Pandanus brosimos
Pandanus brosimos Merr. & L.M.Perry – gatunek rośliny z rodzaju pandan z rodziny pandanowatych. Występuje naturalnie w górskich lasach na Nowej Gwinei, na wysokości 2500–3100 m n.p.m.[5] Jej owoce, zwane „dzikimi orzechami karuka”, stanowią tradycyjne pożywienie lokalnej ludności obszarów górskich wyspy. Niekiedy półuprawiana w warunkach naturalnych[6]. Obszary występowania rośliny dzielone są między lokalne klany. Członkowie klanu opiekują się przydzielonymi im drzewami, usuwając roślinność i budując pułapki chroniące je przed drzewiakami[5]. W czasie zbiorów owoców ludzie posługują się specyficznym językiem pandanowym[7].
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
Pandanus brosimos |
| Nazwa systematyczna | |
| Pandanus brosimos Merr. & L.M.Perry J. Arnold Arbor. 21: 171 (1940)[3] | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |
 | |
Morfologia
edytujWiecznie zielone drzewo o wysokości do 25 metrów. Pień prosty, o średnicy do 35 cm, nierozgałęziony lub z kilkoma rozgałęzieniami, u nasady z korzeniami powietrznymi o długości do 1 metra[6]. Pień i korzenie powietrzne kolczaste[8]. Liście skupione w rozetach na szczytach pędów, mieczowate, kolczaste, wzniesione[6], długości ok. 3,5 metra, odosiowo woskowate[8], pośrodku blaszki nabiegłe czerwono, bielejące w czasie owocowania[9]. Owocostany pestkowcowe wyrastające wierzchołkowo i zwisające, o wymiarach 28×21 cm[8], zawierające około 1000 owoców[9].
Różni się od Pandanus julianettii liśćmi wzniesionymi na całej długości (u P. julianettii liście wierzchołkowo odginają się), dłuższymi owocami i twardszym endokarpem[9].
Systematyka
edytujGatunek z rodzaju pandan z rodziny pandanowatych[3].
Znaczenie użytkowe
edytuj- Rośliny spożywcze
- Owoce tego drzewa, zwane „dzikimi orzechami karuka”, są jadalne na surowo lub po ugotowaniu. Są bogate w tłuszcze. Jadalny jest również mięsisty mezokarp owocu[6].
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dane liczbowe na podstawie: [10] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[11] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-08] (ang.).
- ↑ a b Plants of the World Online. The Royal Botanic Gardens, Kew, 2019. [dostęp 2022-02-23]. (ang.).
- ↑ Pandanus brosimos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Bruce French: Growing food in the Southern Highlands Province of Papua New Guinea. s. 119-120.
- ↑ a b c d Fern Ken: Pandanus brosimos - Useful Tropical Plants. Tropical Plants Database. [dostęp 2022-02-23].
- ↑ Karl J. Franklin, Roman Stefania, The ‘Pandanus Languages’ of the Southern Highlands Province, Papua New Guinea – a further report, [w:] Tom Dutton (red.), Culture change, language change: case studies from Melanesia, Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, The Australian National University, 1992 (Pacific Linguistics C-120), s. 1–6, DOI: 10.15144/PL-C120, ISBN 978-0858834118, OCLC 260177442 [dostęp 2018-10-25] (ang.).
- ↑ a b c E.D. Merrill i L.M. Perry. Plantae Papuanae Archiboldianae II. „Journal of the Arnold Arboertum”. 21 (2), s. 171-172, 1940.
- ↑ a b c Bruce French: Food Plants of Papua New Guinea. 2004. ISBN 0-9589107-0-7.
- ↑ Krisma Lekitoo, Hans Fence Zake, Novita Panambe, Reinardus Liborius C. Ecological and Ethnobotanical Facet of ‘Kelapa Hutan’ (Pandanus Spp.) and Perspectives Towards its Existence and Benefit. „International Journal of Botany”. 13 (3-4), s. 103–114, 2017-06-15. DOI: 10.3923/ijb.2017.103.114.
- ↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).