Pokwitanie
Pokwitanie, dojrzewanie płciowe (łac. pubertas) – okres procesu dojrzewania, trwający u człowieka ok. 4–5 lat, w którym następuje rozwój drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych.
Zachodzi przeciętnie w 12–16. roku życia, przy czym u dziewcząt nieco wcześniej niż u chłopców. Nie ma jednak określonego wieku dla pokwitania. Medycyna notuje jednak przypadki, w których przejawy pokwitania występowały na początku wieku szkolnego.
Początki dojrzewania
edytujW okresie tzw. wczesnej fazy dojrzewania (między 12–14. rokiem życia), dokonują się znaczne zmiany w wyglądzie dziecka, w jego potrzebach, zainteresowaniach, konfliktach, zmienia się jego sposób widzenia świata. Pojawiają się trzeciorzędowe cechy płciowe, zmienia się barwa głosu, cera, sposób poruszania się i gestykulacji. Pokwitanie jest ściśle związane z wiekiem kostnym – jego rozpoczęcie można poznać po pojawieniu się trzeszczki kciuka. Pierwsza miesiączka u dziewcząt występuje w wieku kostnym 12-13 lat, a pierwsza polucja u chłopców ma miejsce w wieku ok. 13–14 lat.
Proces dojrzewania jest tokiem bardzo indywidualnym, nie jest uzależniony od wieku kalendarzowego. Zależy on od wielu czynników: cech dziedzicznych, płci, stanu odżywienia, szerokości geograficznej.
Niektóre cechy i oznaki dojrzałości mogą się pojawiać w innym czasie, niż u rówieśników, a sam proces może rozpocząć się w diametralnie innym czasie. Zdarzają się przypadki, że w jednej klasie u niektórych dzieci proces dojrzewania jest bardzo zaawansowany, u innych się jeszcze nie rozpoczął. Niekiedy stwarza to nowe problemy i podziały w klasie.
Wiek wystąpienia pierwszej miesiączki zależy zarówno od komponentu genetycznego (około 50% udziału), jak i czynników środowiskowych, jak odżywianie. Menstruacja pojawia się prędzej u dzieci cięższych niż lżejszych[1].
Pokwitanie cechują
edytujU dziewcząt
edytuj- produkcja estrogenów i progesteronu w jajnikach – pierwszym hormonem jest estriol, występujący już u 10-letnich dziewczynek;
- powiększenie zewnętrznych narządów płciowych;
- telarche – dojrzewanie gruczołów sutkowych;
- pubarche – owłosienie łonowe (zazwyczaj ok. 2 lat po rozpoczęciu rozwoju sutków), pojawia się również owłosienie pachowe;
- pokwitaniowy skok wzrostu
- menarche – pierwsza miesiączka, jednak pierwsze cykle są zazwyczaj bezowulacyjne[2]
U chłopców
edytuj- rozpoczęcie spermatogenezy za sprawą intensyfikacji produkcji testosteronu w jądrach;
- powiększenie penisa, moszny i jąder;
- pojawienie się guzków piersiowych (ginekomastia);
- owłosienie łonowe i pachowe, później również owłosienie twarzy (często również na nogach, rękach, brzuchu i klatce piersiowej);
- wzrost masy mięśniowej (zwłaszcza w okolicach obręczy barkowej) i siły fizycznej;
- pojawiają się polucje – nocne wytryski nasienia, często związane ze snami o tematyce erotycznej;
- gwałtowny skok wzrostu;
- mutacja głosu.
W okresie pokwitania następuje zwiększenie pulsacyjnego wydzielania GnRH, prowadzące do zwiększonego wydzielania LH i FSH i w efekcie do zwiększenia wydzielania hormonów płciowych.
Fazy dojrzewania płciowego
edytujFazy | Dziewczęta | Chłopcy | ||
---|---|---|---|---|
Wiek | Pokwitanie cechują | Wiek | Pokwitanie cechują | |
Dziecięca | 0–12 lat | Brak oznak dojrzewania. | 0–12 lat | Brak oznak dojrzewania. |
Zwiastunów pokwitania | 8–14 lat (średnio w 11. roku życia) |
|
9–15 lat (średnio w 11. roku życia) |
|
Przedpokwitaniowa | 9–15 lat (średnio w 12. roku życia) |
|
11–16 lat (średnio w 12. roku życia) |
|
Pokwitania właściwego | 10–16 lat (średnio w 13. roku życia) |
|
12–18 lat (średnio w 14. roku życia) |
|
Młodzieńcza | 12–19 lat (średnio w 15. roku życia) |
|
14-21 lat (średnio w 17. roku życia) |
|
Dojrzewanie płciowe opóźnione
edytujZaburzenie rozwojowe polegające na występowaniu charakterystycznego owłosienia oraz trzeciorzędowych cech płciowych dwu- lub trzyletnim opóźnieniem w porównaniu z przeciętną populacją. Przyczyną opóźnionego dojrzewania płciowego mogą być uwarunkowania genetyczne bądź chorobowe lub przyjmowanie leków. Podstawowym symptomem jest brak miesiączki bądź polucji po 16. roku życia.
Dojrzewanie płciowe przedwczesne
edytujZaburzenie rozwojowe, polegające na występowaniu charakterystycznego typu owłosienia oraz trzeciorzędowych cech płciowych przed upływem 9. roku życia u dziewcząt oraz 10 u chłopców. Może być ono uwarunkowane genetycznie, hormonalnie albo lekami.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Thirty new loci for age at menarche identified by a meta-analysis of genome-wide association studies
- ↑ Grzegorz Bręborowicz , Położnictwo i ginekologia pod redakcją Grzegorza Bręborowicza, Warszawa 2015 .