Pęcherzyk jajnikowy
Pęcherzyk jajnikowy – pęcherzyk wypełniający zewnętrzną warstwę jajnika, zawierający oocyt wraz z komórkami towarzyszącymi[1]. U samicy człowieka rozumnego w chwili narodzin jajniki zawierają od 1 do 2 mln pęcherzyków, jednakże tylko ok. 500 z nich dojrzewa w okresie między pokwitaniem a przekwitaniem (menakme)[2], po którym pęcherzyki zanikają[3]. Przed owulacją komórki pęcherzyków wytwarzają estradiol, zaś po owulacji reszta komórek przemienia się w ciałko żółte[2].
Rozmiar
edytujPęcherzyki jajnikowe osiągają różne rozmiary, w zależności od gatunku. Przykładowe rozmiary pęcherzyków jajnikowych:
Dojrzewanie
edytujPęcherzyk pierwotny
edytujPęcherzyk jajnikowy zawiera początkowo komórkę jajową[wymaga weryfikacji?] o jasnej cytoplazmie[6]. Cykl dojrzewania pęcherzyków rozpoczyna się wraz z powstaniem oogonii[9], która, otoczona jedną warstwą komórek pęcherzykowych[9][6], zwanych też pęcherzykowatymi lub ziarnistymi[6], tworzy pęcherzyk pierwotny, leżący najbliżej powierzchni jajnika. W czasie dwukrotnego zwiększenia rozmiarów oogonii, zwanej od tego momentu oocytem I rzędu, komórki pęcherzykowe dokonują podziału, w wyniku którego tworzą nabłonek wielowarstwowy, który wraz z oogonią nosi nazwę oocytu II rzędu[9].
Pęcherzyk wzrastający
edytujOocyt I rzędu zwiększa swoją objętość i jest otoczony osłonką. W pęcherzyku występuje wiele warstw komórek ziarnistych. Cały pęcherzyk otoczony jest osłonką pęcherzyka.
Pęcherzyk dojrzały (Graafa)
edytuj
Pęcherzykiem dojrzałym (Graafa) nazywany jest oocyt II rzędu otoczony komórkami odżywczymi (wieniec promienisty, łac. corona radiata) wraz z płynem pęcherzykowym[11][12][13]. Pęcherzyk pierwotny wzrasta oraz rozwija się w pęcherzyk Graafa[d] (łac. folliculi ovarici vesiculosi[3]) dzięki działaniu hormonów tarczycy[14] oraz hormonu folikulotropowego[e][16][17], którego antagonistą jest prolaktyna (jej nadmierne wydzielanie w okresie laktacji hamuje sekrecję hormonu folikulotropowego)[16].
Oocyt w pęcherzyku Graafa zlokalizowany jest na wzgórku jajonośnym[3][18]. Pęknięcie pęcherzyka Graafa[f] pod wpływem ciśnienia płynów wewnątrz niego[11][20] powoduje powstanie ubytku, który wypełnia się krwią[3][20] pochodzącą z sąsiednich, uszkodzonych naczyń krwionośnych. Skrzepnięta krew tworzy ciałko czerwone (łac. corpus rubrum[3])[3][20]. Zbliznowacenie łącznotkankowe ubytku oraz wzrost osłonki i komórek pęcherzykowych, w których dochodzi do gromadzenia się progesteronu, doprowadza do powstania ciałka żółtego (łac. corpus luteum[3]), które w czasie ciąży, jako ciałko żółte ciążowe[g], hamuje rozwój dalszych pęcherzyków Graafa. W przypadku braku zapłodnienia ciałko żółte menstruacyjne zanika pozwalając na rozwój kolejnych pęcherzyków Graafa[20]. Niezależnie od tego, ciałko żółte przeradza się w ciałko białawe (łac. corpus albicans) wskutek zastąpienia przez tkankę chrzęstną włóknistą[3]. Liczba pękniętych pęcherzyków Graafa u samic świń parzonych z dwoma samcami jest większa niż u samic kojarzonych tylko z jednym partnerem[21].
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Przed jajeczkowaniem.
- ↑ a b Przed jajeczkowaniem. Pęcherzyki możliwe do wyczucia dłonią przez odbytnicę
- ↑ W fazie dojrzewania.
- ↑ Zwany również pęcherzykiem dojrzewającym lub dojrzałym[3].
- ↑ Wstrzyknięcie tego hormonu niedojrzałym płciowo samicom myszy i szczurów powoduje powiększenie pęcherzyków jajnikowych[15].
- ↑ Przykładowo u klaczy pęcherzyki Graafa pękają tylko w dole owulacyjnym, zlokalizowanym na wolnej krawędzi jajnika[19].
- ↑ W przypadku braku zapłodnienia ciałko to nazywane jest ciałkiem żółtym menstruacyjnym[3].
Przypisy
edytuj- ↑ Wasserman 2012 ↓, s. 1003.
- ↑ a b Wasserman 2012 ↓, s. 1004.
- ↑ a b c d e f g h i j Narkiewicz, Wójcik i Dziewiątkowski 2010 ↓, s. 257.
- ↑ Gill 1968 ↓, s. 730.
- ↑ Gill 1968 ↓, s. 771.
- ↑ a b c d Zawistowski 1983 ↓, s. 471.
- ↑ Gill 1968 ↓, s. 769.
- ↑ Gill 1968 ↓, s. 774.
- ↑ a b c Gill 1968 ↓, s. 721.
- ↑ Reinier de Graaf, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2015-12-06] (ang.).
- ↑ a b Rugh i Shettles 1979 ↓, s. 23.
- ↑ pęcherzyk jajnikowy, [w:] Jan Strzałko (red.), Słownik terminów biologicznych, [w:] Aneksy internetowe podręczników PWN, Aneksy PWN [dostęp 2024-06-24].
- ↑ ROZDZIAŁ 3 | Pierwszy tydzień rozwoju: od owulacji do implantacji – Cykl jajnikowy, [w:] T.W. Sadler, Embriologia. Langman [pdf], wyd. XIII, Edra Urban & Partner, 2017, s. 34-39 [dostęp 2024-06-24] (pol.).
- ↑ Gill 1968 ↓, s. 697.
- ↑ Gill 1968 ↓, s. 767.
- ↑ a b Gill 1968 ↓, s. 681.
- ↑ Gill 1968 ↓, s. 749.
- ↑ wzgórek jajonośny, [w:] Jan Strzałko (red.), Słownik terminów biologicznych, [w:] Aneksy internetowe podręczników PWN, Aneksy PWN [dostęp 2024-06-24].
- ↑ Gill 1968 ↓, s. 729.
- ↑ a b c d Gill 1968 ↓, s. 724.
- ↑ Gill 1968 ↓, s. 760.
Bibliografia
edytuj- Janusz Gill: Zarys anatomii i fizjologii zwierząt gospodarskich. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1968.
- Preludium do ciąży. W: Robert Rugh, Landrum Shettles: Od poczęcia do narodzin. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1979.
- Steven Wasserman: Rozmnażanie zwierząt. W: Neil Campbell, Jane Reece: Biologia. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2012. ISBN 978-83-7510-392-2.
- Układ rozrodczy. W: Stanisław Zawistowski: Technika histologiczna, histologia oraz podstawy histopatologii. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1983.
- Jama miednicy. W: Olgierd Narkiewicz, Sławomir Wójcik, Jerzy Dziewiątkowski: Anatomia człowieka: podręcznik dla studentów. T. 3. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2010. ISBN 978-83-200-4108-8.
