Pełzak czerwonki

Pełzak czerwonki
	; Cysta pełzaka czerwonki
	Systematyka
Domena	eukarionty
Supergrupa	Amoebozoa
Podtyp	Conosa
Klad	Archamoebae
Rodzina	Entamoebidae
Rodzaj	Entamoeba
Gatunek	Pełzak czerwonki
	Nazwa systematyczna
	Entamoeba histolytica Schaudinn, 1903
Synonimy
	Amoeba coli Lösch, 1878; Amoeba dysenteriae Councilman and Lafleur, 1891; Entamoeba dysenteriae (Councilman and Lafleur, 1891); Entamoeba tetragena Hartmann, 1908; Endamoeba histolytica (Schaudinn, 1903); Endamoeba dysenteria Kofoid, 1920; Entamoeba dispar Brumpt, 1925 - uważana przez długi czas za formę niepatogenną E. histolytica. Obecnie osobny gatunek.;
	Amoeba coli Lösch, 1878; Amoeba dysenteriae Councilman and Lafleur, 1891; Entamoeba dysenteriae (Councilman and Lafleur, 1891); Entamoeba tetragena Hartmann, 1908; Endamoeba histolytica (Schaudinn, 1903); Endamoeba dysenteria Kofoid, 1920; Entamoeba dispar Brumpt, 1925 - uważana przez długi czas za formę niepatogenną E. histolytica. Obecnie osobny gatunek.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Pełzak czerwonki (Entamoeba histolytica) – gatunek pełzaka należącego do typu Amoebozoa. Jest pasożytem wewnętrznym zwierząt w tym człowieka^[4]. Wywołuje chorobę zwaną pełzakowicą lub entamebozą (entamoebosis)^[5], czasami nazywana również amebozą^[5]. Występują również inne nazwy tej choroby, jest nazywana również biegunką amebową^[6]. Niszczy nabłonek jelita grubego. Oprócz ściany jelita może występować również w wątrobie, płucach, śledzionie^[5]. Zarażenie następuje przez spożycie cyst (np. z pokarmem, wskutek braku higieny).

Pełzak czerwonki występuje w dwóch postaciach: trofozoitu i cysty.

Trofozoit

Osiąga wielkość 20 – 60 μm^[5], wysuwa nibynóżki będące wypustkami ektoplazmy. W wewnętrznej części cytoplazmy - endoplazmie znajduje się pojedyncze jądro z centralnie ułożonym kariosomem^[5]. Cytoplazma może zawierać wiele erytrocytów, które zostały przez pełzaka wchłonięte^[3].

Cysta

Cysta posiada średnicę 10 – 20 μm^[5]. W środowisku zewnętrznym może przeżyć kilka miesięcy. W temperaturze poniżej -5 °C, jak również powyżej 40 °C cysty giną gwałtownie^[3].

Cykl życiowy

Wysporulowane cysty wnikają do organizmu żywiciela wraz z wodą lub pokarmem. Przemieszczają się przez układ pokarmowy i w jelicie cienkim z każdej cysty uwalnia się 8 trofozoitów potomnych^[3]. Trofozoity aktywnie poruszając się atakują komórki nabłonka jelit. Następnie trofozoity przekształcają się w precysty, które zawierają jedno jądro^[3]. Precysta podczas przemieszczania się przez przewód pokarmowy dojrzewa. W tym czasie jądro dzieli się dwukrotnie i powstaje cysta posiadająca 4 jądra^[3], która wraz z kałem jest wydalana do środowiska zewnętrznego.

Chorobotwórczość

Osobny artykuł: Pełzakowica.

Inwazyjną postacią jest cysta. Cysta musi być w formie dojrzałej – wysporulowanej. Zarażenie następuje per os wraz z pokarmem lub wodą^[5].

Pełzak czerwonki wywołuje pełzakowicę (amoebosis, entamoebosis). Wyróżniamy pełzakowicę jelitową (o przebiegu ostrym lub przewlekłym) i pozajelitową. Wylęganie pasożyta: 4 dni – rok^{[potrzebny przypis]}. Wystąpienie objawów wiąże się z inwazją tkankową (wnikanie trofozoitów pełzaka do błony podśluzowej i warstwy mięśniowej jelita grubego) oraz powstawaniem zmian ropnych.

Ostra pełzakowica jelitowa – czerwonka pełzakowa:

rozlany, kolkowy ból w jamie brzusznej
biegunka z dużą ilością śluzu w kale, później pojawia się krew w kale
nudności
wzdęcia
podwyższona temperatura (38-39 °C)
bolesność uciskowa wzdłuż jelita grubego
powiększenie i bolesność wątroby
odwodnienie w ciężkich przypadkach
leukocytoza (do 15 tys.)

Przewlekła pełzakowica jelitowa – nieczerwonkowa pełzakowica jelitowa:

przewlekłe, wrzodziejące zapalenie jelita grubego z okresami poprawy i pogorszenia
biegunki i zaparcia
powiększenie wątroby
niedokrwistość
wyniszczenie
stany podgorączkowe

Pełzakowe zapalenie wątroby (najczęściej po odbyciu ostrej pełzakowicy jelitowej):

ciężki stan ogólny
temperatura do 39 °C
dreszcze
zlewne poty
silne bóle w podżebrzu prawym promieniujące do prawego barku
powiększenie wątroby

Pełzakowy ropień wątroby:

narastające bóle w prawym podżebrzu nasilające się przy głębokim oddychaniu
utrata łaknienia
zmniejszenie masy ciała
podwyższona temperatura ciała
powiększona i bolesna wątroba
wysokie ustawienie wątroby
leukocytoza w krwi obwodowej

Przypisy

↑ Entamoeba histolytica, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2012-10-21] (ang.). (ang.)
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Dwight D. Bowman: Feline clinical parasitology. Ames: Iowa State University Press, 2002, s. 76. ISBN 0-8138-0333-0.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Mehmet Tanyuksel, William A. Petri Jr.. Laboratory Diagnosis of Amebiasis. „Clin. Microbiol. Rev.”. 16(4), s. 713-729, 2003.
↑ Bezkręgowce. s. 222.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Materiały do ćwiczeń z parazytologii dla studentów farmacji. s. 23-25.
↑ Świat zwierząt. s. 48.

Bibliografia

Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984. ISBN 83-214-0428-6.
Emilia Andrzejewska-Golec: Materiały do ćwiczeń z parazytologii dla studentów farmacji. Łódź: Uniwersytet Medyczny : na zlec. Senackiej Komisji ds. Wydawnictw Uniwersytetu Medycznego, 2004. ISBN 83-88940-22-8.
Świat zwierząt. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1983. ISBN 83-09-00747-7.

Zarys parazytologii lekarskiej, 1999, Warszawa, pod redakcją Rościsława Kadłubowskiego i Alicji Kurnatowskiej.

[itis-1] Entamoeba histolytica, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2012-10-21] (ang.). (ang.)

[fel-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Dwight D. Bowman: Feline clinical parasitology. Ames: Iowa State University Press, 2002, s. 76. ISBN 0-8138-0333-0.

[meh-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Mehmet Tanyuksel, William A. Petri Jr.. Laboratory Diagnosis of Amebiasis. „Clin. Microbiol. Rev.”. 16(4), s. 713-729, 2003.

[bez-4] Bezkręgowce. s. 222.

[and-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Materiały do ćwiczeń z parazytologii dla studentów farmacji. s. 23-25.

[swi-6] Świat zwierząt. s. 48.

[4]

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]