Purchawka spłaszczona
Purchawka spłaszczona[1] (Lycoperdon pratense Pers.) – gatunek grzybów z rodziny purchawkowatych (Lycoperdaceae)[2].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
purchawka spłaszczona |
| Nazwa systematyczna | |
| Lycoperdon pratense Pers. Tent. disp. meth. fung. (Lipsiae): 7 (1797) | |
.jpg)
Systematyka i nazewnictwo
edytujPozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lycoperdon, Lycoperdaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[2].
Niektóre synonimy nazwy naukowej[3]:
- Calvatia depressa (Bonord.) Zeller & A.H. Sm. 1964
- Calvatia subpratensis (Lloyd) Coker & Zeller 1947
- Lycoperdon depressum Bonord. 1857
- Lycoperdon hiemale Bull. 1782
- Lycoperdon subpratense Lloyd 1905
- Utraria pratensis (Pers.) Quél. 1873
- Vascellum depressum (Bonord.) F. Šmarda 1958
- Vascellum pratense (Pers.) Kreisel 1962
- Vascellum subpratense (Lloyd) P. Ponce de León 1970
Nazwę polską purchaweczka spłaszczona nadali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r[4]. Obecnie nazwa ta jest niespójna z nazwą naukową, gatunek ten bowiem według Index Fungorum nie należy do rodzaju Vascellum (purchaweczka) lecz do rodzaju Lyoperdon (purchawka).
Polska nazwa purchawka spłaszczona według atlasu na portalu internetowym[5].
Morfologia
edytujŚrednica do 5 cm, wysokość do 5 cm. Młode owocniki są kuliste, szybko jednak stają się odwrotnie gruszkowate, soczewkowate, lub nabierają kształtu przypłaszczonego bąka. Okrywa zewnętrzna (ektoperydium) długo pozostaje biała i matowa. Znajdują się na niej sferocyty i niewielkie ziarniste kolce zebrane w gwiazdkowate skupiska. Podczas rozwoju owocnika kolce te stopniowo odpadają. Okrywa wewnętrzna (endoperydium) jest gładka, krucha, pergaminowata, początkowo jest biała, później brązowawa, w końcu szarobrązowa. Po dojrzeniu zarodników otwiera się na szczycie, potem odpada kawałkami aż do diafragmy. Gleba bez kolumelli. U młodych owocników jest biała, potem staje się oliwkowobrązowa, w końcu szarobrązowa. Dolna, płonna część gleby (tzw. podglebie) jest komorowata, u młodych owocników biała, później coraz ciemniejsza, w końcu ciemnobrązowa. Pomiędzy glebą a podglebiem znajduje się dobrze widoczna, błyszcząca diafragma[6].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki kuliste, gładkie lub pokryte drobnymi brodawkami. Mają rozmiar 3,5–4,5 μm i czasami krótką sterygmę. Włośnia ma z rzadka tylko dychotomicznie rozgałęzione strzępki. Są one cienkościenne i bez jamek. Przy diafragmie oraz na ścianach okrywy włośnia utrzymuje się dość długo[6].
Występowanie i siedlisko
edytujGatunek szeroko rozprzestrzeniony na kuli ziemskiej. W Polsce jest dość częsty[6].
Występuje na łąkach i pastwiskach, na poboczach dróg i obrzeżach lasów, czasami także w parkach miejskich i obszarach poprzemysłowych. Owocniki rosną na ziemi, od czerwca do listopada. Ich pozostałość (dolna część) utrzymuje się czasami aż do marca[4].
Znaczenie
edytujSaprotrof[4]. Młode owocniki dopóki są białe są jadalne, nie mają jednak większych walorów smakowych. Można sporządzić z nich omlet, nadają się do zupy lub do smażenia. Przed przyrządzeniem ich do spożycia należy usunąć skórkę[7].
Gatunki podobne
edytujNajbardziej charakterystycznymi cechami purchaweczki spłaszczonej jest wyraźne oddzielenie gleby od podglebia, sposób otwierania się owocnika i brak prawdziwej włośni[6]. Podobne są:
- purchawka oczkowana (Bovistella utriformis). Jej powierzchnia pęka na drobne poletka[8].
- purchawka łatkowata (Lycoperdon mamiforme). Ektoperydium wcześnie złuszcza się.
Przypisy
edytuj- ↑ Atlas Grzybów [online], atlas.grzybiarze.eu [dostęp 2019-12-02].
- ↑ a b Index Fungorum. [dostęp 2020-09-017]. (ang.).
- ↑ Species Fungorum. [dostęp 2014-04-07]. (ang.).
- ↑ a b c Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ purchawka spłaszczona (Lycoperdon pratense) [online] [dostęp 2019-12-02] (pol.).
- ↑ a b c d Wanda Rudnicka-Jezierska: Grzyby (Mycota), podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales). Kraków: Instytut Botaniki PAN, 1991. ISBN 83-85444-01-7.
- ↑ Lycoperdon pratense Pers. – Meadow Puffball. [dostęp 2014-04-07].
- ↑ Atlas grzybów. Vascellum pratense (purchaweczka spłaszczona). [dostęp 2014-04-07].