Powiat dziśnieński

Powiat dziśnieński
	powiat
Państwo	Polska
Województwo	wileńskie
Siedziba	Głębokie
Powierzchnia	3968 km²
Populacja (1931); • liczba ludności	; 159.900
• gęstość	40 os./km²
	Położenie na mapie województwa;

Powiat dziśnieński – powiat pod Zarządem Cywilnym Ziem Wschodnich od 24 października 1919 r., został włączony do Okręgu Wileńskiego. Tymczasową siedzibą władz powiatu zostało Głębokie^[1]. 7 listopada 1920 r. pod Zarządem Terenów Przyfrontowych i Etapowych z powiatu wyłączono gminy: Postawy i Łuck do nowo utworzonego powiatu duniłowickiego^[2]. Następnie od 19 lutego 1921 r. w województwie nowogródzkim II Rzeczypospolitej^[3]. Jego siedzibą było miasto Głębokie. 13 kwietnia 1922 r. wyłączono powiat dziśnieński z województwa nowogródzkiego i przyłączono do Ziemi Wileńskiej^[4], z której 20 stycznia 1926 r. utworzono województwo wileńskie^[5].

Powiat w woj. nowogródzkim przed przyłączeniem Litwy Środkowej do Polski

W skład powiatu wchodziło 21 gmin, 2 miasta i 1 miasteczko.

W okresie I Rzeczypospolitej starostwo dziśnieńskie z siedzibą w Dziśnie znajdowało się w województwie połockim Wielkiego Księstwa Litewskiego. W wyniku II rozbioru Polski tereny powiatu (ujezdu) znalazły się w granicach guberni mińskiej Imperium Rosyjskiego, a od 10 stycznia 1843 r. guberni wileńskiej^[6].

Demografia

Według tezy Alfonsa Krysińskiego i Wiktora Ormickiego, terytorium powiatu wchodziło w skład tzw. zwartego obszaru białorusko-polskiego, to znaczy prawosławna ludność białoruska zamieszkiwała jedynie tereny wiejskie, zaś w większych miejscowościach dominowali Polacy^[7].

W grudniu 1919 roku powiat dziśnieński okręgu wileńskiego ZCZW zamieszkiwały 193 263 osoby, z których 38,6% zadeklarowało się jako Polacy, 24,0% – Białorusini, 2,7% – Żydzi, 1,0% – Litwini, 33,7% – przedstawiciele innych narodowości (głównie Rosjanie). Na terytorium powiatu znajdowało się 3118 miejscowości, z których 3 miały ponad 1 tys. mieszkańców. Największą z nich była Dzisna z 4445 mieszkańcami^[8].

Oświata

W powiecie dziśnieńskim okręgu wileńskiego ZCZW w roku szkolnym 1919/1920 działało 89 szkół powszechnych. Ogółem uczyło się w nich 3266 dzieci i pracowało 112 nauczycieli^[9].

Przemysł

W dwudziestoleciu międzywojennym powiat produkował najwięcej lnu w Polsce^[10].

Podział administracyjny

Gminy

Miasta

Miasteczka

Druja

Na jego terenie dziś leżą następujące rejony:

Starostowie

I RP

Barkułab Iwanowicz Korsak (1566)
Jerzy Mikołajewicz Zenowicz (1577)
Paweł Pac
Józef Korsak (1616 – 1643)
Feliks Jan Pac (1648)
Ambroży Koziełł-Poklewski
Michał Koziełł-Poklewski

II RP

Bronisław Przecieszewski (1922)
Zygmunt Kowalewski (30 listopada 1923 –)^[17]
Marian Jankowski (28 kwietnia 1930 –)
Jerzy Albin de Tramecourt (wrzesień 1931 – kwiecień 1932)
Ludwik Muzyczka (listopad 1933 – marzec 1935)
Wiktor Suszyński (1936)

Zobacz też

Przypisy

↑ Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 26, poz. 276.
↑ Dz. Urz. ZTPiE z 1920 r. Nr 3, poz. 24.
↑ Dz.U. z 1921 r. nr 16, poz. 93 – Ustawa o unormowaniu stanu prawno-politycznego na ziemiach, przyłączonych do obszaru Rzeczypospolitej na podstawie umowy o preliminaryjnym pokoju i rozejmie, podpisanej w Rydze dnia 12 października 1920 r.
↑ Dz.U. z 1922 r. nr 26, poz. 213.
↑ Dz.U. z 1926 r. nr 6, poz. 29 – Ustawa z dnia 22 grudnia 1925 r. w sprawie utworzenia województwa wileńskiego.
↑ Дисна, уездный город Виленской губернии.
↑ Marek Wierzbicki: Stosunki polsko-białoruskie przed wrześniem 1939. W: Marek Wierzbicki: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941. Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, s. 25–43, seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2.
↑ I. Tablice ogólne. W: Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). s. 25, 31.
↑ Joanna Gierowska-Kałłaur: Rozdział VII. Szkolnictwo na ziemiach podległych Zarządowi Cywilnemu Ziem Wschodnich. W: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). s. 242.
↑ Wystawa lniarska w Postawach, „Z bliska i z daleka”, Z. 1 (29), Lwów, styczeń 1936, s. 25 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h 1 stycznia 1926 r. została wyłączona z powiatu dziśnieńskiego i przyłączona do powiatu brasławskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472).
↑ 1 kwietnia 1929 do gminy przyłączono 11 miejscowości z gminy Norzyca w powiecie postawskim (Dz.U. z 1929 r. nr 14, poz. 119).
↑ 1 kwietnia 1923 r. została zniesiona a jej obszar włączony do gminy Prozoroki (Dz.U. z 1923 r. nr 28, poz. 172).
↑ 1 kwietnia 1929 do gminy przyłączono 5 miejscowości z gminy Kozłowszczyzna w powiecie postawskim (Dz.U. z 1929 r. nr 14, poz. 119).
↑ 1 kwietnia 1929 z gminy wyłączono 19 miejscowości i włączono do gminy Kozłowszczyzna w powiecie postawskim (Dz.U. z 1929 r. nr 14, poz. 119). Gminę zniesiono 11 kwietnia 1929 roku, a jej obszar włączono do gmin Głębokie, Zalesie i Kozłowszczyzna (Dz.U. z 1929 r. nr 22, poz. 224).
↑ ^a ^b ^c ^d 1 stycznia 1926 r. przyłączona do powiatu dziśnieńskiego z powiatu postawskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472).
↑ II. Ruch służbowy w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych od 1 grudnia 1923 do 1 stycznia 1924 r.. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych”. 1, s. 21, 1 marca 1924. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych.

Bibliografia

Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). Lwów – Warszawa: Książnica Polska T-wa Naucz. Szkół Wyższych, 1920, s. 50, seria: Prace geograficzne wydawane przez Eugenjusza Romera.
Joanna Gierowska-Kałłaur: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, Instytut Historii PAN, 2003, s. 447. ISBN 83-88973-60-6.

Linki zewnętrzne

Powiat dziśnieński, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 297 .

[1] Dz. Urz. ZCZW z 1919 r. Nr 26, poz. 276.

[2] Dz. Urz. ZTPiE z 1920 r. Nr 3, poz. 24.

[3] Dz.U. z 1921 r. nr 16, poz. 93 – Ustawa o unormowaniu stanu prawno-politycznego na ziemiach, przyłączonych do obszaru Rzeczypospolitej na podstawie umowy o preliminaryjnym pokoju i rozejmie, podpisanej w Rydze dnia 12 października 1920 r.

[4] Dz.U. z 1922 r. nr 26, poz. 213.

[5] Dz.U. z 1926 r. nr 6, poz. 29 – Ustawa z dnia 22 grudnia 1925 r. w sprawie utworzenia województwa wileńskiego.

[6] Дисна, уездный город Виленской губернии.

[wierzbicki1-7] Marek Wierzbicki: Stosunki polsko-białoruskie przed wrześniem 1939. W: Marek Wierzbicki: Polacy i Białorusini w zaborze sowieckim. Stosunki polsko-białoruskie na ziemiach północno-wschodnich II RP pod okupacją sowiecką 1939–1941. Wyd. 2. Warszawa: Stowarzyszenie Kulturalne Fronda, 2007, s. 25–43, seria: Biblioteka historyczna Frondy. ISBN 978-83-88747-76-2.

[8] I. Tablice ogólne. W: Zeszyt VII. Spis ludności na terenach administrowanych przez Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (grudzień 1919). s. 25, 31.

[zczw-9] Joanna Gierowska-Kałłaur: Rozdział VII. Szkolnictwo na ziemiach podległych Zarządowi Cywilnemu Ziem Wschodnich. W: Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920). s. 242.

[10] Wystawa lniarska w Postawach, „Z bliska i z daleka”, Z. 1 (29), Lwów, styczeń 1936, s. 25 .

[autonazwa2-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h 1 stycznia 1926 r. została wyłączona z powiatu dziśnieńskiego i przyłączona do powiatu brasławskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472).

[12] 1 kwietnia 1929 do gminy przyłączono 11 miejscowości z gminy Norzyca w powiecie postawskim (Dz.U. z 1929 r. nr 14, poz. 119).

[13] 1 kwietnia 1923 r. została zniesiona a jej obszar włączony do gminy Prozoroki (Dz.U. z 1923 r. nr 28, poz. 172).

[14] 1 kwietnia 1929 do gminy przyłączono 5 miejscowości z gminy Kozłowszczyzna w powiecie postawskim (Dz.U. z 1929 r. nr 14, poz. 119).

[15] 1 kwietnia 1929 z gminy wyłączono 19 miejscowości i włączono do gminy Kozłowszczyzna w powiecie postawskim (Dz.U. z 1929 r. nr 14, poz. 119). Gminę zniesiono 11 kwietnia 1929 roku, a jej obszar włączono do gmin Głębokie, Zalesie i Kozłowszczyzna (Dz.U. z 1929 r. nr 22, poz. 224).

[autonazwa1-16] 1 stycznia 1926 r. przyłączona do powiatu dziśnieńskiego z powiatu postawskiego (Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472).

[17] II. Ruch służbowy w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych od 1 grudnia 1923 do 1 stycznia 1924 r.. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych”. 1, s. 21, 1 marca 1924. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]