmiu stanowisk w Polsce, żurawina błotna (Oxycoccus palustris), borówka bagienna (Vaccinium uliginosum), bagno zwyczajne (Ledum palustre), turzyce (Carex spp.) – wiele gatunków, bagnica torfowa (Scheuchzeria palustris), bażyna czarna (Empetrum nigrum), wełnianka pochwowata (Eriophorum vaginatum), borówka brusznica (Vaccinium vitis-idaea)[2]. Z roślin owadożernych w rezerwacie ma stanowiska rosiczka okrągłolistna (Drosera rotundifolia) i rosiczka długolistna (Drosera anglica)[2].
Fauna
edytujZ entomofauny na terenie rezerwatu mają swoje stanowiska głównie motyle i ważki.
- Z ważniejszych motyli występują: gatunki minujące liście bagna zwyczajnego Stigmella lediella[3] i Lyonetia ledi (również na tej roślinie żeruje gąsienica gatunku Syngrapha interrogationis) oraz żerujące na borówce bagiennej i żurawinie błotnej tj. modraszek bagniczek (Vaciniina optilete)[4][5] i Coranarta cordigera[6]. Na terenie rezerwatu występuje też monofag szlaczkoń torfowiec (Colias palaeno)[4], którego gąsienica żywi się jedynie liśćmi borówki bagiennej[5][7]. Szlaczkoń torfowiec to okazały motyl dzienny z rodziny bielinkowatych zagrożony wymarciem, umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze[8]. Wszystkie gatunki motyli są ściśle związane z torfowiskami wysokimi Oxycocco-Sphagnetea (niekiedy torfowiskami przejściowymi) i borami bagiennymi Vaccinio uliginosi-Pinetum, podobnie jak ich rośliny żywicielskie.
- Z ważek występują: żagnica torfowcowa Aeshna subarctica elisabethae, miedziopierś górska Somatochlora alpestris, miedziopierś północna Somatochlora arctica[9]. Wszystkie te gatunki są ściśle związane z wodami torfowiskowymi i środowiskami sfagnowymi, są umieszczone na krajowej czerwonej liście zwierząt, zaś miedziopierś górską Somatochlora alpestris i miedziopierś północną Somatochlora arctica zamieszczono w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt – Bezkręgowce[8].
Z awifauny na terenie rezerwatu gnieździ się: cietrzew (Lyrurus tetrix), głuszec (Tetrao urogallus), świergotek łąkowy (Anthus pratensis), bocian czarny (Ciconia nigra). Cietrzew i głuszec, jako zagrożone wymarciem na terenie kraju, umieszczone są w Polskiej Czerwonej Księdze.
Turystyka
edytujPrzez środek rezerwatu prowadzi szlak turystyczny[10]:
zielony – prowadzący z Zieleńca do Polanicy-Zdroju
Na terenie rezerwatu (wzdłuż zielonego szlaku turystycznego) znajduje się ścieżka przyrodnicza prezentująca na tablicach przyrodę torfowiska, proces powstawania torfu itp.
Wieża widokowa na Torfowisku pod Zieleńcem
edytujNa terenie rezerwatu przy głównej grobli znajdowała się drewniana wieża widokowa. Pierwszą wybudowano w tym miejscu w 1919, kolejną w 2007[11][2]. Rozciągały się z niej widoki głównie na północną część kompleksu („Topieliska”). W 2020 roku wieża została rozebrana[12].
Galeria
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Rezerwat przyrody Torfowisko pod Zieleńcem. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2019-04-27].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 14: Góry Bystrzyckie i Orlickie. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, s. 264, 265. ISBN 83-7005-340-8.
- ↑ Stigmella lediella. [w:] Motyle Europy [on-line]. 01-01-2010. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-03)]. (pol.).
- ↑ a b Jarosław Buszko: Atlas rozmieszczenia motyli dziennych w Polsce 1986-1995. Toruń: Turpres, 1997. ISBN 83-86-781-40-8.
- ↑ a b Jarosław Buszko, Janusz Masłowski: Motyle Dzienne Polski. Nowy Sącz: Koliber, 2008. ISBN 978-83-925150-4-3.
- ↑ Coranarta cordigera. [w:] Motyle Europy [on-line]. 01-01-2010. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-04)]. (pol.).
- ↑ Günter Ebert (red.): Die Schmeterlinge Baden – Württembergs – Band I., TagfalterI. Stuttgart: Verlag Eugen Ulmer, 1993, s. 237-244. ISBN 978-83-925150-4-3.
- ↑ a b Zbigniew Głowaciński, Janusz Nowacki, Polska Czerwona Księga Zwierząt – Bezkręgowce (red.), „PAN, AR”, 2004, s. 447, ISBN 83-88934-60-0 (pol.).
- ↑ Rafał Bernard, Paweł Buczyński, Grzegorz Tończyk, Jacek Wendzonka: Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Poznań: WN Bogucki, 2009. ISBN 978-83-61320-54-8.
- ↑ Mapa szlaków turystycznych. [dostęp 2018-04-07].
- ↑ Torfowisko pod Zieleńcem – wieża widokowa. turystaklodzki.pl. [dostęp 2014-12-22].
- ↑ Trwa rozbiórka wieży w rezerwacie przyrody Torfowisko pod Zieleńcem [online], 24klodzko.pl, 3 września 2020.
Bibliografia
edytuj- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 14: Góry Bystrzyckie i Orlickie. Warszawa; Kraków: Wydawnictwo PTTK „Kraj”, 1992, ISBN 83-7005-340-8.
- M. Gałowski; Przewodnik turystyczny: „Góry Bystrzyckie i Orlickie”; Ofic. Wydawnicza „Brama”; Kłodzko 2007 r.; ISBN 978-83-60549-04-9.
- S. Namysł; mapa turystyczna: „Góry Bystrzyckie i Orlickie”; skala 1:40 000; Wyd. „PLAN”; Wrocław 2004 r.; ISBN 8388049705.
Linki zewnętrzne
edytuj- Torfowisko Pod Zieleńcem. [w:] Przyroda Dolnego Śląska [on-line]. [dostęp 2019-04-27].