Południca słoneczna
Południca słoneczna[1] (Staria lunata) – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny tarczówkowatych. Jedyny przedstawiciel monotypowego rodzaju południca (Staria). Zamieszkuje zachodnią i środkową część Palearktyki. Zasiedla stanowiska ciepłe.
| Staria lunata | |||
| (Hahn, 1835) | |||
 Kopulująca parka | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
południca | ||
| Gatunek |
południca słoneczna | ||
| Synonimy | |||
| |||
.jpg)
Taksonomia
edytujGatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1835 roku przez Carla Wilhelma Hahna pod nazwą Eysarcoris lunatus. Jako miejsce typowe wskazano Niemcy[2]. W 1860 roku Carl August Dohrn przeniósł go do monotypowego rodzaju Staria[3].
Morfologia
edytujPluskwiak o owalnym, niewiele dłuższym niż szerokim ciele długości od 7 do 8,5 mm. Na wierzchu ciała dominuje barwa żółtobrązowa do szarobrązowej z gęstym, czarnym punktowaniem, spód ciała natomiast jest jaśniejszy i rzadziej punktowany. Oskórek porasta rzadkie i krótkie owłosienie, najlepiej widoczne na głowie oraz przedzie i bokach przedplecza. Głowa ma nadustek długości policzków, niezamknięty przez nie. Pięcioczłonowe czułki mają trzy pierwsze człony żółtobrązowe, a dwa ostatnie czerwonobrązowe; rzadziej czerwonobrązowy jest też wierzchołek członu trzeciego. Niemal dorównująca długością przykrywce tarczka ma parę jasnych, niepunktowanych wyniosłości w kątach nasadowo-bocznych oraz niepunktowany i zwykle rozjaśniony wierzchołek. Półpokrywy mają zakrywkę niemal przezroczystą do brązowawej. Odnóża są jasne z czarnym punktowaniem i plamkowaniem[4]. Listewka brzeżna odwłoka jest jasnożółta z ciemnymi plamami, zazwyczaj podzielonymi bladymi kreskami[1]. Przedpiersie ma płytkowate rozszerzenia zwrócone ku kłujce. Środkiem śródpiersia biegnie między biodrami żeberko. Kanaliki wyprowadzające gruczołów zapachowych zatułowia są długie i zwężają się stopniowo ku końcom[4].
Ekologia i występowanie
edytujOwad ten zasiedla stanowiska ciepłe, w tym murawy kserotermiczne, południowe stoki, słoneczne polany i łąki zalewowe. Zarówno larwy jak i postacie dorosłe są fitofagami ssącymi soki roślinne[1]. Do ich roślin żywicielskich należą: dziewanny, macierzanki, przytulie i trędowniki[5]. Aktywne osobniki spotyka się od wiosny do jesieni. Stadium zimującym jest postać dorosła[4][1].
Gatunek palearktyczny. W Europie znany jest z Portugalii, Hiszpanii, Francji, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Austrii, Włoch, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Mołdawii, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii, Macedonii Północnej oraz europejskich części Rosji i Turcji. W Afryce Północnej podawany jest z Maroka, Algierii i Tunezji. W Azji notowany jest z Turcji, Gruzji, Armenii, Azerbejdżanu, Syrii, Jordanii, Libanu, Izraela, Iraku i Iranu[6].
W Polsce owad ten znany jest z pojedynczego stanowiska w Górach Świętokrzyskich, gdzie spotkany został w połowie XX wieku[7][4]. XIX-wieczne doniesienie z Prus uznaje się za bardzo wątpliwe[4]. Z kolei na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony jest jako gatunek zagrożony wymarciem (EN)[8].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d Staria lunata – Południca słoneczna. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2023-01-13].
- ↑ C.W. Hahn. Die Wanzenartigen Insecten. „Getreu nach der Natur abgebildet und beschrieben”. 2, s. 121-142, 1835.
- ↑ A. Dohrn. Hemipterologische Miscellaneen. „Entomologische Zeitung, Stettin”. 21, s. 99-109, 158-162, 1860.
- ↑ a b c d e Jerzy A. Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski. T. XVIII: Pluskwiaki różnoskrzydłe - Heteroptera. Cz. zeszyt 14: Tarczówkowate - Pentatomidae. Toruń: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 2000. ISBN 83-88518-05-4.
- ↑ David A. Rider: Fungi or Plant Host Records. List by Host Species. Department of Entomology, North Dakota State University. [dostęp 2023-01-13].
- ↑ Berend Aukema (red.): Staria lunata (Hahn, 1835). [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2023-01-13].
- ↑ K. Strawiński. Hemiptera-Heteroptera Świętokrzyskiego Parku Narodowego. „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio C - Biologia”. 17, s. 165–193, 1962.
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.