Pałac Lubomirskich w Przemyślu
Pałac Lubomirskich w Przemyślu – zespół pałacowy i folwarczny znajdujący się w Przemyślu, w dzielnicy Bakończyce, wybudowany w latach 1885–1887 na polecenie księcia Hieronima Adama Lubomirskiego, według projektu Maksymiliana Nitscha[2].
 nr rej. A-362 z 28 stycznia 1969[1]
| |
 Pałac Lubomirskich w Przemyślu (2020) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Tymona Terleckiego 6 |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt | |
| Kondygnacje |
2 |
| Rozpoczęcie budowy | |
| Ukończenie budowy | |
| Pierwszy właściciel |
Hieronim Adam Lubomirski |
| Kolejni właściciele |
1905 Karolina Lubomirska |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie Przemyśla  | |
 49°46′25″N 22°47′36″E/49,773611 22,793333
| |
Historia
edytujBakończyce stanowiące dziś południowo-wschodnią dzielnicę Przemyśla były niegdyś osobną miejscowością. Pierwsze pisane wzmianki o Bakończycach pochodzą z XIV wieku, kiedy węgierski starosta zarządzający okręgiem założył tutaj zwierzyniec. Po włączeniu tych ziem do Polski tereny te stanowiły własność królewską i wchodziły w skład okręgu przemyskiego. Z biegiem czasu zwierzyniec został zlikwidowany i przekształcony w rolniczy folwark. Zbudowano tam również dwór obronny. W XVII wieku Bakończyce były pustoszone przez Tatarów, Kozaków, Szwedów i Siedmiogrodzian, co uniemożliwiło rozwój gospodarczy miejscowości.
W XVIII wieku Bakończyce stanowiły letnią rezydencję starosty przemyskiego. W 1778, po I rozbiorze Polski, teren Bakończyc został sprzedany przez zaborczy rząd austriacki wojewodzie bełskiemu Ignacemu Cetnerowi, którego rodzina wkrótce otrzymała od dworu wiedeńskiego tytuł hrabiowski. Ignacy Cetner zapisał Bakończyce swoim bratankom, a w wyniku podziału w 1814 przypadły one Andrzejowi Cetnerowi, który przyczynił się do powstania okazałego ogrodu otaczającego dwór. Po jego bezpotomnej śmierci Bakończyce otrzymała jego bratanica Eleonora Mniszchowa. Jej synowie Jerzy i Andrzej sprzedali majątek w 1854 Konstantemu Czartoryskiemu, który przekazał go swojemu synowi.
Na mocy kontraktu z 16 lutego 1868 całość klucza bakończyckiego obejmującego Bakończyce, Jaksmanice, Brylińce, Nehrybkę, Krówniki i Pikulice nabył od Adama Konstantego Czartoryskiego Hieronim Adam Lubomirski. W 1875 Hieronim poślubił Felicję z Markiewiczów, z którą często przebywał w Bakończycach, gdzie urodził się ich syn Jerzy Ignacy Lubomirski. W 1885 architekt krakowski Maksymilian Nitsch na zlecenie Hieronima Lubomirskiego zaczął budować w Bakończycach okazały pałac. Prace budowlane trwały do roku 1887, lecz z powodu braku dostatecznych środków rezydencja nie została wewnątrz wykończona. Pałac został zaprojektowany na planie prostokąta z przylegającymi do niego ryzalitami i dwoma ośmiobocznymi basztami obejmującymi elewację frontową, tarasem oraz dominującą okrągłą wieżą z glorietą widokową[2]. Miał dwie kondygnacje i około trzydziestu pomieszczeń. Całość wykonana została w stylu eklektycznym, łącząc elementy neobarokowe, neogotyckie i neoromańskie. Pałac i pobliskie oficyny otaczał siedmiohektarowy park z prostokątnym stawem z okrągłą wyspą. Nieopodal funkcjonował folwark nastawiony na hodowlę koni oraz browar.
Na mocy testamentu Hieronima Lubomirskiego po jego śmierci właścicielką Bakończyc wraz z gruntami o powierzchni 4370 ha stała się jego córka Karolina. W okresie I wojny światowej Bakończyce znalazły się w obrębie Twierdzy Przemyśl. Działania wojenne spowodowały pożar pałacu, w wyniku którego zniszczeniu uległ dach. Z powodu braku środków finansowych pałac nigdy nie został doprowadzony do stanu zgodnego z zamierzeniami właścicieli.
Po wybuchu II wojny światowej Bakończyce wraz z pałacem zajęły wojska radzieckie, a następnie wojska niemieckie. Karolina Lubomirska zmarła bezpotomnie w roku 1940 w Charzewicach. Ostatnim nominalnym właścicielem dóbr stał się Jerzy Ignacy Lubomirski, lecz nigdy nie objął ich w faktyczne posiadanie. Zaginął w 1945, w nieustalonych do tej pory okolicznościach[3].
Po wojnie pałac stanowił siedzibę technikum rolniczego[2], a od 1 czerwca 2001 część pomieszczeń zajmowała Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa. Od 13 czerwca 2006 teren pałacu stanowi siedzibę Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu. Stary spichlerz zaadaptowany został na nowoczesną bibliotekę, a większość budynków w parku stała się siedzibami wydziałów uczelni. Odnowiona została również neogotycka brama wjazdowa na teren parku.
Przypisy
edytuj- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podkarpackie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024.
- ↑ a b c Tadeusz. S. Jaroszewski. Pałace w Polsce (Przewodnik). Warszawa, 2000, s:14-15, ISBN 83-7200-585-0
- ↑ Lubomirski Jerzy Ignacy - książę - Stalowka.NET [online], www.stalowka.net [dostęp 2023-05-13].